Gerilla Savaşı Nedir? Taktikler ve Örnekler
Pek çok durumda gerilla savaşçıları iktidarda olan bir hükümeti veya rejimi ortadan kaldırmak veya etkisiz hâle getirmek amacıyla mücadele ederler.
Gerilla Savaşı, bir ülkenin daimi ordusu veya polis kuvveti benzeri bir geleneksel askeri birimin mensubu bulunmayan sivil unsurlarca yürütülmektedir. Pek çok durumda gerilla savaşçıları iktidarda olan bir hükümeti veya rejimi ortadan kaldırmak veya etkisiz hâle getirmek amacıyla mücadele ederler.
Söz konusu bu savaş türünün başlıca özellikleri arasında askeri hedeflere yönelik düzenlenen çeşitli sabotajlar, kurulan tuzaklar ve gerçekleştirilen sürpriz baskınlar yer almaktadır. Çoğu zaman bulundukları memlekette çarpışan gerilla savaşçıları [asiler veya direnişçiler adıyla da bilinirler] bölgenin arazisine olan hâkimiyetlerini kullanarak üstünlük kurarlar.
Anahtar İpuçları: Gerilla Savaşı
- Gerilla savaşı tarihte ilk defa Sun Tzu’nun yazdığı “Savaş Sanatı” adlı eserinde tarif edilmiştir.
- Gerilla taktikleri, sürekli tekrar eden ani baskınlar ve düşmanın birliklerinin hareket kabiliyetini kısıtlamaya yönelik girişimlerle öne çıkar.
- Ayrıca Gerilla grupları savaşçı temin etmek ve bölgedeki yerel halkın desteğini kazanabilmek maksadıyla propaganda taktiklerinden de istifade ederler.
Tarihçesi
“Gerilla Savaşı” ilk defa Çinli bir general ve stratejik uzman olan Sun Tzu [Sun Wu ve Sunzi olarak da bilinir] tarafından M.Ö. VI. yüzyılda, klasikleşen bir kitap olan “Savaş Sanatı” [Orijinal ismi: 孙子兵法, okunuşu: Sūnzĭ Bīngfǎ] adlı eserinde ortaya atılmıştır. M.Ö. 217 yılında, çoğu zaman “Gerilla Savaşı’nın Atası” diye anılan “Romalı Diktatör” Quintus Fabius Maximus, Kartacalı General Hannibal Barca’nın istilacı gücündeki ordusunu yenilgiye uğratmak amacıyla “Fabian Stratejisi“ni uygulamaya koymuştur. İspanya ve Portekiz topraklarında yaşayan yurttaşlar XIX. yüzyılın başlarında Napolyon’un Yarımada Savaşı’ndaki [veya İspanyol Bağımsızlık Savaşı; İspanyolca: Guerra de la Independencia] muazzam üstünlükteki Fransız ordusunu yenilgiye uğratmak amacıyla “Gerilla Taktikleri”ni kullanmışlardır. Yakın bir geçmişte, Che Guevara [Ernesto ‘Che’ Guevara veya el Che] önderliğindeki gerilla savaşçıları 1952 yılındaki ”Küba Devrimi” esnasında Kübalı asker ve diktatör Fulgencio Batista’nın devrilmesinde bizzat Fidel Castro’ya destek vermişlerdir.
Çin’de Mao Zedong ve Kuzey Vietnam’da Ho Chi Minh gibi liderlerce uygulanması hasebiyle ”Gerilla Savaşı” deyince akla çoğu zaman Batı’da yalnızca komünizme özgü bir taktiğin geldiği düşünülmektedir. Ne var ki tarihsel süreç bu düşüncenin ne kadar yanıltıcı olduğunu göstermiştir; zira pek çok siyasi ve toplumsal etmen yurttaş-askerleri bu savaşa katılmaya teşvik etmiştir.
Amacı ve Motivasyon Kaynağı
Gerilla Savaşı çoğu zaman siyasetin yönlendirdiği bir tür mücadele yöntemi gibi değerlendirilir: Bu, sıradan halkın, kendilerine askeri güç ve sindirme politikalarıyla yöneten baskıcı bir rejimin uyguladığı yanlışlıkları düzeltmeye yönelik verdiği çaresizce bir mücadelen ibarettir.
Küba Devrimi lideri Che Guevara, kendisine gerilla savaşını neyin yönlendirdiği sorulunca şu meşhur cevabı vermiştir:
“Gerilla savaşçısı niçin savaşır? Gerilla savaşçısının toplumsal bir reformcu olduğu, halkın ezenlere karşı duyduğu öfkeden kaynaklanan protestolara kulak vererek silah kuşandığı ve silahsız kardeşlerinin tümünü zillet ve yoksulluk içinde tutan toplumsal rejimi değiştirmek uğrunda mücadele ettiği şeklinde kaçınılmaz bir sonuca varmamız gerekir.”
