İmkansız İşlerin Kahramanı: Herkül (Herakles)
Herkül (Herakles), büyük gücü ve dayanıklılığı ile ünlü Yunan mitolojisinin bir kahramanıydı. Olağanüstü bir ölümlü olarak bilinen, imkânsız gibi görünen işlerde gösterdiği başarı, ona tanrılar arasında ölümsüz bir yer kazandırdı.
Herkül (Herakles), büyük gücü ve dayanıklılığı ile ünlü Yunan mitolojisinin bir kahramanıydı. Olağanüstü bir ölümlü olarak bilinen, imkânsız gibi görünen işlerde gösterdiği başarı, ona tanrılar arasında ölümsüz bir yer kazandırdı. Kahramanların en büyüğü olarak, yüzyıllar boyunca, muhtemelen başlangıçta daha az, daha yerel figürlerle bağlantılı olan çok sayıda macera ile ilişkilendirildi.
Erken Dönem
Herkül’ün ölümlü babası Amphitryon (Miken hükümdarı Elektryon’un yeğeni) ve annesi Alkmene idi; ikisi de Argos’tandı. Ancak Amphitryon ile amcası arasındaki şiddetli bir tartışmanın ardından amcasının kazara ölümüyle sonuçlanan aile, Herkül’ün doğduğu Thebes’e kaçtı. Yine de mitolojide Alkmene ile yatan ve böylece Herkül’ün babası olan Zeus’tur ve Herkül’ün büyük gücünün kökenini açıklar. Hera (anlaşılır bir şekilde) kocasının gayri meşru çocuğunu her zaman kıskanmıştır ve küçük yaştan itibaren onun için hayatı zorlaştırmıştır. Tanrıça, kuzeni Eurystheus’un önce doğması ve böylece Zeus’un kararına göre Yunanistan’ın hükümdarı olması için doğumunu erteledi. Hera ayrıca yeni doğan Herkül’ü öldürmek için iki yılan gönderdi, ancak bebek onları kolayca boğdu. Öte yandan, Herkül genellikle Olimpos tanrılarından ilahi bir destek gördü – ne de olsa devlere karşı savaşlarında onlara yardım etti – ve özellikle Athena tarafından ayrıcalıklı sayıldı.
Herkül’ün gençliği Yunanistan’ın en iyi öğretmenlerinin elinde geçti. Babası ona savaş arabalarına binmeyi ve atları evcilleştirmeyi öğretti. Müzik öğretmeni Apollo’nun oğlu Linus’du ancak Herkül’ün hızlı öfkesi, Linus’u taburesinden (veya lavtasından) bir darbe ile öldürdüğünde ortaya çıktı. Daha sonra onu güçlendirmek için dağlarda çobanlarla yaşamaya gönderildi ve orada bilge Kentaur Kheiron ile temasa geçti.
Herkül’ün 12 Görevi
Herkül, Thebes Kralı Kreo’nun kızı Megara ile evlendi ve beş çocukları oldu. Hera bir kez daha araya girerek Herkül’ü deliye döndürerek karısını ve çocuklarını öldürdü. Umutsuz bir pişmanlık içinde, Delphi’deki kâhin aracılığıyla Apollon’un tavsiyesini istedi. Herkül’ün hizmetlerini, Miken, Tirins ve Argos kralı kuzeni Eurystheus’a sunması tavsiye edildi. Hera, Eurystheus’u kahramana yenilmez canavarlarla savaşmak gibi zor ve tehlikeli görevler vermeye ikna ederek olayları bir kez daha etkiledi – İşte Herkül’ün ünlü on iki işi:
HERKÜL’ÜN EN BÜYÜK MÜCADELESİ HADES’İN YANINA İNMEK VE KAPILARI KORUYAN VAHŞİ ÜÇ BAŞLI KÖPEK KERBEROS’U YAKALAMAKTI
1- Nemean Aslanını Öldürmek
Silah geçirmeyen postu olan bir aslan, bazı hesaplara göre yerlilerin dindarlık eksikliğinden dolayı Nemea bölgesini tehdit ediyordu. Herkül aslanı çıplak elleriyle boğdu ve postunu sonsuza dek koruyucu bir pelerin olarak giydi.
2- Hidra’yı Öldürmek
Argos yakınlarındaki Lerna bataklığında yaşayan aslan başlı ve birçok yılan gövdeli ateş püskürten bir canavar, Hera tarafından Herkül’ün memleketine işkence etmek için gönderildi. Herkül yaratıkla savaştı, ancak ayağını ısıran dev bir yengeç ve yılan kafalarından birini her kestiğinde yerine iki tane daha çıkması gerçeğiyle engellendi. Başların yeniden çıkmasını durdurmak için ateşi kullanan sadık arkadaşı ve yeğeni Iolaos’un yardımıyla, Herkül sonunda Hydra’yı öldürdü ve oklarını zehirli kanına batırdı.
