Antik Yunan Tanrıları ve Mora’nın Kahramanları
En sevilen iki antik hikâye, Amazonomachy (Yunanlıların Amazonlara Karşı Savaşı) ve Centauromachy (Selanik Lapitleri'nin kaba komşularına, Centaurlara karşı Savaşı) idi...
Mora manzaraları, Olimpik tanrıları, Yunan ve yerel kültür ile alakalı kahramanlar, efsanevi sözde tarihsel figürler ve vahşi canavar ve yaratıklar ile dolu bir yer haline geldi.
Mora, sadece Yunan tarihinde ve önemli arkeolojik sit alanlarında değil, aynı zamanda antik mitolojide de bol miktarda bulunan bir bölgedir. Mora’nın tanrıları ve kahramanları çoğu kez, hükümdarlara veya şehirlere ilahi meşruiyet ödünç vermekten, sakatlara rahatlık ve tıbbi yardım sunmaya veya canlı, didaktik karakterler ve hikayeler aracılığıyla sergilemeye kadar bir dizi pragmatik, ruhani amaçlara ve insanlığın zayıflıklarına hizmet etti.
Homer ile başlayan (MÖ 8. ve 7. yüzyılların başı) ve süslü Eshilos, Sofokles, Euripides ve diğer çağdaş klasik veya daha sonraki yazarlar, Mora manzarası, Olimpiyat tanrıları, yerel ve Panhellenik kahramanlar, efsanevi, sözde tarihi figürler bastırma ve bazen şiddetli, hatta ölümcül kontrol gerektiren vahşi, canavar yaratıklarla dolu bir yer haline geldi- toprağın kendisi gibi.
“Mora’nın tanrıları ve kahramanları çoğu kez, yöneticiler veya şehirlere ilahi meşruiyet vermekten, sakatlara rahatlık ve tıbbi yardım sunmaya veya insanlığın güçlü ve zayıf yönlerini sergilemeye kadar bir dizi pragmatik ve manevi amaçlara hizmet etti.”
Arkeoloji, günümüzdeki Peloponnez inanç ve kültleri anlayabilmemiz de büyük katkıda bulunmuştur. Geçmiş yüzyıllarda, Zeus ve Hera’nın Olimpiya’da, Poseidon’un Isthmia’da, Apollo’nun Korint ve Bassae’de; Athena’nın Miken’de, Aphrodite’in Kechries ve Yukarı Korint’de, Asklepios’un ve Epidaurus, Korint ve Messini’de, Herakles’in Nemea’da; ve bu liste böyle devam ediyor…
“Efsanevi bir kral olan Sisifos, en iyi dini saygısızlık ve onun Yeraltı Dünyası’ndaki cezası ile hatırlanır: muazzam bir kayayı bir tepeye defalarca yuvarlayarak sürekli mücadeleye katlanmaya mahkumdur.”
Homerik Karakterler
Herakles ve Pelops Mora’nın en önemli kahramanlarındandı, ama diğer harika karakterler- iyi ve kötü – tanıdık isimler oldu. Sevgili Atina’lı kahraman Theseus, Argolid’deki Troezen’de doğdu. Yunan kocası Jason ile altın zengini Colchis’ten dönen Doğu prensesi Medea, kendi çocuklarını rezil bir şekilde öldürdüğü Korint’e yerleşti. Kanatlı at Pegasus’un Korint ustası Bellerophon, ateş püskürten Chimaera’yı (yılan kuyruklu aslan başlı keçi) öldürdü ve Amazonları yendi. Efsanevi bir kral olan Sisifos’un Acrocorinth’te yaşadığı söyleniyordu.
En iyi dini saygısızlık ve onun Yeraltı Dünyası’ndaki cezası ile hatırlanıyor: muazzam bir kayayı bir tepeye defalarca yuvarlayarak sürekli mücadeleye katlanmaya mahkûm edildi. Isthmia’da, ilahi bir Teb prensesinin oğlu Melicertes, bir yunusun sırtına geldi ve denizcilerin taptığı bir koruyucusu oldu. Onuruna yapılan yerel cenaze oyunları sonunda Panhellenic Isthmian Games’e dönüştürüldü.
Homerik karakterler hala Mora’nın birçok yerine musallat olurlar. Miken, Troya’ya ulaşmak için kendi kızı Iphigenia’yı feda eden ve kendisi de eşi Clytemnestra tarafından acımasızca katledilen Agamemnon’un kuralları ile yönetilirdi. Kız kardeşi Electra’nın yardımıyla oğlu Orestes’in elinde öldüğü için ölümcül döngü devam etti. Daha önce, Truva Savaşı ve sonrasındaki destan, daha güneyde, kral Menelaus’un kraliçesi Helen’i Paris’e kaybettiği Sparta’da başlamıştı. Başka bir Homerik figür Nestor, genç adamın uzun süredir kayıp olan babası Odysseus’u arayışı sırasında Telemachus’a misafirperverliğini sürdürdüğü “kumlu Pylos” ta hüküm sürdü.
