Antik Asur Kralı Asurbanipal’ın Kütüphanesi
Asurbanipal Kütüphanesi, en az 30,000 çivi yazısı belgesinin bulunduğu bir koleksiyondur. Bu belgeler, Asur şehri Ninova'nın kalıntılarında, günümüz Irak'ının Musul şehrindeki Tell Kouyunjik adlı kalıntılarda bulundu.
Asurbanipal Kütüphanesi (ayrıca Assurbanipal olarak da yazılır), en az 30,000 çivi yazısı belgesinin bulunduğu bir koleksiyondur. Bu belgeler, Asur şehri Ninova’nın kalıntılarında, günümüz Irak’ının Musul şehrindeki Tell Kouyunjik adlı kalıntılarda bulundu. Hem edebi hem de idari kayıtları içeren metinler, çoğunlukla Asurbanipal tarafından [M.Ö. 668-627 hükümdarlık] toplandı ki o hem Asur’u hem de Babil’i yöneten altıncı Neo-Asur kralıydı. Fakat babası Esarhaddon’un [M.Ö. 680-668 hükümdarlık] önceden belirlenmiş uygulamasını sürdürdü.
Kütüphanenin koleksiyonundaki en eski Asur belgeleri, Sargon II’nin hükümdarlığına (M.Ö. 721-705) ve Nineveh’i Neo-Asur başkenti yapan Sennacherib’in hükümdarlığına (M.Ö. 704-681) aittir. En eski Babil belgeleri ise Sargon II’nin Babil tahtına çıkışından sonradır. M.Ö. 710’da.
Asurbanipal Kimdir?
Asurbanipal, Esarhaddon’ın üçüncü en büyük oğluydu. Bu nedenle kral olması amaçlanmamıştı. En büyük oğlu Sîn-nādin-apli, Nineveh’te merkezlenmiş olarak Asur tahtının varisi olarak adlandırıldı. İkinci oğlu Šamaš-šum-ukin, Babil’de taç giydi. Taht varisleri, krallıkları devralmak için yıllarca eğitildi. Bu eğitim savaş, yönetim ve yerel dilde de içeriyordu. Dolayısıyla, Sîn-nādin-apli 672’de öldüğünde, Esarhaddon Asurbanipal’a Asur başkentini verdi. Bu politik olarak tehlikeliydi. Çünkü o zamanlarda Babil’de daha iyi yönetim eğitimi almış olsa da haklarına göre Šamaš-šum-ukin’in Nineveh’i alması gerekiyordu (Assyria, Asur kralının ‘ana vatanı’ olarak kabul ediliyordu). 648’de kısa bir iç savaş patlak verdi. Sonunda galip gelen Asurbanipal, her iki krallığın kralı oldu.
Nineveh’te taç varisiyken, Asurbanipal hem Sümerce hem de Akatça’da çivi yazısını okuma ve yazma yeteneği kazandı ve saltanatı sırasında bu onun için özel bir ilgi haline geldi. Esarhaddon’dan önce belgeler toplamış olsa da, Asurbanipal dikkatini en eski tabletler üzerinde yoğunlaştırdı. Onları Babillere aramaya gönderdi. Onun bir mektubunun kopyası Nineveh’te bulundu. Bu mektup, Borsippa’nın valisine yazılmıştı. Eski metinler istiyordu. İçeriğin ne olması gerektiğini belirtiyordu: ritüeller, su kontrolü, savaşta veya ülkede yürüyüşte güvende olma büyüleri ve köyleri arındırmanın yolları gibi…
Asurbanipal ayrıca Asur’da zaten bulunmayan eski ve nadir her şeyi istedi. Orijinallerini istedi. Borsippa’nın valisi, kil tabletler yerine ahşap yazı tahtaları göndereceklerini bildirdi. Muhtemelen Nineveh’in saray yazmanları, bu tür belgeleri daha kalıcı çivi yazısı tabletlerine kopyaladılar. Çünkü koleksiyonda bu tür belgeler bulunmaktadır.
Asurbanipal’ın Kütüphane Rafları
Asurbanipal’ın döneminde, kütüphane Nineveh’deki iki farklı binanın ikinci katında yer alıyordu. Güneybatı Sarayı ve Kuzey Sarayı. Diğer çivi yazısı tabletleri İştar ve Nabu tapınaklarında bulundu. Fakat bunlar kütüphanenin asıl parçası olarak kabul edilmiyor.
Kütüphane muhtemelen 30,000’den fazla cilt içeriyordu. Bunlar arasında pişmiş kil çivi yazısı tabletler, taş prizmalar, silindir mühürler ve diptik adı verilen balmumu ile kaplanmış ahşap yazı tahtaları bulunmaktaydı. Büyük olasılıkla parşömen de bulunuyordu. Nineveh’in güneybatı sarayının duvarlarındaki ve Nimrud’un merkezi sarayındaki duvar resimleri, Aramice olarak hayvan veya papirüs parşömenlere yazı yazan yazmanları gösteriyor. Eğer bunlar kütüphaneye dahil edilmişse, Nineveh yağmalandığında kaybolmuş olabilirler.
Nineveh 612’de fethedildi ve kütüphaneler yağmalandı, binalar yıkıldı. Binalar çöktüğünde, kütüphane tavanlardan çökmüş ve arkeologlar 20. yüzyılın başında Nineveh’e geldiğinde, sarayların zeminlerinde bir ayak derinliğinde kırık ve sağlam tabletler ile balmumu ile kaplanmış ahşap yazı tahtaları buldular. En büyük sağlam tabletler düz ve 9×6 inç (23×15 santimetre) ölçülerindeydi. En küçük olanları hafifçe konveks ve 1 inç (2 cm) uzunluğunu geçmiyordu.