3- Keryneia Geyiği’ni Yakalamak
Artemis için kutsal olan altın boynuzlu geyik, adını Argos yakınlarındaki Kerynea Dağı’ndan almıştır. Hızlı ayaklarıyla ünlü bu hayvanı yakalayıp Eurystheus’a canlı olarak sunmak zorunda kalan Herkül, ancak hayvanı yoran uzun ve belki bir yıllık bir kovalamacanın ardından başarılı oldu.
4- Erymanthian Yaban Domuzu’nu Yakalamak
Arcadia’daki Erymanthos Dağı bölgesine büyük, vahşi bir yaban domuzu bela oldu Herkül ise onu yakalama ve Miken’e götürme görevini üstlendi. Hayvanı uzun bir kovalamacaya sürükleyen Herkül, avını bitkin düşürerek yakaladı, ayaklarını bağladı ve omuzlarında Miken’e taşıdı. Bu çalışma sırasında, Kentaurlarla bir şarap fıçısı üzerinde yapılan bir kavga Herkül’ün yanlışlıkla Kheiron’u zehirli oklarından biriyle öldürmesiyle sonuçlandı.
5- Augean Ahırlarını Temizlemek
Elis kralı Augeias, babası Helios tarafından kendisine verilen bir hayvan sürüsüne sahipti. Sürü o kadar büyüktü ki ürettiği dışkı şehrin sağlığını tehdit ediyordu. Herkül’ün imkânsız olarak görünen görevi, sürünün ahırlarını tek bir günde temizlemekti. Görevi yerine getirmek için Herkül, ahırların her iki tarafına hendekler kazdı, gübreyi içine kürekle attı ve sonra hendekleri temizlemek için Alfeios ve Pinios nehirlerinin yönünü değiştirdi.
6- Stymphalian Kuşlarını Öldürmek
Bunlar kuzey Arcadia’da Stymphalia Gölü yakınlarında bir ormanda yaşayan saldırgan (muhtemelen insan yiyen) kuşlardı. Herkül, Athena tarafından kendisine verilen pirinç kastanyetleri veya krotala sayesinde kuşları ürküterek oklarıyla vurmasını sağladı.
7- Girit Boğasını Öldürmek
Girit’teki Knossos sakinlerini rahatsız eden zararlı bir boğa, iki olası kökene sahipti: ya Europa’nın adaya sürdüğü hayvandı ya da Pasiphae (Kral Minos’un karısı) ile çiftleşerek Minotaur’u yaratan boğaydı. Bazı versiyonlarda, Herkül boğayı öldürmez, onu yakalar ve Miken’e götürür.
8- Diomedes’in Kısraklarını Yakalamak
Ares’in oğlu ve Trakya Kralı Diomedes’in ahırlarında insan etiyle beslenen atları vardı. Herkül onları yakalamak ve atları Eurystheus’a teslim etmek zorunda kaldı. Bazı anlatımlarda Herkül, atları Diomedes’in cesedini veya damatlarını besleyerek sakinleştirdi.
İlgili Yazılar
9- Hippolyta’nın Kuşağını Çalmak
Hippolyta bir Amazon kraliçesiydi ve kemeri ona babası Ares tarafından verilmişti. Sadık yoldaşlarıyla birlikte Herkül, Karadeniz yakınlarındaki Themiskyra şehrinde Amazonların yurduna gitti. Hera tarafından kahramanlara saldırmaya ikna edilen Amazonlardan düşmanca bir karşılama aldılar; ancak nihayetinde Herkül, Eurystheus’un kemerini güvence altına aldı.
10- Geryones Sığırını Yakalamak
Erythia adasındaki bu sığır sürüsü, korkunç üçlü tarafından korunuyordu: üç gövdeli Geryones; Orthros – iki başlı ve yılan kuyruğu olan bir köpek; ve Ares’in oğlu çoban Eurytion. Ancak onları güçlü sopasıyla yenen ve sürüyü ele geçiren Herkül’ün dengi değildi. Batı okyanusundaki bu adaya yaptığı yolculukta -daha sonra Herkül Sütunları olarak bilinen- Gades Boğazı’na işaretler koydu.