Öte yandan tarihsel süreç, halkın gerillaları kahraman ya da cani şeklinde görmesinin uyguladıkları taktiklere ve motivasyon kaynaklarına bağlı kaldığını göstermiştir. Pek çok gerilla temel insan haklarını güvence altına almak üzere savaşırken, içlerinden bazıları haklı dayanağı olmayan şiddet eylemlerine girişmiş, hatta bu uğurda kendilerine katılmayı reddeden diğer sivillere yönelik terörist yöntemlere başvurmuştur.
Örneğin, 1960’ların sonlarında Kuzey İrlanda’da kendilerine İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) adını veren sivil bir grup, ülkedeki İngiliz güvenlik güçleri ve kamu kurumlarının yanı sıra İngiliz Kraliyetine sadık olduğuna inandıkları İrlandalı yurttaşlara karşı çeşitli saldırılar düzenlemiştir. Çoğu zaman olaylara karışmamış sivil insanların hayatlarına kasteden ayrım yapmaksızın yapılan bombalı eylemler gibi taktiklerle ön plana çıkan İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun gerçekleştirdiği terör saldırıları, hem medya hem de İngiliz hükümeti nezdinde “terör eylemi” kapsamında değerlendirilmiştir.
Gerilla örgütlerinin yapısında yerel düzeyde faaliyet gösteren küçük gruplardan [hücreler] binlerce iyi eğitimli savaşçıdan oluşan bölgesel çapta dağınık birliklere kadar uzanan geniş bir yelpaze vardır. Bu örgütlerin liderlerinin çoğu belirgin siyasi hedefleri olduğunu belirtmektedir. Pek çok gerilla örgütünde katı askeri birimlerin yanı sıra yeni savaşçıların örgüte katılmasını sağlamak ve bölgedeki yerel sivil halkın desteğini kazanmak amacıyla propagandalar hazırlayıp bunları halka yaymakla görevli siyasal düzeyde faaliyet gösteren ekipler de yer almaktadır.
Gerilla Savaşı Taktikleri
Çinli General Sun Tzu, VI. yüzyılda yazdığı “Savaş Sanatı” adlı kitabında “Gerilla Savaşı” taktiklerini şöyle özetlemiştir:
“Ne zaman savaşıp savaşmayacağınızı önceden bilin. Neyin güçlü olduğunu bilmekten kaçınıp neyin zayıf olduğuna dikkat edin. Düşmanın aklını nasıl karıştıracağınızı bilin: Güçlüyken zayıf, zayıfken güçlü görünün.”
General Tzu’nun verdiği öğretileri benimseyen gerilla savaşçıları sürekli tekrar eden şaşırtmacalı [sürpriz] “vur-kaç” saldırılarını gerçekleştirmek üzere küçük ve hızla harekete geçen birlikler kullanırlar. Bu tür saldırılarda asıl hedef, düşmanın oluşturduğu kalabalık gücün dengesini bozmak ve demoralize etmek, aynı zamanda da bu durumdan kaynaklanan kayıpları en aza indirmektir. Ayrıca bazı gerilla örgütlerinin hedefi, düzenledikleri saldırıların niteliği ve sıklığı nedeniyle düşmanın isyancılara yönelik desteğini artıracak derecede vahşice karşılık vermek üzere provoke edilmesidir. İnsan gücü ve askeri donanım bakımından ezici dezavantajlarla karşı karşıya kalan gerilla taktiklerindeki nihai hedef çoğu zaman düşmanın tamamen teslim olmasından ziyade ordunun en sonunda bölgeden geri çekilmesidir. Gerilla savaşçıları çoğunlukla düşman birliklerinin, silah ve malzemelerinin geçişini, köprüler, demiryolları ve havaalanları benzeri düşmanın ikmal hattı tesislerine saldırarak engellemeye çalışmaktadır. Bölge halkıyla kaynaşmak isteyen gerilla savaşçıları nadiren üniforma ya da ayırt edici amblemler kullanırlar. Bu gizlenme taktiği, saldırılarda şaşırtma unsurundan faydalanmalarına imkân tanımaktadır.
Yerel halkın desteğine bel bağlayan gerilla güçleri hem askeri hem de siyasi kollara sahiptir. Bu siyasi kol, yalnızca örgüte yeni savaşçılar kazandırmayı değil, aynı zamanda halkın kalbini ve aklını çelmeyi hedefleyen propagandanın hazırlanması ve yayılması konusunda uzmanlaşmıştır.
İlgili Yazılar
Gerilla Savaşı Terörizme Karşı
Her ikisi de pek çok aynı taktik ve silahı kullansa da gerilla savaşçıları ile teröristler arasında kayda değer farklılıklar bulunmaktadır.
