Herculaneum yakınındaki komşusu olan Pompeii kentinden daha küçüktü fakat onun tarihi hala önemini korumaktadır. Küçük bir sahil kasabası, işlek, ticari komşusunun dörtte biri kadar olan Herculaneum aynı zamanda antik bir şehirdi. Oscanslar, Samnitler ve Yunanlar Herculaneum’un yerleşim yerlerinde hatta isminde bile izlerini bırakmışlardır. Popüler bir yazlık haline geldiğinde doruk noktasına ulaşan Herculaneum bir Roma kentiydi. Aslında, Herculaneum, Pompeii – ( milattan sonra 79’da gerçekleşen Vezüv patlamasında yok olan ) gibi Romalı seçkin sınıfın popüler yazlık dinlenme yeri halindeydi.
Herculaneum’un Kuruluşu
Herculaneum Koruma Projesinin kurucusu olan Andrew Wallace-Hadrill’e göre,Herculaneum’un hiçbir arkeolojik kalıntısı milattan önce 4. yüzyılın ötesine dayanmamaktadır. Bununla beraber, antik kaynaklar ufak tarihi bir kasaba olduğunu hatta efsanevi bir kuruluş olduğunu öne sürmektedir. Halikarnaslı Dionysius,Yunanlı kahraman Herakles’in Herculaneum’u kurduğunu iddia etmektedir- şans eseri Pompeii yakınındaki benzer bir efsanevi kuruluş.
Bununla birlikte, Herculaneum büyük bir olasılıkla Yunanlardan birkaç yüzyıl önce gelmektedir. Vezüv’ün yamaçlarında denize bakan bir burun üzerinde bulunan konumu, onu denizden balık tutmak için ve tarımcılık için çevresindeki verimli araziden yararlanabilecek, kolayca savunulabilen bir yerleşim için mükemmel bir yer haline getirdi. Strabo bölgeyi bereketlilik ülkesi olarak tanımlamıştır. İlk yerleşenlerin araziyi yerleşim yeri olarak onaylaması için bir Yunan kahramanını beklemeleri pek olası değildir.
Strabo, Herculaneum’a ilk yerleşenlerin Oscanslar olduğunu öne sürmüştür. Onları milattan önce altıncı yüzyılda Campania’nın büyük bir kısmına egemen olan Eturyalılar izledi. Kasabayı ticari geçişe yükselten, sahil konumunu inşa eden onlardı. Yalnızca milattan önce 5. Yüzyılda Herculaneum Yunan etkilerine maruz kalmaya başlamıştır. Milattan önce 474 boyunca, Yunan yerleşimciler kesin olarak Campania bölgesine hakimdiler ve bölgeyi yeni şehirlerin kurulmasıyla kendilerininmiş gibi işaretlediler. Herculaneum’a çok yakın olan, sonrasında Napoli olarak bilinen ‘yeni kasabalarını’ kurdular. Yunan yerleşimciler Herculaneum üzerindede iz bıraktılar. Küçük yerleşim yerlerinin ızgaraya benzer sokak planı daha büyük komşusunun planını yansıtmaktadır.
Samnit Herculaneum
MÖ 4. yüzyıla kadar, Herculaneum Samnitlerin etkisi altında idi ve kasaba Nucerine birliğinin bir parçası haline gelmiştir. Birliğin geri kalanı ile birlikte, Herculaneum milattan önce 307 yılında Roma’nın birer Socii yada bir müttefiği haline gelmiştir.
Milattan önce ikinci yüzyıl Samnit Herculaneum için bir yükselme dönemiydi.
Arkeoloji, küçük pencereleri ve girişleri olan karanlık, derli toplu Oscan evlerinden bahçeli, üst katlı daha geniş ve sıra sütunlu evlere evrilmeye başlamasıyla gelişen mimari bir tarzı göstermektedir. Bu dönemin kalıntıları, Samnit Ev ve Ahşap Duvar Evi gibi, hala Herculaneum’da bulunmaktadır.
Milattan önce 91 yılında, Sosyal Savaş’ın ortaya çıkması, Roma’nın İtalyan müttefikleri ona karşı başkaldırırken Herculaneum’un huzurunu bozdu. Buna ragmen, bu anlamsız bir jestti. Roma galip geldi ve milattan önce 89 yılında Titus Didius, dictator Sulla’nın elçisi, Herculaneum’un fethedilmesine öncülük etmiştir. Bununla birlikte, rezil bir düşüşe işaret etmek yerine, fetih Herculaneum’un yapımıydı.