11- Hesperides’in Elmalarını Almak
Hesperidler, bilinen dünyanın dış kenarlarında, içinde altın elma taşıyan ağaçların yetiştiği uzak bir bahçede yaşıyorlardı. Bu kutsal meyveler, Hera tarafından görevlendirilen yüz başlı korkunç bir ejderha olan Ladon ile korunuyordu. Herkül, bahçenin tam yeri konusunda önce Denizin Yaşlı Adamı Nereus’un fikrini istedi. Bahçeye giderken bir kayaya bağlı olan Prometheus’a rastladı. Hephaistos’un atölyesinden ateşi çalıp insanlığa vermenin cezası olarak Zeus tarafından ciğerinin yenmesi için her gün bir kartal gönderilirdi. Herkül, kartalı oklarından biriyle vurarak Prometheus’u serbest bıraktı; Buna karşılık Prometheus, kardeşi Atlas’ın, (ve bazı rivayetlere göre Hesperides’in babası) ona kutsal bahçeye nasıl ulaşacağını gösterebileceğini bildirdi. Atlas o sırada gökleri omuzlarında tutuyordu (Olimpos Tanrılarına karşı savaşlarında Titanları desteklediği için Zeus’un cezası olarak), ancak Herkül yokluğunda gökleri tutacaksa elmaları kendisi almayı teklif etti. Herkül kabul etti ve Athena’nın da desteği ile muazzam ağırlığı taşımadı. Elmaları geri getiren Atlas, (mantıklı olarak) yerine dönmek konusunda isteksizdi. Ancak Herkül, omuzlarına yastık alma bahanesiyle Atlas’ı kandırarak gökleri teslim etti. Herkül serbest kaldığında elmaları aldı ve Miken’e döndü. Alternatif bir versiyonda Herkül, Ladon’a sarhoş edici bir bitki vererek boyun eğdirip elmaları kendisi aldı.
12- Hades’ten Kerberos’u Almak
Bu zamana kadar Eurystheus, Herkül’ün başarısından giderek daha fazla hüsrana uğruyordu ve bu nedenle son görevin inanılmaz derecede zor olması gerekiyordu. Bu görev, Hades’in yeraltı dünyasına inmek ve kapıları koruyan vahşi üç başlı köpek Kerberos’u yakalamaktı. Hades’teki yolculuğunda kahraman birçok ruhla karşılaşır ve tanrı Hades’i silahsız olması koşuluyla Kerberos’u almasına izin vermesi için ikna eder. Herkül başarılı olur ve yaratığı Miken’e geri götürür ve Eurystheus’un korku içinde bir kavanozun içine atlamasına neden olur.
Herkül’ün Diğer Maceraları
Herkül, görevlerini yerine getirirken, Alcestis’i Yeraltı Dünyasından kurtarmak için Hades ile savaşmak, Delfi’ye hacıların yolunu açan Kyknos’u öldürmek ve Jason ve Argonauts ile Altın Post arayışına katılmak gibi daha birçok ikincil kahramanlıklarda da yer alır.
Herkül ayrıca kral Laomedon’un kızı Hesione’yi kurtarmak için Truva’ya gitti. Laomedon’un Poseidon ve Apollo’nun şehir için yaptıklarına saygı göstermemesinin ardından, tanrılar sırasıyla bir deniz canavarı ve şehre zarar vermek için bir veba gönderdi. Delfi Kâhini, yalnızca Hesione’nin kurban edilmesinin Truva için felaketi önleyeceğini belirtti. Laomedon itaat etti, ancak ünlü ölümsüz atlarını (Zeus’tan Laomedon’un babası Troas’a bir hediye) kızını kurtarabilecek herkese ödül olarak sundu. Herkül görevi üstlendi, deniz canavarını öldürdü ve Hesione’yi kurtardı. Ancak, Laomedon vaat ettiği ödülden vazgeçti ve yıllar sonra Herkül bir orduyla geri döndü, Truva’yı yağmaladı ve kralı öldürdü (böylece oğlu Priam’ı hükümdar yaptı) ve Hesione’yi arkadaşı Telamon’a verdi.
Deianeira
On iki görevi başarıyla tamamlayan Herkül, yeni bir hayata başladı. Hades’teki maceraları sırasında, Kalydon Kralı Oineus’un kızı olan Deianeira ile (aynı zamanda Meleager’in kız kardeşi) evlenmesi gerektiğini söyleyen Meleager ile tanıştı. Ancak Herkül, Kalydon’a vardığında, Deianeira’nın kendi isteği dışında nehir tanrısı Acheloos ile nişanlandığını gördü. Deianeira’nın sevgisini kazanan Herkül, Acheloos’u boyun eğdirmek için güreşti ve prensesle kendisi evlendi. Tirins veya Trachis’e yerleşmeye karar veren çift, Eunos Nehri’ni geçmek zorunda kaldı. İnsanları nehrin karşısına taşıyan Kentaur Nessos ile burada karşılaştılar. Ancak nehrin ortasından geçerken, Deianeira’ya akılsızca taciz etti bunun üzerine Herkül, zehirli oklarından biriyle Kentaur’u ölümcül bir şekilde vurdu. Ne yazık ki Herkül için, ölmeden hemen önce (ölmemesine rağmen) Nessos, Deianeira’ya yalan söyledi ve ona kanının afrodizyak özellikleri olduğunu ve biraz toplaması ve saklaması gerektiğini söyledi.
