Popüler tarih, Büyük İskender’in askeri bir deha olduğundan övgüyle bahseder. Başarılarının salt kişisel yeteneği ile sınırlı olmadığını, oluşturduğu Makedon ordusunun örgütsel yapısı ve cesareti her zaman kitaplarda anlatılır.
Şimdi İskender’in oluşturduğu ve büyük seferlerle ünlenen Makedon ordusu hakkında bilinmesi gereken özellikleri sıralayalım.
1- Philip Makedon Ordusunu Yeniden Oluşturmaya Başlıyor
Philip II (ya da Philippos II- İskender’in babası) Makedonya tahtına çıktığında kuzeyden İliryalılar tarafından kuşatıldı. (İliryalılar: MÖ 1000 balkanların batı kesiminde yaşayan halk. Bugünkü Arnavutların İliryalıların bir kabilesi olduğu düşünülmektedir.)
Bu arada fırsatçı Yunanlılarda güney sınırlarını kuşattı. Makedon ordusu önceki krallar zamanında işgalci kuzey kabileleri ile yaptıkları savaşlarda yenilmiş ve büyük kayıplar vermişlerdi.
“Zorunluluk bütün icatların anasıdır” denir. Philip askeri bir reform başlatarak yarı göçebe geçmişe sahip halkını eğitmeye ve donatmaya başladı.
Kısmen büyük General Epaminondas ve ordusunun yapısından esinlenerek ve kısmen Atinalı General Lphicrates’in etkisiyle uzun mızraklarla donatılmış hafif zırhlı kıyafetler giyen ordu oluşmaya başladı.
Piyadeleri çekiç güç oluşturacak seçkin süvari birlikleri ile destekledi. Bu birlikler ağır zırhlar ve Frig kasklarıyla donatıldı.
2- Kişisel Arkadaşlar ve Kraliyet Hizmetlileri
Philip ölünce oğlu İskender genç yaşta kral oldu ve babasının yaptığı reformları hızlandırdı.
Öncelikle orduda papazlardan oluşan bir bölüm oluşturdu. Bunların amacı askerleri savaşa ikna etmek, dayanışmayı sağlamak ve kargaşa durumlarında askerleri teskin görevlerini üstlenmekti.
İskender’in etrafında daima eski Makedon saraylılar bulunmaktaydı. Kişisel arkadaşları dışında İskender Makedon toplumunun aristokrat kesimi üzerinde kontrolü sağladı.
Kraliyet hizmetlileri (Basilikoi Paides) şeklinde bir grup oluşturdu. Bu grup kraliyetin hizmetkarları adını almış olsa da aristokrat kesimin oğullarından oluşmaktaydı. Bu genç erkeklerin görevlendirilmesi babalarının sadakatini garanti altına alıyordu.
Kraliyet hizmetlileri pratik işlevleri vardı. İdari işlerden dövüş tekniklerine kadar değişik alanlarda eğitildiler. Bu gençlerin çoğu Makedon ordusunun subayları veya elçi süvarileri olarak yetiştirildiler.
3- Somatophylakes (Korumalar)
Antik tarihçilerin yazdıklarına göre Somatophylakes – korumalar ayrı bir birim oluşturmaktaydılar. Bu kadroda ilk başta yedi tane üst rütbeli subay vardı ve bunlar kraliyeti koruyan asıl görevlilerdi. İskender’in en yakın arkadaşı Hephiastion’un ünlü Gaugamela savaşında bu korumalara komuta ettiği bilinmektedir.
Korumaların savaşlarda aktif rol oynadıkları varsayılıyor. Sayıları az olmasına rağmen ileride anlatacağımız kalkan taşıyıcıları olarak da görev almışlardı. Bazı kraliyet hizmetlilerinin koruma olarak kullanıldığı düşüncesi vardır.
Kısacası korumalar aktif bir savaş birimidir ve muhtemelen subay eğitimi ve personel desteği sağlayan birimdi.
4- Hetairoi – Refakatçi Şövalyeler
Hetairoi veya refakatçi süvariler kralın kendi etrafında bulunan eski Makedonya’nın siyasi çerçevesinin askeri uzantısıydı. Bu seçkin süvari alayının çoğu soylulardan oluşuyordu.
