Alkolün tarihi en az 30.000, en fazla 100.000 yıla uzanır. Doğal fermantasyon ile üretilen ve yanıcı bir sıvı olan alkol, şu anda dünya çapında nikotin, kafein ve betel cevizinden önce en yaygın olarak kullanılan psikoaktif maddedir. Alkol, yedi kıtanın altısında (Antarktika hariç) tarih öncesi toplumlar tarafından tahıllarda ve meyvelerde bulunan doğal şekerlerle farklı şekillerde yapılmış ve tüketilmiştir.
Alkolün Tüketim Tarihi
Alkolün tüketilmeye başlandığı en erken tarih tamamen bir varsayımdır. Alkol oluşumu doğal bir süreçtir ve bilim insanları, primatların, fermente edilmiş meyvelerden alkolü elde ettiğini belirtmişlerdir. Eski atalarımızın da fermente sıvılar içtiğine dair doğrudan bir kanıt olmasa da bu yine de dikkate almamız gereken bir olasılıktır.
100.000 yıl önce (teorik olarak): Bir noktada Paleolitik insanlar veya ataları, meyveyi bir kabın dibinde uzun süre bırakarak doğal olarak alkollü meyve suları elde etmişlerdir.
MÖ 30.000: Bazı bilim insanları, Üst Paleolitik mağara sanatının soyut kısımlarını şamanların ve doğal güçlerle ve doğaüstü varlıklarla bağlantı kurmaya çalışan din adamlarının eseri olarak yorumluyorlar. Şamanların, şarkı söyleyerek, oruç tutarak veya alkol gibi psikotropik ilaçlarla desteklenerek oluşturulabilen farklı bilinç durumları altında ibadetlerini gerçekleştirdikleri bilinmektedir. En eski mağara resimlerinden bazıları şamanların alkol kullandıklarını da doğruluyor.
MÖ 25.000: Bir Fransız Üst Paleolitik mağarasında bulunan Laussel Venüsü, cornucopia ya da bereket boynuzu olarak bilinen bizon boynuzunu tutan bir kadının oyulmuş bir temsilidir. Bazı bilim insanları bunu bir içki boynuzu olarak yorumlamaktadır.
MÖ 13.000: Bilinçli olarak fermente içecekler yapılmaya başlanmıştır ve işlem sırasında içeceklerin depolanabilecekleri çanak çömlekler en az 15.000 yıl önce Çin’de icat edilmiştir.
MÖ 10.000: Üzüm çekirdeği, Yunanistan’daki Franchthi Mağarası’nda olası şarap tüketimini kanıtlamaktadır.
MÖ 9000: İncir ağacı ehlileştirilmiş en eski ağaç olmuştur.
MÖ 8000: Fermente alkol üretiminde kullanılan mahsuller olan pirinç ve arpanın ehlileştirilmesi yaklaşık 10.000 yıl önce gerçekleşmiştir.
Alkol Üretimi
Alkollü maddeleri öncelikle seçkinler ve din adamları kullanmışlardır. Ancak aynı zamanda bir topluluktaki herkese açık olan ziyafetlerde de sosyal bütünlüğün sürdürülmesi için de kullanılmaktaydı. Bazı bitki bazlı içecekler de tıbbi amaçlar için kullanılmış olabileceği öne sürülmektedir.
MÖ 7000: Şarap üretiminin en eski kanıtı, Çin’deki Jiahu’nun Neolitik bölgesindeki kavanozlarda fermente edilmiş pirinç, bal ve meyve karışımıdır.
MÖ 5400–5000: Tartarik asidin seramik kaplardan elde edilmesiyle insanlar, İran’ın Hacı Firuz Tepe’sindeki kalıntılardan anlaşılacağı üzere büyük miktarlarda reçineli şarap ürettiler.
MÖ 4400–4000: Yunanistan’ın Dikili Taş mevkiindeki üzüm çekirdekleri, boş üzüm kabukları ve iki kulplu kaplar, Ege Denizi bölgesinde şarap üretiminin en eski kanıtlarıdır.
MÖ 4000: Üzüm ezmek için yapılan platform ve ezilmiş üzümlerin saklandığı kaplar, Ermenistan’ın Areni-1 bölgesindeki şarap üretiminin kanıtıdır.
MÖ 4. binyılın başında şarap ve bira Mezopotamya, Asur ve Anadolu’nun birçok yerinde (Tepe Gawra’nın Ubaid bölgesi gibi yerlerde) üretiliyordu. Alkol ticarette kullanılıyordu ve elitlerin lüks içeceği olarak görülüyordu. Aynı zamanda, Hanedan Öncesi Mısır mezar resimleri ve şarap kavanozları, bitki bazlı biraların yerel üretiminin kanıtıdır.
MÖ 3400–2500: Mısır’daki Hierankopolis’in topluluğu çok sayıda arpa ve buğday bazlı bira fabrikası tesisine sahipti.
Bir Ticaret Malı Olarak Alkol
Açıkça ticaret için şarap ve bira üretimi için küresel olarak geçerli olan bir tarih vermek zordur. Alkolün hem seçkinler sınıfı hem de dini ritüeller için önemli bir madde olduğu ve sıvıların yanı sıra alkol üretme teknolojisinin oldukça erken bir tarihte kültürler arasında paylaşıldığı ve ticaretinin yapıldığı barizdir.