Kitaplar
Babil ve Asur’dan gelen metinler geniş bir belge yelpazesini içerir. Bunlar arasında yönetimsel belgeler (sözleşmeler gibi hukuki belgeler) ve edebi eserler arasında ünlü Gilgamesh efsanesi bulunur.
İlgili Yazılar
Tıbbi: özel hastalıklar veya vücut bölgeleri, hastalıkların tedavisi için bitkiler ve taşlar
Kelime ve kelimelerle ilgili olanlar: hece tabloları ve arkaik kelime listeleri, dilbilgisi metinleri
Efsaneler: Gilgamesh, Anzu efsanesi, Yaratılış Destanı, Ashurbanipal hakkındaki edebi mitler
Dini: Dini törenlerde veya ayinlerde kullanılan metinler, dualar, geleneksel şarkılar ve ilahiler, hem tek dilli hem de iki dilli, büyücülerden gelen gelenekler ve ağıtlar
Tarihi: Antlaşmalar, Ashurbanipal ve Esarhaddon hakkında devlet gösterileri, kral veya kralın hizmetindeki yetkililere yazılmış mektuplar
Falcılık: Astroloji, extispicy raporları (“Extispicy” (veya “extispicy reading”), geleneksel olarak, özellikle antik Roma döneminde ve Orta Doğu’daki bazı eski kültürlerde uygulanan bir kehanet yöntemidir. Bu uygulama sırasında, bir dana karaciğeri veya diğer iç organlar dikkatlice incelenir ve bu organlardaki çatlaklar, şekiller veya diğer belirtiler yorumlanarak gelecekle ilgili kehanetlerde bulunulurdu.)
Bu uygulama, genellikle rahip veya kehanetle ilgilenen bir kişi tarafından gerçekleştirilirdi. Yeni Asurlular koyun iç organlarını inceleyerek geleceği tahmin ettiler.
Astronomi: Gezegenlerin, yıldızların ve takımyıldızlarının hareketleri, genellikle astrolojik (falcılık) amaçlar için kullanıldı.
Ashurbanipal Kütüphane Projesi
Kütüphaneden kurtarılan malzemenin neredeyse tamamı şu anda çoğunlukla iki İngiliz arkeolog tarafından taşınan British Museum’da bulunmaktadır. Bu arkeologlar, BM tarafından finanse edilen kazı çalışmalarında Nineveh’te çalışan Austin Henry Layard (1846-1851) ve Henry Creswicke Rawlinson (1852-1854) adlı araştırmacılardır. (Irak ulusu olarak var olmadan önce 1910’da ölen) öncü Iraklı arkeolog Hormuzd Rassam, Rawlinson ile birlikte binlerce tabletin keşfiyle öne çıkmaktadır.
Ashurbanipal Kütüphane Projesi, 2002 yılında Mosul Üniversitesi’nden Dr. Ali Yaseen tarafından başlatıldı. Mosul’da Ashurbanipal kütüphanesinin çalışmalarına adanmış yeni bir Cuneiform Araştırmalar Enstitüsü kurmayı planladı. Burada özel olarak tasarlanmış bir müze, tablet kalıplarını, bilgisayar olanaklarını ve bir kütüphaneyi içerecekti. British Museum, koleksiyonlarının kalıplarını temin etmeyi taahhüt etti ve Jeanette C. Fincke’yi kütüphane koleksiyonlarını yeniden değerlendirmekle görevlendirdi.
Fincke, sadece koleksiyonları değerlendirmek ve kataloglamakla kalmayıp, aynı zamanda kalan fragmentleri düzenlemeye ve sınıflandırmaya çalıştı. British Museum’un bugünkü web sitesinde bulunan tablet ve parçaların görüntüleri ile çevirilerini içeren bir Ashurbanipal Kütüphane veri tabanını oluşturdu. Fincke ayrıca bulgularına dair geniş bir rapor da yazdı, bu makalenin büyük bir kısmı da bu rapora dayanmaktadır.
Kaynaklar
- Fincke JC. 2003. Nineveh’in Babil Metinleri: British Museum’un “Ashurbanipal Kütüphane Projesi” Raporu. Archiv für Orientforschung 50:111-149.
- Fincke JC. 2004. British Museum’un Ashurbanipal Kütüphane Projesi. Iraq 66:55-60.
- Frahm E. 2004. Kraliyet Hermeneutik: Nineveh’teki Ashurbanipal Kütüphanelerinden Yorumlara Dair Gözlemler. Iraq 66:45-50.
- Frame G ve George AR. 2005. Nineveh’in Kraliyet Kütüphaneleri: Kral Ashurbanipal’ın Tablet Toplama İçin Yeni Kanıtlar. Iraq 67(1):265-284.
- Goldstein R. 2010. Tabletları Toplama Üzerine Geç Babil Mektupları ve Bunların Helenistik Arka Planı: Bir Öneri. Journal of Near Eastern Studies 69(2):199-207.
- Parpola S. 1983. Asur Kütüphane Kayıtları. Journal of Near Eastern Studies 42(1):1-29.
Çeviri: Büşra Eraltuğ
Kaynak
ThoughtCo