Herakles’in (Nam-I Diğer Herkül) Antik Paralardaki Mirası

Yunan kahraman Herakles (Romalılarca Herkül olarak bilinir)’in antik mitolojide önemli bir yeri vardır.

Yüce Yunan tanrısı Zeus’un bir oğlu olarak, kaderinde azamet vardı, ancak maceralı hayatında birçok sınavla karşı karşıya kaldı. Yunan sanatında sıkça rastlanan bir konudur ve Yunan sikkelerinde sayısız kere kullanılmış bir figürdür.

Herakles’in baş rakibi, Yunan tanrıçalarının en güçlüsü olan Hera’ydı. Zeus’un karısı olarak, Zeus’un ölümlü kadınlarla olan sayısız ilişkisinden doğan Herakles’e karşı kin besliyordu.  Herakles Yunan panteonunda bir yer tutsa da annesinin ölümlü olması nedeniyle yarı tanrı olarak kabul edilir.

Hera, Herakles’i ölümlü üvey kardeşi İphikles ile paylaştığı beşiğine iki yılan göndererek bebekken öldürmeye çalışmıştır. Ancak bu çaba, Herakles her iki işgalciyi de boğarak onlarla birer oyuncak gibi oynadığında başarısız olmuştur.

Daha sonra, ölümlü bir kadınla evlenip kadının çocuklarına babalık yapmış ancak Hera tarafından o kadar aklı başından alınmıştır ki, çocukları öldürmüştür. Herakles daha sonra baş düşmanı Eurystheus’un namına gerçekleştirdiği meşhur “12 Görev” den oluşan  kefaretlere katlanmıştır.

• Yunan Mitolojisinin On İki Olimposlu Tanrı Ve Tanrıçası

• Eşsiz Farnese Koleksiyonu Heykellerine Kısa Bir Bakış

Herakles’in Sayısız Macerası

Bu “12 Görev” Herakles’in en ünlü eylemleri olsa da birçok başka maceraları da vardır. Bunların arasında Argonotlarla Altın Post arayışı, Lidyalı Kraliçe Omphale’nin kölesi oluşu, Titan Prometheus’un kurtarılması ve Homer’ın Troya Savaşı’ eserinde yok edilişinden sonra Troya’nın yağmalanması bulunmaktadır.

Herakles nihayetinde öldüğünde, ki kahramanca bir şekilde ölmüştür —hatta gövdesinin yakıldığı odun yığınını inşa etmek için gerekli olan ağaçları kökünden sökme noktasına kadar —varlığının ölümsüz yanı serbest bırakılmıştır ve Olimpos Dağı’na yükselmiştir.

Yunan mitolojisindeki en unutulmaz kahramanlıklardan bazılarıyla dolu böylesine uzun ve zengin bir yaşamla, Yunan dünyasındaki birçok madeni para üzerinde tasvir edilmek Herakles’in kaderiydi. Gerçekten de İspanya, İngiltere, Kuzey Afrika ve Afganistan gibi uzak yerlerde basılan madeni paralarda görünür. Bilinen her örneği belgelemek ve göstermek için hatırı sayılır büyüklükte bir kitap gerekecektir.

Tasvirleri hem portreler hem de figürlü görüntüler olarak ortaya çıkar. İkinci tip, en tanıdık sembollerini, bir sopayı, yayı, okla dolu sadağı ve aslan postunu tutan ayakta duran bir figürden, onu bir emeğin ya da birçok macerasından birinin bir yönünü gösteren aktif sahnelere kadar çok çeşitlidir.

Yunanlılar onun portresini MÖ altıncı yüzyıldan MS üçüncü yüzyıla kadar basılmış çok sayıda sikke üzerinde kullandılar. En tanıdık betimlemelerden biri, onu genç ve temiz traşlı, başlık olarak kurbanlarından birinin, Nemea aslanının kafa derisini takarken gösteriyor. Talihsiz aslanın ön patileri boynuna dolanmış. Bu görüntü, kendilerini kahramanın torunları olarak gören Makedon Argead kralları tarafından çok büyük ölçekte yeniden üretilmiştir.