İlgili Yazılar
Her küçük köşe ve topluluk kendi ilahi birlikteliklerine sahip olduğu ve mitolojik gelenekleri tercih ettiği için Mora boyunca yerel mitler gelişti. Bu tür daha az bilinen hikayeler, MÖ 4. yüzyıl heykeltıraşı Skopas tarafından dekore edilen Athena Alea Tapınağı’nın, Calydonian yaban domuzu avını (doğu alınlığı) ve Herakles’in oğlu Telephos’un Kuzeybatı Küçük Asya’daki Akalar (batı alınlığı).
“En sevilen iki antik hikâye Amazonomachy ve Centauromachy idi. Her ikisi de antik Yunanlıların tuhaf, genellikle korkunç derecede şiddetli doğal dünyayı uygarlaştırma mücadelesini simgeliyordu. “
Amazonlar ve Centaurlar
En sevilen iki antik hikâye, Amazonomachy (Yunanlıların Amazonlara Karşı Savaşı) ve Centauromachy (Selanik Lapitleri’nin kaba komşularına, Centaurlara karşı Savaşı) idi; bunların her ikisi de antik Yunanlıların tuhaf, genellikle canavarca şiddet içeren uygarlık için muzaffer mücadelesini sembolize ediyordu. Doğal dünya Atina’daki Parthenon’dan iyi bilinen bu iki efsane, Mora tapınaklarının mimari dekorasyonunda da görülür. Amazonomachy, Bassae’deki Apollo tapınağının İyonik frizinde, Epidaurus’taki Asklepius tapınağının batı alınlığında ve Korint’teki tiyatronun proskenion (sahne) çevresinde tasvir edilmiştir. Centauromachy, Bassae frizinde ve Olimpiya’daki Zeus Tapınağı’nın batı alınlığında da görülebilir.
Bu Olympian Tapınağı’nın tersi, doğu alınlığı, bölgenin en büyük kahramanlarından biri olan Pelops’un batı Mora’daki Pisa kralı Oenomaus’un kızı Hippodamia’ya aşık olan bir vitriniydi. Oenomaus, kızını yalnızca onu bir araba yarışında yenebilecek bir taliple evlendirecekti. Pelops, ustasının aks pimlerini sabote etmesi için Myrtilus’a rüşvet verene kadar Oenomaus her zaman kazandı. Oenomaus öldürüldükten sonra Pelops, Hippodamia ile evlendi ve tüm bölgenin hükümdarı oldu.
“Kıskanç Hera’nın çıldırttığı Herakles, kendi ailesini öldürdü ve ardından kefaret için neredeyse imkânsız başarılarla görevlendirildi.”
Mora’nın ve tüm Yunan dünyasının en ünlü kahramanı Herakles’ti. Nemea Aslan’ının derisinden yapılmış pelerini, tahta sopası, yay ve oklarıyla tanınan kahramanın betimlemeleri, Geometrik ve erken Arkaik vazolarda görünürken, yarı tanrı olarak statüsü en azından MÖ 6. yüzyılın sonlarında güvence altına alındı. Herakles’in kuzeydoğu Mora’daki kökeni, Zeus ve Miken prensesi Alcmene’nin oğlu olarak ve Tiryns veya Argos’un efsanevi hükümdarı Eurystheus tarafından atanan 12 işi gösterilmektedir. İlk altı görevi, memleketi Argolid’in genel çevresinde belirlendi.
Kıskanç Hera’nın çıldırttığı Herakles, kendi ailesini öldürdü ve ardından kefaret için neredeyse imkânsız işleri yapması için görevlendirildi. İlk olarak, Nemean Aslanını öldürdü ve dokuz başlı Lerna Hydra’nın başını kesti. Sonrasında, kuzeybatı Arcadia’daki Erymanthian dalgasını ve yakındaki Achaea’daki Cerynea Dağı’nın Haliçli arkasını ele geçirdi. Beşinci ve altıncı işlerinde Herakles, Elis Kralı Augeas’ın gübre dolu ahırlarını temizledi, ardından Korint’te Stymphalian kuşlarını öldürdü.
Bu altı emek, Argive hırslarının genişlemesini ve Herakles kültünün bölgesel popülaritesini ima etmiş olabilir. Sparta, Argos ve Messene’nin Dor hükümdarlarının hepsi, Herakles’in oğullarından (Heracleidae) soyundan geldiklerini iddia ederek meşruiyet aradılar. Herakles’in şöhreti hızla uzaklara yayıldı, Makedonya’nın kuzeyindeki Argead Hanedanlığı (MÖ 700-310) da ilahi kahramanı ataları olarak iddia etti. Ancak bugün, Hollywood’un da desteğiyle efsanevi Spartalılar, Herakles’i bile gölgede bırakmış ve bir kez daha Mora’nın güçlü kahramanları olarak egemenliklerini göstermiş görünüyorlar.
Çeviri: Resul Bekdemir
Yazının orijinal metnine ulaşmak için tıklayınız…