Bunlardan en önemlisi, teröristlerin nadiren savunma durumundaki askeri noktalara saldırı düzenlemesidir. Bunun yerine teröristler çoğu zaman sözüm ona “hassas hedeflere“, örneğin sivil uçaklara, okullara, kiliselere ve halkın topluca bulunduğu başka mekânlara saldırırlar. ABD’deki 11 Eylül 2001 saldırıları ve 1995 yılında gerçekleştirilen Oklahoma City saldırısı bu tür terörist saldırılara verilebilecek örnekler arasındadır.
Her ne kadar isyancı gerillaların arkasında yatan sebep normal şartlarda siyasi etmenler olsa da, teröristlerin eylemleri çoğu zaman duydukları kin ve nefretten kaynaklanmaktadır. Örneğin ABD’de terörizm çoğunlukla nefret suçlarında — yani teröristin kurbanın ırkına, rengine, dinine, cinsel yönelimine ya da etnik kökenine duyduğu önyargı nedeniyle ortaya çıkan suçlarda — bir unsur teşkil etmektedir.
Teröristlerden ziyade gerilla savaşçıları nadiren sivil halka saldırır. Teröristlerin aksine gerillalar, bölgeyi ele geçirmek ve düşmanın donanımını korumak amacıyla milis birlikleri şeklinde harekete geçip savaşırlar.
Günümüzde terörizm pek çok ülkede bir suç kapsamına girmektedir. “Terörizm” terimi kimi zaman hükümetler tarafından hatalı bir yaklaşımla isyancı gerillaları kendi rejimleriyle mücadele ederken ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Gerilla Savaşı Örnekleri
Özgürlük, eşitlik, milliyetçilik, sosyalizm ve dini köktencilik benzeri evrim geçiren kültürel ideolojiler tarih boyunca insan topluluklarının egemen bir hükümetin veya dış güçlerin elinde uğradıkları fiili veya farazi baskı ve zulmü aşmak amacıyla başvuracakları gerilla savaşı taktiklerini benimsemelerine vesile olmuştur.
Her ne kadar Amerikan Devrimi’nde pek çok savaş geleneksel ordular arasında cereyan etmiş olsa da, Amerikalı vatansever yurttaşlar çoğu zaman daha donanımlı ve kalabalık İngiliz Ordusu’nun faaliyetlerine engel olmak üzere gerilla taktiklerini kullanmışlardır.
Devrim’in hazırlık çatışmasında —19 Nisan 1775’teki Lexington ve Concord Savaşları — sömürge [koloni] dönemindeki Amerikalı sivil yurttaşlardan oluşan ve dağınık bir yapıya sahip olan milis gücü, İngiliz Ordusu’nu geri püskürtmede kullandığı gerilla savaşı taktiklerinden faydalandı. Amerikalı General ve Devlet Adamı olan George Washington, Kıta Ordusunu desteklemede yerel gerilla milislerini sıklıkla kullandı ve bu sırada gizlice casusluk ve keskin nişancılık gibi alışılmamış gerilla taktiklerinden istifade etti. Güney Carolina yurttaş milisleri savaşın nihai aşamalarında İngiliz komutan General Lord Cornwallis’i 1781 tarihinde Virginia’daki Yorktown Kuşatması veya Yorktown Muharebesi‘nde nihai yenilgiye uğratarak [ABD’nin Kuzey Carolina ve Güney Carolina eyaletlerini bir arada ele alan] Carolinas’tan atmak üzere gerilla taktiklerini kullanmıştır.
Güney Afrika Boer Savaşları
Boer Savaşları Güney Afrika’da bulunan ve “Boerler” adıyla bilinen 17. yüzyıl Hollandalı yerleşimcileri, 1854 yılında Boerler tarafından kurulan iki Güney Afrika Cumhuriyeti’nin kontrolünü elde etme mücadelesinde İngiliz Ordusu ile karşı karşıya getirmiştir. Boerler 1880’den 1902’ye kadar tekdüze çiftçi kıyafetleri içerisinde gizli kalma, hareket kabiliyeti, araziyi iyi tanıma ve uzun menzilli keskin nişancılık gibi çeşitli gerilla taktiklerini başarıyla uygulayarak parlak üniformalarıyla istilacı İngiliz birliklerini püskürttüler.
Bu arada 1899 yılına gelindiğinde Boer saldırılarıyla daha etkin bir şekilde başa çıkabilmek amacıyla İngilizlerin kullandığı taktiklerde değişikliğe gidildi. Sonunda İngiliz birlikleri, çiftliklerini ve yaşadıkları yerleri ateşe vermelerinin akabinde toplama kamplarındaki sivil Boerleri enterne etmeye [etkisiz hâle getirmeye] başladı. Besin kaynakları yok olmak üzere olan Boer gerillaları 1902 yılında pes etti. Ne var ki, İngiltere tarafından kendilerine tanınan özyönetimin hatırı sayılır koşulları, gerilla savaşının kendisinden kat be kat güçlü bir düşmandan elde ettiği imtiyazların ne kadar etkin olduğunu gösterdi.
