Faistos Diski: Antik Bir Gizem mi Yoksa Zekice Bir Aldatmaca mı?
Bu birbirinden farklı sonuçlara göre disk; antik bir duayı, bir oyun tahtasını, Atlantis’ten bir belgeyi, bir macera hikâyesini, gizemli bir labirentin açıklamasını, bir kadının gelişimini veya güneş takvimini işaret etmekte.
1908 yılında İtalyan bir arkeolog Girit’in güney kıyısında bulunan Minos Sarayı olan Faistos kalıntılarına geldi. Bir yer altı tapınağı içinde; yanmış kemiklerin, küllerin ve tozların arasında altın sarısı bir disk buldu. Böylece arkeoloji dünyasının en gizemli keşfi ortaya çıktı. Faistos Diski.
Faistos Diski, çapı yaklaşık 15 cm (5.91 inç) ve kalınlığı 1 cm (0.39 inç) olan büyük, çok renkli, fırınlanmış bir kil plakadır. Diskin her iki tarafı da diskin merkezine doğru saat yönünde dönen; garip bir şekilde damgalanmış sembollerle kaplanmıştır. Disk üzerinde bulunan 45 benzersiz sembolün; hieroglafik contaların, nemli ve yumuşak kil diske bastırılarak oluşturulduğu tahmin ediliyor.
Faistos Diski Nerede Bulundu?
Arkeolog Luigi Pernier bu diski kazı çalışmaları sırasında saray kompleksinin zemin katında buldu. Söz konusu bölgenin deprem veya volkanik patlama neticesinde çöktüğü düşünülüyor. Aynı Faistos Diski gibi şifresi hala çözülememiş olan Antik Yunan’da kullanılan Linear A yazısı ile yazıldığı düşünülen Arkalochori Baltası ve diğer spor sembolleri de Girit’in başka yerlerinde bulunmuştu.
Faistos, Minos uygarlığının en önemli merkezlerinden biriydi ve Güney Girit’in en zengin ve en güçlü şehriydi. Milattan önce 15 yy. da Minos Sarayları ortaya çıkmadan önce Neopolitik dönemin aktörlerinden biriydi. Mitolojiye göre Faistos, Kral Minos’un kardeşi Radamantis’in yaşadığı şehirdi. Faistos ayrıca antik dünyanın yedi bilgesinden olan Epimenides’in doğduğu şehirdir.
Araştırmacılar bugün halen gizemini koruyan diskin amacını, üzerinde bulunan sembollerin manasını ve diskin bulunduğu yer olan Faistos’u araştırmaya ve üzerinde tartışmaya devam ediyorlar.
Faistos Diski Üzerinde Bulunan Enigmatik Semboller
Diskin en tuhaf yanı iki yüzünde de bulunan hiyeroglif spiraller olarak görülüyor. Disk üzerinde bulunan semboller; pigtogramlar ve yürüyen adam şekillerinden, dövmeli kafa, kask, ok, adam, kedi, kartal gibi portrelenmiş resimlerden oluşuyor. 1900 yılında Minos’un başkenti Knossos’u keşfeden Sir Arthur Evans ve Luigi Pernier diski çevirme konusunda başarısız oldular. O zamandan bu yana diski çevirebilmek için 26’dan fazla önemli girişim gerçekleşti.
Disk üzerinde bulunan yazıların bugüne kadar hiçbir dille bağlantısı olmayan Linear A yazısı ile yazıldığı iddia edilse de bazı bilim adamları bunun Hitit, Homeriç Yunanca, İndo-Avrupa veya Semitik dil gibi çeşitli dillerle ilgili bir hece yazısı olduğunu öne sürüyor. Bir makalede bugüne dek yapılan en ciddi ve ikna edici çevirin Petr Kovar tarafından yapıldığı belirtildi. Bahsedilen araştırmaya göre disk üzerindeki yazılar Proto-Slav dilinde ait. Buna rağmen disk üzerindeki yazıların dili ve çevirisi hakkında bilim adamları halen hemfikir durumda değiller.
Diski Deşifre Etme Girişimleri
İlgili Yazılar
Diskin deşifre girişimlerinde araştırmacılar farklı sonuçlara varmışlardır. Bu birbirinden farklı sonuçlara göre disk; antik bir duayı, bir oyun tahtasını, Atlantis’ten bir belgeyi, bir macera hikâyesini, gizemli bir labirentin açıklamasını, bir kadının gelişimini veya güneş takvimini işaret etmekte.
