Santorini Patlaması: Yeni Teori, ‘Pyroclastic Akımları’nın Yıkıcı Bronz Çağı Tsunamilerine Neden Olduğunu Söylüyor
Feribotla Santorini’nin güzel Yunan Adalarına gidin. Bronz Çağı sonlarına doğru bir tufanla dövülmüş, tamamen benzersiz bir manzaraya yelken açacaksınız. Kuzeyden veya güneyden gemi, Ege’nin parlak mavi denizlerinden çıkacak ve görkemli kayalıklarla çevrili doğal bir limana girecektir. Feribotlar Thira’nın büyük adası ile Thirasia’nın küçük adası arasından geçerken, doğal limanın ortasındaki küçük bir ada olan Nea Kameni, dağlarla çevrili bir köstebek tepesine benziyor.
Nea Kameni’de, kaplıcalar ve kükürtlü delikler arasında, bu adanın doğal tarihini ve oluşumunu anlamaya başlayabilmeniz mümkün. Liman, uçurumlar, mavi çatılar içeren zarif beyaz evler; hepsi büyük bir yanardağın bir parçası.
Santorini, M.Ö. 2. binyılın ortalarında bir anda patladı. İnsanlık tarihindeki en büyük volkanik olaylardan biriydi. Son 800 yılda sadece Endonezya Dağı Tambora böyle bir güçle patladı ve Tambora, 1816’da küresel bir “yaz olmayan yıl“dan sorumluydu.
Patlama, Doğu Akdeniz’de, dünyanın en ileri medeniyetlerinden biri olan Girit’teki Minoslar’a çarpacak yıkıcı bir tsunami gönderdi.
Santorini yanardağı, ortası çökmekte olan büyük bir krater oluşturan şiddetli bir şekilde patlayan bir volkan türü olan bir kalderadır. Paraskevi Nomikou ve meslektaşları tarafından çıkarılan Nature Communications adlı yeni bir gazetenin odak noktası bu kraterin nasıl ortaya çıktığı. Yüksek çözünürlüklü deniz yatağı haritaları yayınladılar ve bunları volkandan dolayı çöken, suyla dolmuş ve tsunami üretmiş olabilecek plakaları açıklamak için denizaltının kalderadaki yapılardan elde ettiği sismik kanıtlarla birleştirdiler.
Patlamadan Önce Kaldera Yoktu
Patlamadan önce modern kaldera yoktu. Bunun yerine daha eski bir patlamadan oluşan daha küçük bir kaldera vardı ve adanın kuzeyinde yalnız bir lagün oluşturmuştu. Akrotiri’nin modern kasabası yakınlarındaki Minos yerleşim birimi, üç katlı binalar, dar sokaklar ve avluları olan, kalabalık bir kasabada, Girit’in Minoan vatanında bulunan saray komplekslerinden çok farklı bir yerde duruyordu. Tarih öncesi Akrotiri, yüzlerce veya binlerce insana ev sahipliği yapmış olabilir ve muhtemelen Doğu Akdeniz için önemli bir ticaret limanıydı.
Patlama ilk önce gökyüzüne küller savurdu ve yerleşim yerlerine ve tarım arazilerine yağdı. Bu dehşet verici, ancak tamamen felaket niteliğinde olmayan bu evre, yerli halka erken uyarı yapmış ve adayı terk etmelerine neden olmuş olabilir (sakinlerin muhtemelen kaçtığını gösteren arkeolojik ceset bulunamadı).
İlgili Yazılar
Püskürtü havaya saçılmaya devam ederken, ada gökyüzünden düşen parçalarla ürkütücü bir şekilde karanlık oldu – şiddetli bir yağmur fırtınası hayal edin, ancak kül ve tozdan. Kül sütunu tam yüksekliğine ulaştığında stratosfere girdi ve yayılmaya ve doğuya doğru kaymaya başladı. Bu patlamadan kaynaklanan kül Türkiye, Ege adaları ve Girit’te bulundu.
Patlamanın sonraki aşamada piroklastik akışlar, volkanik maddenin sıcak heyelanlarından, F1 arabalarından daha hızlı bir şekilde ilerliyor ve volkanik koni binasının dışına akarak kuzeybatı boğazlarını tıkayan ve kalderayı Akdeniz’den izole eden büyük fanlar yüklüyordu.
Patlama şiddetli piroklastik akışlar gönderen birden fazla koni ile artmaya devam etti. Bu akışların birikimi 60 metre kalınlığa (yaklaşık 14 çift katlı otobüsün yüksekliğine) ulaşıyor ve Akrotiri’deki Minos yerleşimini sarmalayarak Bronz Çağı Pompeii’sine ve M.Ö. 1600’lerdeki eski bir medeniyete muhteşem bir pencere oluşturuyordu.
Dalgalar Anadolu Topraklarına Ulaşmış Olabilir
Bu aşamada Nomikou ve meslektaşları tsunamilerin meydana gelmiş olabileceğini öne sürmektedir. 120 km uzaklıktaki Girit’te dokuz metre yüksekliğinde bir dalga, adanın kuzey tarafını parçalayıp yıkım ve enkaz bıraktı. Dalgalar Türkiye ve hatta İsrail’in batısına ulaşmış olabilir.
Denizler sonunda yatıştı, patlama sona erdi ve modern kaldera oluşmaya başladı. Denizin erozyonu ve felaket derecesinde bir heyelan, kuzey-batı boğazını açarak Akdeniz’deki kalderanın çevresini birkaç gün içinde doldurdu; bu kalderaya daha fazla heyelan demekti, güneybatı boğazı oluşmuştu. Modern coğrafyanın tamamlanması, aktif bir yanardağ olan Nea Kameni adasının patlamasından binlerce yıl sonrasına kadar giderek deniz seviyesinden yükselmesiyle sürecektir.
Çoğu insan için bu büyük felaket korkutucuydu ve muhtemelen yaşamı değişen Minos’lar da tamamen ölmedi. Santorini yeniden abat edilmemiş olmasına rağmen, çanak çömleklerden elde edilen kanıtlar Girit üzerindeki uygarlığın birkaç nesil boyunca sürdüğünü gösteriyor. Bununla birlikte, deniz ticareti üzerine kurulmuş bir toplum olarak, Kıbrıs’ın bronz üreten bu önemli adasına doğrudan bağlantıları bulunan Santorini limanının kaybı, doğu Akdeniz ticaret güçleri arasındaki konumlarını azaltmış olabilir.
İlk Volkanik Patlama Çizimi “Chauvet” Mağarasında Bulundu
Çeviri: Bünyamin Tan
Kaynak: ancient-origins
