Pakistan | Gerçekler ve Tarih
Pakistan, genç bir ulus olmasına rağmen bölgedeki insan tarihi on binlerce yıl öncesine uzanır. Son dönemde Pakistan, dünya görüşüyle El-Kaide ve komşu Afganistan'da yerleşik Taliban hareketiyle bağlantılı olarak görülmüştür. Pakistan hükümeti, ülke içindeki çeşitli gruplar arasında ve dışarıdan gelen politika baskıları arasında hassas bir konumda bulunmaktadır.
Pakistan’ın Hassas Dengesi
Pakistan, genç bir ulus olmasına rağmen bölgedeki insan tarihi on binlerce yıl öncesine uzanır. Son dönemde Pakistan, dünya görüşüyle El-Kaide ve komşu Afganistan’da yerleşik Taliban hareketiyle bağlantılı olarak görülmüştür. Pakistan hükümeti, ülke içindeki çeşitli gruplar arasında ve dışarıdan gelen politika baskıları arasında hassas bir konumda bulunmaktadır.
Başkent
İslamabad, nüfusu 1.889.249
Büyük Şehirler
Karachi, nüfusu 24.205.339
Lahor, nüfusu 10.052.000
Faysalabad, nüfusu 4.052.871
Revalpindi, nüfusu 3.205.414
Haydarabad, nüfusu 3.478.357
Tüm rakamlar 2012 tahminlerine dayanmaktadır.
Pakistan Hükümeti
Pakistan, (biraz kırılgan) parlamenter bir demokrasiye sahiptir. Cumhurbaşkanı Devlet Başkanı Başbakan Hükümet Başkanıdır. 2023 yılında seçilmiş Başbakan Anvarul Hak Kakar ve Cumhurbaşkanı Arif Alvi 2018 yılında seçilmiştir. Seçimler her beş yılda bir yapılır ve görevdeki yöneticiler yeniden seçilebilir.
Pakistan’ın iki meclisli Parlamentosu (Meclis-e Şura), 100 üyeli Senato ve 342 üyeli Ulusal Meclis’ten oluşmaktadır.
Yargı sistemi, laik ve İslami mahkemelerin bir karışımıdır, bunlar arasında Yüksek Mahkeme, eyalet mahkemeleri ve İslam hukukunu uygulayan Federal Şeriat mahkemeleri bulunmaktadır. Pakistan’ın laik yasaları, İngiliz ortak hukukuna dayanır. 18 yaşından büyük tüm vatandaşlar oy kullanma hakkına sahiptir.
Pakistan Nüfusu
2021 yılı itibarıyla Pakistan’ın nüfus tahmini 231.4 milyondur, bu da onu dünyanın altıncı en kalabalık ülkesi yapmaktadır.
En büyük etnik grup, toplam nüfusun %45’ini oluşturan Pencaplılardır. Diğer gruplar arasında Peştun (ya da Pathan) %15,4, Sindhi %14,1, Sariaki %8,4, Urdu %7,6, Beluçi %3,6 ve geri kalan %4,7′ yi oluşturan küçük gruplar bulunmaktadır.
Pakistan’daki doğum oranı nispeten yüksek olup, kadın başına ortalama 2,7 doğum düşmektedir ve bu nedenle nüfus hızla artmaktadır. Yetişkin kadınların okur-yazarlık oranı %46 iken erkeklerde bu oran %70’tir.
Pakistan’ın Dilleri
Pakistan’ın resmi dili İngilizcedir, ancak ulusal dili Urducadır (Hintçe’ye yakın bir dil). İlginçtir olan, Urduca Pakistan’ın ana etnik gruplarının hiçbiri tarafından ana dil olarak konuşulmamaktadır ve Pakistan’ın çeşitli halkları arasında tarafsız bir iletişim seçeneği olarak kabul edilmiştir.