İskender’in Asya seferine başlamasından önce bu süvari alayı sekize bölünmüş (ilai) ve 1800‘e kadar numaralandırıldığı bilinmektedir. Hetairoi üyeleri gösterişli altın sarısı sınırları olan mor pelerinler giyerdi. Süvariler genellikle dayanıklı ahşaptan yapılmış uzun mızraklarla donatılmıştı ve ikincil silahları kılıçlardı.
Kalkanların olmaması dikkat çekicidir. Muhtemelen savaş öncesi keşiflerde ihtiyaç duyulmamıştır (Muhtemelen sıcaklık nedeniyle). Büyük İskender’in kişiliği ve kültürü altında büyüyen soylu gençlerin birçoğu liderlerini taklit etmiş olma olasılığı yüksektir.
5- Pezhetairoi – Yaya Birlikler
Makedon ordusu Hellespont’u geçmeden önce (Çanakkale boğazı) Phalanx olarak adlandırılan piyade güçleri içinde Pezhetairoi – yürüyen yoldaşlar olarak adlandırılan çekiç güç oluşturuldu.
Sayıları 9000 civarında piyadeler her biri üçer bölümden oluşan 6 tabur halinde ayrıldılar. Pezhetairoiler genellikle yukarı Makedonya vatandaşıydı.
Antik yazarların yazdıkları ve görsel kanıtlar askerlerin silahları ve giysileri için tam bir resim çizemiyor. Polyaenus’un askeri eğitim notlarına göre Frig usulü bronz miğferler (Kranos), kalkanlar (Pete), baldır zırhları (knemides) ve karakteristik uzun mızraklar (sarissai) kullanıyorlardı.
Bu listede zırh görünmemektedir; ancak Hint seferi sırasında askerlerin en azından bir kısmının zırh giydiği bilinmektedir. Makedon yazar Polaenus’a göre İskender’in askerin kaçmasını ve düşmana sırtını dönmesini engellemek için sırtı açık yarım zırhlar giydirdiğini anekdot olarak yazar.
Makedon piyadelerini aşılmaz yapan sivri uçlu mızraklarla küme oluşturmasıydı. Halef savaşlarında bu kümeler 18 metreye kadar ulaşmıştı.
6- Hypaspists – Kalkan Taşıyıcıları
Birçok tarihçi Hypaspists- kalkan taşıyıcılarını, Hetairoi süvarileri ile karıştırılmaması gerektiğini; bir kısım tarihçi ise ana hatları ile Pezhetairoi piyadelerinin evrimleşmiş şekli olduğunu söylemektedir.
İlgili Yazılar
Kalkan taşıyıcıları muhtemelen Makedon piyadelerinden daha yüksek bir rütbeye sahiptiler. Aynı zamanda kraliyet kalkan taşıyıcıları olan grubu da oluşturmuşlardır.
Uzun boylu adaylardan oluşan bir birimdi. 3000 civarında askerden oluşan bir birlik olduğu düşünülmektedir. Hipaspistlerin muhtemelen hareketli süvariler ile durağan birlikler arasındaki boşluğu dolduran esnek bir savaş yapısına sahiptiler.
Çevik olmaları gerektiğinden kalkan taşıyıcıların Makedon ordusunun piyadelerinden daha az zırh giydiği varsayılmaktadır. Frig kaskları, hafif elbiseler giyerler ve kısa mızraklar kullanmaktadırlar. Kuşatma savaşlarında ve ön saflarda yer aldılar.
Kıdemli hypaspistlerin çoğu İskender’in ölümünden sonra yapılan halef savaşlarında yer almış ünlü Angraspides -gümüş kalkanlar grubunu oluşturdular.
7- Çok Uluslu Kuvvetler
İskender’in komuta ettiği antik ordu hakkındaki genel düşünceler, Yunanca konuşan homojen bir güç olduğu üzerinedir. Aslında Makedon ordusu farklı milletlerden farklı geçmişlere sahip olan askerlerden oluşuyordu. Ordu, Sırp, Alman, Bulgar ve Arnavut kökenli halklar tarafından da desteklendi.