Araştırmacılar diski okunması için sembollerin dışa doğru kıvrılan diskin ortasından mı yoksa tersi yönde mi okunması gerektiğini tartışıyor. Ayrıca, semboller metne kaydedildikten sonra sağdan sola mı yoksa soldan sağa mı okunup okunmayacağı konusunda da karar verilememektedir. Ancak pek çok uzman, daha fazla sembol örneği bulunana kadar geçerli bir analiz yapmanın ve deşifre girişimlerinin başarısız olacağını düşünüyor.
Ancak bu durum insanların Faistos Diski’ni çözmeye çalışmalarına engel olmamıştır. Örneğin, 2015 yılında Dr. Gareth Owens adlı bir dilbilimci, diskin bir yüzünün Minos ana tanrıçasını, diğer yüzünün ise aşk tanrıçası İştar’ı tasvir ettiğini ileri sürdü. Diskin bu şekilde deşifre edilmesinde direkt olarak bir çeviri kullanılmadı. Bunun yerine konuşma seslendirmesi tekniği ile antik kodlar oluşturan ve aynı zamanda, John Chadwick ve Alice Kober ile birlikte Linear B sistemini de deşifre eden Micheal Ventris’in tekniği kullanıldı. Owen bir röportajında konuyla ilgili şunları söyledi;
“Faistos disklerini, hem Linear B sisteminin ses değerleri hem de Hint-Avrupa dil ailesine yakın dillerin karşılaştırmalı dilbilimini kullanarak okuyoruz. Buna rağmen bir şeyi okumak onu anlamak manasına da gelmiyor. Faistos Diski Minos yazısı ile Minos dilinde yazılmış. Bu disk Hitit hiyeroglifisinin en iyi örneklerinden fakat antik Mısır yazı diline ait olmadığı için manası hakkında tartışmalar devam edecek. Disk yazı sistemi aynı zamanda Linear A’ya ait de olabilir.”
2018 yılı Ekim ayında Georgian Journal isimli Gürcü gazetesi disklerin üzerinde bulunan yazı hakkında yeni bir iddia ortaya attı. Buna göre yazılar alfabenin icadından önce piktogram yazı kullanan Proto-Gürcü-Zan diliyle yazılmış olabilirdi.
Gazete bu iddiayı, Avusturyalı bilim adamı Herbert Zebisch tarafından yazılımı tamamlanan ve herhangi bir disk üzerindeki yazı ve sembollerin hangi dile ait olduğunu bulan bir programa dayandırıyordu. Programa göre Faistos diski üzerindeki yazılar sadece Proto-Gürcü-Zan dili ile eşleşiyordu. Gürcü bilim adamı Gia Kvaslihava daha sonraları disk üzerindeki yazıların tanrıça Nana’yı tasvir ettiğini ileri sürdü.
Gerçek Mi, Taklit Mi?
Uzmanların çoğu diskin gerçek bir antik eser olduğunu kabul etse de bazı bilim adamları diskin sadece karmaşık ve sahte bir eser olduğunu düşünüyorlar. Pernier tarafından tutulan kazı kayıtları doğru olsa da disk için jeokronoloji testleri vasıtasıyla kesin bir yaş tespiti yapılmadı. Bu nedenle diskin MÖ. 1700 ve MÖ 1400 yılları arasında, Orta veya Geç Minos dönemine ait olduğu düşünülüyor.
Yukarıda bahsedildiği üzere, bazıları Luigi Pernier’in diskin kendisi tarafında uydurulduğunu düşünüyor, ancak Linear A sembolleriyle başka eserlerin deşifre edilmesi durumun aksini gösteriyor. Ayrıca böyle bir sahteciliğin uzmanlar ve arkeologlar tarafından çok geçmeden fark edilebileceği de yadsınamaz bir gerçek.
Özetle Faistos Diski üzerinde bulunan semboller bir gün çözülene kadar gerçeğin tam olarak ne olduğu kimse tarafından bilinemeyecek. Durumun belirsizliği ise meraklı dilbilimcilerin, kriptografların ve gizemli antik olaylara ilgisi olanların dikkatini cezp etmeye devam edecek.
Çeviri: Mehmet Göçmen
Kaynak
Ancient-Origins