• Antik Yunan Tanrıları Ve Mora’nın Kahramanları

• Antik Yunanistan’ın Olimposlu Beş Tanrıçası: İyi, Kötü Ve Çirkin

Büyük İskender’in Sikkeleri

Herakles’in genç portresini büyük ölçekte kullanan ilk Argead kralı, III. İskender, “Büyük İskender” (MÖ 336 – 323) idi. Neredeyse tüm gümüş sikkelerinin ön yüzünü süsler ve aynı zamanda muazzam miktarlarda basılan bronzlarının büyük bir yüzdesinde görülür.

Çok daha küçük bir ölçekte, Herakles’in portresi, İskender’in seleflerinden birkaçının, kralların Archelaus’un (314 ila 400 veya 399 B.C.) ve II. Philip’in (MÖ 359 ila 336) sikkelerinde ortaya çıkmıştı. Bu krallar, genç, temiz traşlı portreler ile kahramanın olgun, sakallı portrelerinin bir karışımını kullandılar.

III. Alexander’ın yüz hatlarının sikkelerindeki genç Herakles portrelerine dahil edilip edilmediği tartışması sürüyor. Bu tartışma henüz çözülmedi, ancak İskender’in Herakles portrelerinden herhangi birinin ünlü kralı tasvir etmesi amaçlanıyorsa, en iyi adaylar hayatının sonuna doğru Babil’de dövülenler olacaktır.

İskender’in madeni para türleri, ardılları ve birçok bağımsız Yunan şehir devleti tarafından benimsendi. Aslında, bazı şehirler, İskender’in tanıdık madeni para tipinin kendi versiyonlarını basmakta ekonomik fayda buldukları için, MÖ birinci yüzyıla kadar onun madeni para türlerini kullandılar.

Yunan dünyasındaki birçok bağımsız darphane, sikkelerinde genç Herakles’i kullandı. Herakles’i tasvir eden oldukça büyük gümüş tetradrahmiler Sicilya’da Kartacalılar tarafından MÖ üçüncü yüzyılın başlarında Yunanlılarla savaşlarını finanse etmek için basıldı. Ayrıca gümüş drahmiler ve İskender’inkinden sonra modellenen Herakles başlı hemidrahmlar MÖ üçüncü ve ikinci yüzyıllarda Karadeniz’in batı kıyısındaki Mankalya’da dövüldü.

İskender’in genç Herakles’inin kopyaları, MÖ dördüncü ve üçüncü yüzyıllarda Küçük Asya’da basılan bağımsız sikkelerde de görülür. Bunlar arasında Cos adasının gümüş tetradrahmileri ve didrahmileri, Mysia’daki Bergama’nın gümüş diobolları ve İonya’daki Erythrai’nin MÖ 4. ila 2. yüzyıllara ait gümüş ve bronz sikkeleri sayılabilir.

Herakles’in Olgun Tasvirleri

Herakles’in olgun sakallı portresi de sık sık Yunan sikkelerinde görülür. Aslında, MÖ 550 ila 500 yıllarına ait Batı Anadolu Yarımadası’nda bulunan Erithrai ve Kyzikos şehirlerine atfedilen elektrum madeni paralar da dahil olmak üzere, sanatsal tasarımlar taşımaları için en eski Yunan madeni paralarından bazılarında kullanılmıştı.

MÖ 4. yüzyılın ortalarından 3. yüzyıla kadar Herakles’in sakallı başı, Sicilya sikkelerinin yanı sıra Eğriboz adasındaki Karistos, Kos adası ve Pontus’taki Heraklea şehri nüshalarında ortaya çıkar. MÖ 2. yüzyılda Mısır’ın Ptolemaios kralları tarafından basılan bronzlarda özellikle ustaca yapılmış sakallı Herakles kafaları görülür.

Herakles’in sikke tasarımlarının bir konusu olarak popülaritesi- özellikle ters tip olarak Yunanlılar özerkliklerini Romalılara kaptırdıktan sonra bile güçlü kaldı. Herakles portreleri, Roma Eyaleti (veya Yunan İmparatorluk) sikkelerinde nadiren kullanılır, çünkü bir Roma portresi neredeyse her zaman ön yüzü kaplar. Bununla birlikte, bazı konularda Herakles’in başı ön yüzde görünür veya bazı nadir durumlarda yerel liderler, Romalı derebeyleri yerine Herakles’i tasvir edebiliyorlardı.

Çeviri: Zeynep Şenel Gencer

• Herkül Tapınağı’ndaki Devasa Elin Gizemi

• Herakles’in Kalkanı