İskender ayrıca Yunanlılara destek veren Korint birliğinin komutanlığını yapmaktaydı. Korint birliğinin Makedon ordusuna verdiği destekler bilinmektedir. Güney Yunan ve Balkan ülkelerinden gelen paralı askerler orduya katıldığı bilinmektedir.
Ordunun içinde diğer gruplara yönelik ırkçılık ve önyargılar vardı. Örneğin, güneydeki Yunanlılar Makedonları alçak gönüllü ama yarı medeni olduklarını; Makedonlar ise güneydeki komşularını etkili ama savaş konusunda yeterince sert olmadıklarını düşünüyordu. Her iki grup ise Trakyalıları barbar olarak tanımlarlardı.
Bütün bunlara rağmen, İskender ordusuyla büyük başarılara imza attı.
8- Teselyalılar ve Trakyalılar
Makedon ordusunun, hatta bütün yunan dünyasının en iyi atlılarının Teselyalılar olması şaşırtıcı olabilir. Teselyanın özellikle soylu sınıfı binicilik kültürü konusunda üst seviyelerdeydi.
Eski kaynaklar, İskender’in Asya seferine yaklaşık 1800 adet Teselya atlısının katıldığını belirtmektedir. Teselya atlı süvarileri beyaz sınırları olan koyu mor pelerinler giydiler.
Trakyalılar, Yunanlılar tarafından asi bir grup olarak algılanmaktaydı. Buna rağmen etkili hafif süvari kuvvetleri olarak çok ünlenmişlerdi. Kraliyet ordusuna bağlı dört birlikten oluşmaktaydı.
Makedon ordusu Trakyalılara savaşmaya gittikleri topraklarda keşif konusunda başarılı olmaları nedeniyle çok güvenmişlerdi. Pelerinler altına hafif zırhlar giyer ve uzun mızraklar kullanırlardı.
9- Müttefik Yunanlılar
Piyadelerin kapsamına giren Makedon ordusunda 9000 Pezhetairoi’nin olduğunu açıklamıştık. Bunlara yaklaşık 7000 kişilik müttefik Yunanlılar eşlik etmekteydi.
Müttefik Yunanlılar paralı askerlerle birlikte Anadolu’ya geçtikten sonra geri görevlerde bırakılmıştır.
Hellespont seferinde (Çanakkale Boğazı) en az 600 yunan atlısının boğazı geçtiği söylenmektedir.
10- Paralı Askerler ve Diğer Birlikler
1400 hafif süvari (Trakyalılar, Yunanlılar ve diğerleri) ve 3600 ağır süvari birliğine ayrıca paralı askerlerde katıldı.
İskender her zaman daha fazla hafif süvari birliğine ihtiyaç duymuştur. Stratejik karar vermek için düşman bölgelerinde keşif yapan hafif süvari birliklerinin faaliyetleri çok önemliydi.
Ayrıca Giritli okçular ve bronz pelerinli ve Kalkanlı birlikler mevcuttu. Bunların dışında 1000 civarında hem kısa hem de uzun cirit taşıyan birlikler vardı. Tarihçi Diodorus bu hafif silahlı askerlerin sayısının 7000 civarında olduğunu yazmıştır.
Yürüyüş
Tarihçi Theodore Ayroult Doodge tarafından yapılan hesaplara göre İskender’in Babil’de öldüğü MÖ 323 yılına kadar 20.870 (33.400 km) mil yol yapıldı.
Dolayısıyla bu askerlerin her biri yılda 1605 mil ya da 2570 km yol yaptı.
Coğrafi olarak bakılırsa Nil (Mısır) , Irak, Oxus (Tacikistan), Syr-Darya (Özbekistan) ve İndüs (Hindistan)‘ a kadar ulaştılar.
Çeviri: Bülent Pekardan
Kaynaklar:
Büyük İskender savaşta ( yazar: Ruth Sheppard) Büyük İskender ve Helenistik Çağ (yazar: Peter Green) Büyük İskender Ordusu (Yazar Nick Secunda) Silahlar ve korunma hakkında Yale kurslarına ait ders notları
Kaynak
realmofhistory