MÖ 3150: Mısır’ın en eski hanedan krallarından Scorpion I’in (1. Akrep) mezarının odalarından biri, Doğu Akdeniz’de yapıldığına inanılan içi şarap dolu 700 kapla doldurulmuş ve tüketimi için krala sunulmuştur.
MÖ 3300–1200: Hem Minos hem de Miken kültürleri de dahil olmak üzere Yunanistan’daki Erken Tunç Çağı kazı alanlarında ritüel için şarap tüketimi kanıtlanmıştır.
MÖ 1600–722: Tahıl bazlı alkol, Çin’deki Shang (yaklaşık MÖ 1600-1046) ve Batı Zhou (yaklaşık MÖ 1046-722) hanedanlarının mühürlü bronz kaplarında depolanmıştır.
İlgili Yazılar
MÖ 2000–1400: Yazılı kanıtlar, arpa ve pirinç biralarının ve çeşitli otlardan, meyvelerden ve diğer maddelerden yapılan diğer biraların Hint alt kıtasında Vedik dönemine kadar uzanan tarihi olduğunu gösteriyor.
MÖ 1700-1550: Yerel olarak ehlileştirilmiş sorgum tanesine dayalı bira, günümüz Sudan’ının Kushite krallığının Kerma hanedanlığında üretilmiş ve ritüel olarak önemli hale gelmiştir.
MÖ 9. yüzyıl: Mısır ve meyve karışımından yapılan Chicha birası, Güney Amerika’da ziyafetin ve statü farkının önemli bir parçasıdır.
MÖ 8. yüzyıl: Homeros, epikleri “İlyada” ve “Odysseia”da “Pramnos şarabı”ndan bahsetmiştir.
MÖ 8. – 5. yüzyıllar: Etrüskler İtalya’da ilk şarapları üretmişlerdir; Pliny’ye göre, şarap harmanlama pratiğiyle birlikte misket şarabına benzer bir içecek yapmışlardır.
MÖ 600: Marsilya, Fransa’daki büyük liman kentine şarap ve üzüm getiren Yunanlılar tarafından bulunmuştur.
MÖ 530–400: Bugün Almanya’da bulunan Hochdorf’ta arpa birasına benzeyen ve Orta Avrupa’da üretilen tahıl biralarıyla bal likörü bulunmuştur.
MÖ 500–400: F.R. Alchin, alkolün ilk damıtılmasının Hindistan ve Pakistan’da bu dönemlerde gerçekleşmiş olabileceğine inanmaktadır.
MÖ 425-400: Güney Fransa’daki Akdeniz limanı Lattara’da şarap üretimi, Fransa’da şarap endüstrisinin başlangıcını işaret etmektedir.
MÖ 4. yüzyıl: Roma kolonisi ve Kuzey Afrika’daki Kartaca’nın rakibi, güneşte kurutulmuş üzümlerden yapılan tatlı şarap da dahil olmak üzere tüm Akdeniz bölgesinde geniş bir şarap (ve diğer malların) ticaret ağına sahip olmuştur.
MÖ 4. yüzyıl: Platon’a göre Kartaca’daki katı yasalar, yargıçlar, jüri üyeleri, meclis üyeleri, askerler ve gemi kaptanları görev başındayken şarap içmelerini yasaklamıştır. Köleler de bu yasakla hiçbir zaman şarap içememiştir.
Şarabın Yaygın Ticari Üretimi
Yunanistan ve Roma imparatorlukları, birçok farklı malın ve özellikle alkollü içeceklerin üretiminin uluslararası olarak ticarileştirilmesinden büyük ölçüde sorumludur.
MÖ 2. – 1. Yüzyıllar: Roma imparatorluğu tarafından desteklenen Akdeniz şarap ticareti artışa geçmiştir.
MÖ 150–MS 350: Kuzeybatı Pakistan’da alkolün damıtılması yaygın bir uygulama haline gelmiştir.
MS 92: Domitian, rekabetin İtalyan pazarını olumsuz etkilediği için eyaletlerde yeni üzüm bağları dikilmesini yasaklamıştır.
MS 2. yüzyıl: Romalılar, Almanya’nın Mosel vadisinde üzüm yetiştirmeye ve şarap üretmeye başlamışlardır ve Fransa, önemli bir şarap üretim bölgesi haline gelmiştir.
MS 4. yüzyıl: Mısır ve Arabistan’da damıtma süreci (muhtemelen yeniden) geliştirilmiştir.
MÖ 150–MS 650: Fermente edilmiş agavdan yapılan pulk, Meksika’nın başkenti Teotihuacan’da besin takviyesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
MS 300–800: Klasik dönem Maya festivallerinde katılımcılar balche (bal ve ağaç kabuğundan yapılan) ve chicha (mısır bazlı bira) alkol türlerini tüketmişlerdir.
MS 500–1000: Chicha birası, Güney Amerika’daki Tiwanaku için ziyafetin önemli bir unsuru haline gelmiştir.
MS 13. yüzyıl: Fermente edilmiş agavdan yapılan alkollü bir içecek olan Pulque, Meksika’daki Aztek eyaletinin vazgeçilmez parçası haline gelmiştir.
MS 16. yüzyıl: Avrupa’da şarap üretimi manastırlardan tüccarlara geçmiştir.
Çeviri: Şevval Tufan
Kaynak
ThoughtCo