Pencapça nüfusun %48’lik bölümünde ana dil olarak konuşulur ayrıca Sindhi %12, Siraiki %10, Peştun %8, Beluçi %3 ve çeşitli küçük dil grupları bulunmaktadır. Pakistan dillerinin çoğu Hint-Avrupa dil ailesine aittir ve Pers-Arap alfabesiyle yazılmaktadır.
Pakistan’da Din
Pakistan, tahminlere göre nüfusunun %95-97’sinin Müslüman, kalan kısım ise Hindu, Hristiyan, Sih, Parsi (Zerdüştlük), Budist ve diğer inanç gruplarından oluşmaktadır.
Müslüman nüfusun %85-90’ı Sünni Müslümanlardan oluşurken, %10-15’i Şii Müslümanlardır. Pakistan’da çoğu Sünni Müslüman Hanefi mezhebine veya Ehli Hadis’e mensuptur. Şii mezhepler arasında İthna Asharia, Bohra ve Ismaililer yer alır.
Pakistan’ın Coğrafyası
İlgili Yazılar
Pakistan, Hindistan ve Asya tektonik levhalarının çarpışma noktasında yer alır. Bu nedenle ülkenin büyük bir kısmı sarp dağlardan oluşur. Pakistan’ın alanı 880,940 kilometrekare (340,133 mil karedir).
Ülke, kuzeybatıda Afganistan, kuzeyde Çin, güney ve doğuda Hindistan ve batıda İran ile komşudur. Özellikle Keşmir ve Cammu dağ bölgelerinde Hindistan ile Pakistan’ın hak iddia etmesi nedeniyle arasında sınır anlaşmazlıkları yaşanmaktadır.
Pakistan’ın en alçak noktası Hint Okyanusu kıyısıdır ve deniz seviyesindedir. En yüksek noktası ise 8,611 metre (28,251 fit) ile dünyanın ikinci en yüksek dağı olan K2’dir.
Pakistan’ın İklimi
Pakistan’ın iklimi, çeşitli bölgelerde farklılık gösterir. Kıyı bölgesi ılıman bir iklime sahipken, ülkenin çoğu bölgesi mevsimsel sıcaklık farklılıklarına sahiptir.
Haziran’dan Eylül’e kadar Pakistan’da muson mevsimi yaşanır ve bazı bölgelerde sıcak hava ve yoğun yağışlar görülür. Aralık’tan Şubat’a kadar kış mevsimi yaşanır ve özellikle kuzey bölgelerde sıcaklıklar önemli ölçüde düşer. Bahar dönemi genellikle sıcak ve kuru geçer.
Karakurum ve Hindukuş gibi dağ sıraları yılın büyük bir bölümü yüksek rakımları nedeniyle yıl boyunca karla kaplıdır. Düşük rakımlı bölgelerde bile kış aylarında sıcaklıklar donma noktasının altına düşebilirken, yazın 40°C (104°F) civarında sıcaklıklar sıkça görülür. Kaydedilmiş en yüksek sıcaklık ise 55°C (131°F)’dir.
Pakistan Ekonomisi
Pakistan’ın büyük bir ekonomik potansiyele sahip olmasına rağmen, iç siyasi istikrarsızlık, yabancı yatırımların yetersizliği ve Hindistan ile sürekli devam eden çatışma durumu gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Bu nedenle, kişi başına düşen GSYİH yaklaşık olarak 5000 dolar ve Pakistan nüfusunun %22’si yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır (2015 tahminleri).
2004-2007 yılları arasında GSYİH %6-8 oranında büyürken, 2008-2013 döneminde bu oran %3,5’e düşmüştür. İşsizlik oranı %6,5 olmasına rağmen, bu durum tüm nüfusun tam istihdamını yansıtmamaktadır.
Pakistan, işgücü, tekstil, pirinç ve halı gibi ürünleri ihraç ederken, petrol, petrol ürünleri, makine ve çelik gibi ürünleri de ithal etmektedir. Pakistan’da kullanılan para birimi Pakistan Rupisi olup, 1 doların yaklaşık 101 rupiye karşılık geldiği (2015) bilinmektedir.