Çiftin Hyllos adında bir oğulları olduğu birkaç yıllık huzurlu evliliğin ardından Herkül, ödülü Oichalia Kralı Eurytos’un kızı Iole olan bir okçuluk yarışmasına katılmaya karar verdi. Doğal olarak, Herkül yarışmayı kazandı ama zaten evli olduğu için ödül reddedildi. Piqued, Herkül daha sonra Eurytos’un atlarını çaldı ve onları Tirins’e geri götürdü. Iphitos daha sonra babasının atlarını geri talep etmek için Tirins’i ziyaret etti, ancak Herkül tarafından öldürüldü.
Vatanından kaçmak zorunda kalan Herkül, bir kez daha Delfi’deki kâhinden kefaret aramak zorunda kaldı. Ancak, cinayetle lekelendiği için kâhin ona tavsiyede bulunmayı reddetti; sonuç olarak Herkül, Pheneos’ta kendi kehanetini kurmak için Apollon’un kutsal sehpasını çaldı. Apollo ve Herkül daha sonra düşman oldular ve sadece Zeus’un yıldırımı onları ayırabildi.
ATHENA ARABASIYLA İNDİ VE HERKÜL’Ü CENAZE ATEŞİNİN ALEVLERİNDEN OLİMPOS DAĞI’NA GÖTÜRDÜ.
Korkunç Bir Ölüm ve Kutsallık
Herkül daha sonra Zeus’un emriyle Lidya Kraliçesi Omphale’ye hizmet etmek için gittiği Trachis’e kaçtı. Oichalia’yı da yok etti ve Iole’yi hizmetçisi olarak aldı. Aşk güdüsünden şüphelenen ve kocasının sevgisini geri kazanmaya çalışan Deianeira, Nessos’un kanını kullanmaya karar verdi, pelerininin içine döktü ve Herkül’e götürmesi için bir elçiye verdi. Kahraman onu giydi ama kanı emmiş olan pelerin derisinin çok yanmasına neden oldu. Deianeira pişmanlık içinde kendi canına kıydı ve kendisi için bir gelecek göremeyen Herkül, oğlu Hyllos’a onu Oite Dağı’na (veya Oeta Dağı’na) götürmesini ve cesedini bir cenaze ateşinde yakmasını söyledi. Olayda, Hyllos ateşi başlatamadı ve kahramanın kaderini mühürlemek için (Herkül’ün yayı ve okları karşılığında) Philoctetes’e bırakıldı. Ölümsüzlük, Athena’nın arabasına inip Herkül’ü alevlerden Olimpos Dağı’na götürüp tanrıça Hebe ile evlendiği, sonsuz gençlik armağanına sahip olduğu ve sonsuza dek tanrılarla birlikte yaşamasına izin verildiği zaman güvence altına alındı.
Sanatta Temsil
Antik Yunan Arkaik ve Klasik çanak çömlek sanatında Herkül, genellikle budaklı bir sopa, oklarla dolu bir sadak ve bir aslan postu ve bazen de bir aslan başı miğferi taşırken tasvir edilir. Genellikle sakallıdır (sakalsız olarak tasvir edildiği ise MÖ 5. ve 4. yüzyıl sonlarına kadar) ve çok büyük gözleri vardır. Herkül’ün antik heykeldeki on iki çalışmasının en erken tam tasviri, Olympia’daki Zeus Tapınağı’nın metoplarındandır (MÖ 457’de tamamlandı). Klasik Yunan çizgi roman oyunlarında genellikle bir parti eğlencesi olarak parodisi yapılır. Yunan sikkelerinde (özellikle MÖ 5. yüzyıl Theban olanlar) iki yılanı boğan bebek Herkül sık kullanılan bir tasarımdı. Herkül, Attika siyah ve kırmızı figürlü çanak çömleklerini çok sayıda mitolojik sahnede sık sık tasvir etmesine yansıyan Atina’da özellikle saygı görmüştür ancak Yunanistan’ın her yerinden çanak çömlek üzerindeki varlığı Yunan kültürünün geniş kapsamlı popülaritesinin mükemmel bir kahraman olduğunun kanıtıdır.
Çeviri: Büşra Şenel
Kaynak
World History