Phidias, MÖ 490-425 yıllarında yaşamış Atinalı bir heykeltıraştır. Parthenon’daki Athena ve Olimpia’daki Zeus heykelleriyle ünlü olan Phidias, muhtemelen klasik ilkçağların en meşhur heykeltıraşıydı.
Başlıca eserlerinin pek çoğu kayıp olsa da Phidias, arkeolojik kayıtlarda yaşamaktadır. Yapıtlarından bazı parçalar, Maraton Savaşı anısına yapılan eserlerde ve Parthenon frizleri üzerinde kalmıştır. Bunların yanı sıra, arkeologlar Olimpia’daki atölyesini de bulup ortaya çıkarmışlardır.
Phidias’ın Heykelleri
Phidias, birkaç farklı tekniğin ustasıydı. Bronz ve mermer heykeller yapmasının yanında, resim, oymacılık ve metal şekillendirme konularındaki becerileriyle de ünlüydü.
Phidias’ın antik çağlardan günümüze kalabilmiş bilinen eserleri parçalar halinde, bölük pörçüktür. Bunların arasında; Maraton Savaşı’nın anısına, Delphi’ye adanmış bir grup bronz heykel parçası ile, işçiliğini kendisi yapmadıysa bile tasarımını yaptığına inanılan Parthenon frizleri yer alır.
Phidias’ın kayıp eserlerinden biri, Atina’daki Akropol’de bulunan bronz Athena Promachos heykelidir.
Bunun yanısıra altın ve fildişinden yapılmış iki büyük eseri de kayıptır: Parthenon’daki Athena heykeli ve Olimpia’daki Zeus heykeli. Her ikisi de Pausanias’ın (M.S. 2. yy. sonlarında yaşamış Lidya’lı gezgin ve coğrafyacı) anlatılarında yaşamaktadır.
Parthenon’daki Athena
Perikles, Partenon’un süslenmesinde çalışmak üzere Phidias’ı görevlendirdi. Tapınaktaki Athena heykelinin yapımı M.Ö. 447’de başladı ve M.Ö. 438’de tamamlandı.
12 m yüksekliğinde olan heykel, Pandora’nın doğuşunu betimleyen kabartmaların süslediği bir kaide üzerinde yer alıyordu. Tanrıçanın kendisi de olağanüstü süsleme detaylarıyla donatılmıştı. Athena, sağ elinde bir Nike (Zafer tanrıçası), sol elinde ise bir mızrak ve kalkan ile gösterilmekteydi. Kalkanın dış kısmında savaşan amazonlar yer alırken, iç kısmında da devler kavga ediyordu. Tanrıçanın zırhı korkunç bir cadı kafasıyla süslenmişti. Siperliğinde ise bir sfenks ile iki adet Pegasus oyması yer alıyordu. Tanrıçanın sandaletleri bile Lapithler ve insan başlı at oymalarıyla süslenmişti.
İlgili Yazılar
Zeus Heykeli
Phidias, Athena’nın kalkanındaki figürlerde hem Perikles’i, hem de kendisini model olarak kullandığı için suçlu bulunur ve Atina’dan kaçarak Olimpia’ya gelir. Gelir gelmez de Zeus heykelinde çalışmak üzere görevlendirilir.
Bu heykel, Athena heykelinden bile üstündür. Burada Zeus, üzeri zafer ve erdem betimlemeleri ile süslenmiş bir tahtın üzerinde oturmaktadır. Tahtın altında ise Athena’nın doğumunu betimleyen bir kaide yer alır. Zeus da sağ elinde bir Nike tutmaktadır, ancak sol elinde, Olimpia’ya tanrılarının krallığını işaret eden kraliyet asası bulunur.
Phidias’ın Olimpiya’daki Atölyesi
Zeus tapınağının batısında, kutsal alanın hemen dışında Phidias’ın atölyesi yer alır. Burada yapılan kazılarda, bugün kayıp olan Zeus heykelinin yapımında kullanılan pek çok parça bulunmuştur. Cam eşyaların yanı sıra, çok sayıda kemikten alet ile bir kuyumcu çekici bulunmuştur.
Ayrıca, kayıp başyapıtın meydana getirilmesinde kullanılan çeşitli kalıplar da bulunmuştur. Bunların arasında, drape kıvrımları için kilden kalıplar ve dekoratif cam kalıplar yer alır. Cam kalıpların bazılarının içinde halen cam parçaları vardır. Buluntular, Olimpia müzesinde muhafaza edilmektedir.
Buluntulardan biri ise çok kişiseldir. Üzerinde yazılı “Ben Phidias’a aitim” sözlerinden, büyük heykeltıraşın şarap kupası olduğunu anlıyoruz.
Çeviri: Gamze Kamacı
Kaynak
historyandarchaeologyonline