Pakistan’ın Tarihi
Pakistan, modern bir oluşumdur, ancak bölgede insanlar yaklaşık 5,000 yıldır büyük şehirler inşa etmektedirler. Beş bin yıl önce, Indus Vadisi Uygarlığı, bugün Pakistan’da bulunan Harappa ve Mohenjo-Daro’da büyük şehir merkezleri oluşturmuştur.
Indus Vadisi halkı, ikinci milenyumun başlarında kuzeyden gelen Aryenlerle karışmıştır. Bu halklar bir araya gelerek Vedik Kültür olarak adlandırılır ve Hinduizm’in temellendiği destan hikayelerini yaratmışlardır.
Pakistan’ın alçak bölgeleri M.Ö. 500 civarında Büyük Darius tarafından fethedilmiştir. Ahameniş İmparatorluğu, bölgeyi neredeyse 200 yıl boyunca yönetmiştir.
M.Ö. 334’te Büyük İskender, Ahameniş İmparatorluğu’nu yıkmış ve Pencap’a kadar olan bölgelerde Yunan hükümeti kurmuştur. İskender’in ölümünden 12 yıl sonra imparatorluk valilikleri arasında bölündü ve bu durum Pencap’ın yerel yönetimi için bir fırsat yarattı. Bununla birlikte, Yunan ve Pers kültürü, şimdiki Pakistan ve Afganistan üzerinde güçlü bir etki yapmaya devam etmiştir.
Mauryan İmparatorluğu daha sonra Güney Asya’nın çoğunu fethetti; Chandragupta’nın torunu Büyük Ashoka, MÖ 3. yüzyılda Budizm’e geçti.
Bir başka önemli dini gelişme, Müslüman tüccarların yeni dinlerini Sindh bölgesine getirdikleri MS 8. yüzyılda meydana geldi. İslam, Gazneliler Hanedanlığı (MS 997-1187) altında devlet dini haline geldi.
Bir dizi Türk/Afgan hanedanlığı 1526 yılına kadar bölgeyi yönetti ve o zaman Babür İmparatorluğu’nun kurucusu Babür tarafından fethedildi. Babür, Timur (Tamerlane)’un soyundandı ve hanedanı Güney Asya’nın çoğunu 1857 yılına kadar yönetti, o yıl İngilizler kontrolü ele geçirdi. 1857’deki sözde Sepoy Ayaklanmasından sonra, son Mughal İmparatoru Bahadur Shah II İngilizler tarafından Burma’ya sürgüne gönderildi.
Büyük Britanya, 1757’den beri Hindistan’ın doğu bölgeleri üzerinde giderek artan kontrolünü sürdürdü. “British Raj” olarak bilinen dönem, Güney Asya’nın doğrudan İngiliz hükümetinin kontrolü altına girdiği süreç 1947 yılına kadar devam etti.
İngiliz Hindistan’ının kuzeyinde, Müslümanlar, Müslüman birliği liderleri Muhammed Ali Cinnah tarafından temsil ediliyordu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsız Hindistan ulusuna katılmaya karşı çıktılar.
Sonuç olarak, taraflar Hindistan’ın bölünmesi konusunda anlaştılar. Hindular ve Sihler Hindistan’da uygun şekilde yaşarken, Müslümanlar yeni Pakistan ulusunu aldılar. Cinnah, bağımsız Pakistan’ın ilk lideri oldu.
Başlangıçta Pakistan, iki ayrı parçadan oluşuyordu; doğu bölümü daha sonra Bangladeş adında bir ulus haline geldi.
Pakistan, 1998’deki nükleer denemelerle doğrulanan nükleer silahları 1980’lerde geliştirdi. Pakistan, teröre karşı savaşta ABD’nin bir müttefiki oldu.
Sovyetlere karşı Afganistan’da savaştı ancak ilişkiler daha sonra düzeldi.
Çeviri: Bülent Pekardan
Kaynak
ThoughtCo