Nikaragua’nın Kontra Savaşı
”Gerilla Savaşı” her koşulda başarısızlıkla sonuçlanmayabilir ve hatta olumsuz sonuçlar doğurabilir. 1960-1980 yılları arasında yaşanan ”Soğuk Savaş” döneminde, kentsel gerilla hareketleri pek çok Latin Amerika ülkesini yöneten baskıcı askeri rejimleri devirmek ya da en azından zayıflatmak amacıyla mücadele etmiştir. Her ne kadar gerillalar Arjantin, Uruguay, Guatemala ve Peru gibi ülkelerdeki hükümetleri kısa süreliğine istikrarsız hâle getirdiler [destabilize ettiler] ise de, söz konusu bu ülkelerdeki ordu birlikleri eninde sonunda isyancıları ortadan kaldırdılar. Aynı zamanda hem bir ceza hem de bir uyarı niteliğinde olmak üzere sivil halka karşı insan hakları ihlallerinde bulundular.
“Kontra” gerillaları 1981’den 1990’a kadar Nikaragua’daki Marksist Sandinista hükümetini devirmeye çalıştılar. Nikaragua Kontra Savaşı, o dönemin pek çok “vekalet savaşını” — Soğuk Savaş’ın süper güçleri ve ezeli düşmanları konumundaki Sovyetler Birliği (SSCB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında birbirleriyle doğrudan savaşmaksızın kışkırtılan ya da destek verilen savaşları — temsil ediyordu. ABD Devlet Başkanı Ronald Reagan’ın komünizm karşıtı [anti-komünist] “Reagan Doktrini“nin bir unsuru olarak Sovyetler Birliği tartışmalı bir kararla Sandinista hükümetinin ordusuna destek verirken, ABD’de bulunan Kontra gerillalarını destekledi. Kontra Savaşı 1989 yılında hem Kontra gerillalarının hem de Sandinista hükümet askeri birliklerinin tasfiye olmayı kabul etmesiyle son buldu. Sandinista aleyhtarı partiler 1990 yılında düzenlenen bir ulusal seçimde Nikaragua’nın kontrolünü ele geçirdi.
Sovyetler’in Afganistan’ı İşgali
Sovyetler Birliği [günümüzün Rusya’sı] ordusu, 1979 yılının sonlarında komünist Afgan hükümetini desteklemek amacıyla komünizm karşıtı Müslüman gerillalara karşı uzun süredir devam eden savaşında Afganistan’ı işgal etti. “Mücahit” [cihatçı] adıyla bilinen Afgan gerillalar, başlangıçta Sovyet birlikleriyle at sırtında, modası geçmiş I. Dünya Savaşı’ndan kalma tüfekler ve kılıçlarla mücadele eden yerel aşiret mensuplarından oluşuyordu. Bu çatışma, ABD’nin Mücahit gerillalarına aralarında gelişmiş tanksavar ve uçaksavar güdümlü füzelerin de bulunduğu modern silahları tedarik etmeye başlaması üzerine 10 yıl sürecek bir vekâlet savaşına evrilmişti.
Önümüzdeki 10 yıl boyunca Mücahitler, ABD destekli silahlarını ve engebeli Afgan arazisine ilişkin sahip oldukları derin bilgilerini kullanarak kendilerinden çok daha büyük olan Sovyet ordusuna her zamankinden daha maliyetli zararlar verdiler. Ülkesinde giderek derinleşen bir ekonomik krizle uğraşan Sovyetler Birliği (SSCB), 1989 yılında Afganistan’dan askeri birliklerini geri çekti.
Kaynakça
- Guevara, Ernesto & Davies, Thomas M. “Guerrilla Warfare.” [Gerilla Savaşı]. Rowman & Littlefield, 1997. ISBN 0-8420-2678-9
- Laqueur, Walter (1976). “Guerrilla Warfare: A Historical & Critical Study” [Gerilla Savaşı: Tarihsel ve Eleştirel Bir Çalışma]. Transaction Publishers. ISBN 978-0-76-580406-8
- Tomes, Robert (2004). “Relearning Counterinsurgency Warfare.” [Kontrgerilla Savaşı’nı Yeniden Öğreniyoruz]. Parameters.
- Rowe, P. (2002). Freedom fighters and rebels: the rules of civil war [Özgürlük Savaşçıları ve İsyancılar: İç Savaşın Kuralları]. Kraliyet Tıp Derneği Dergisi.
Çeviri: Burak Yıldız
Kaynak
ThoughtCo