Romalı Herculaneum
Herculaneum kasaba veya aile ait kasaba statüsünü alarak Roma devletinin bir parçası haline gelmiştir. Kasaba kendi tarihinin en refah dönemine girmiştir. Romalılar Herculaneum’a bir Roma kasabasına ait izler taşıyan taş döşeli yollar, kanalizasyon, yeni bir tiyatro ve basilica temin etmişlerdir.
Neden Romalılar Herculaneum üzerinde bu kadar çaba ve para harcadılar? Buna karşın, kasaba zengin ticari şehir Pompeii ile karşılaştırıldığında küçük bir kasabadan biraz fazlasıydı. Andrew Hadrill’e göre Herculaneum 15-20 hektardan fazlası değildir ve yalnızca birkaç bin nüfuslu yakınlarındaki komşusunun sadece dörtte birini oluşturuyordu. Küçük kasaba Büyük ölçekli bir liman değildi ve tarım ve bağcılık dışında ufak ticari öneme sahipti. Milattan sonra 62 yılında meydana gelen Vezüv çevresindeki kasabaları tahrip eden depremden sonra Herculaneum’un şehir onarımları Roma hükümetinden gelen devlet yardımları ile finanse edilmiştir.
İlgili Yazılar
Roma Tatil Yeri
Romalılar için Herculaneum’un önemi ticaretten çok eğlenceydi. Milattan önce birinci yüzyılda, Baiae ve Solfatara gibi yerlerde bulunan kaplıcalar nedeniyle Napoli Körfezi tatil eğlence merkezi haline geldi. Sağlık bakımına meyilli olan zengin Romalılar yazın koya akın etmeye başladılar ve bölgenin sahil kısmı zengin ve aristokratların vilları ile dolmaya başladı. Herculaneum küçük, özel ve sıcak yaz esintileri ile kutsanmıs ve olağanüstü sahil manzalarına sahip bir yerdi. Strabo’ya göre ‘’yaşamak için sağlıklı yer’’ ve Roma’nın dayanılmaz sıcaklığından kaçmak için mükemmel bir yerdi.
Herculaneum hızlı bir şekilde seçkin Roma’lıların inziva yeri halini aldı. Konsolos Appius Claudius Pulcher kırsal inziva yeri olan şehrin en ünlü rezidanslarından birine sahipti ve Papirüs Villası siyasetçi filozof Epicurean ve aynı Julius Caesar’ın kayınpederi L Calpurnius Piso’nun eski evi olarak tanımlanmıştır.
Vezüv Patlaması
Roma seçkinlerinin bu villalarından biri, Genç Pliny’nin MS 79’da Herculaneum’un varlığını aniden sona erdiren Vezüv’ün patlamasıyla ilgili sebeplerin merkezinde yer alır. Patlamanın sabahı, yazar ve Roma filosunun amiralı, Pliny Elder Tascius eşi olan Rectina’dan bir mesaj almıştır. Mektupta Piiny’den denize açılarak karşıya geçmesini ve Rectinayı ve ev halkını dağın altında bulunan evini kurtarmasını istiyordu.
Genç Pliny yola çıktı fakat asla başaramadı. Kısa sürede süngertaşı ile tıkanmış olan koyun sularında ilerleyemeyince sığındığı Stabiae’de öldü.
Bununla birlikte, Rectina’nın acil mesajına ragmen, Herculaneum başta patlamadan çok etkilenmedi, yalnızca acı verici bir tutam kül serpintisi yaşadı. Tüm bunlar gece yarısı, altı piroklastik sıcak gaz ve akıntı dalgasının ilkinin yanardağdan ayrılıp Herculaneum’a yönelmesiyle değişti.
Büyük volkanik patlama dört dakika içerisinde şehri vurdu. Sıcak gaz bulutunun hızı çok büyüktü, heykeller sütunlardan ayrıldı, parçalanmış kalıntılarını uzağa bıraktı. Palestra’nın sütun girişleri devrildi ve döşemeler çatılara havalandı. Yoğun sıcaklık ayrıca kalan tüm yaşayanları anında öldürdü.
Sonunda Herculaneum, çamur kaymaları oluşturmak için suyla karışan 20 metre külün altına gömüldü .Ayrıca limana doğru kayarak kıyı şeridini kasabadan uzağa doğru uzattı. Orta Çağ kasabası Resina’nın kurulduğu onuncu yüzyıla kadar Herculaneum bölgesinde başka hiçbir yerleşim ortaya çıkmadı. Resina, eski kuşağın saygınlığına sahip değildi ve deniz manzarasını da kaybetmişti. Ancak, onun altında, yeniden keşfedilmeyi bekleyen antik Herculaneum yatıyordu.
Çeviri: Gözde Yıldırım
Kaynak
historyandarchaeologyonline