Bir Hırs Öyküsü Antik Mısır’ın İlk Kadın Firavunu: Hatşepsut
Mısırda kadın firavun olamazdı ve Hatşepsut erkek giysileri, takma firavun sakalı ve süsleri ile geleneksel erkek firavun görüntüsünde dolaşırdı.
II.Tutmosis öldüğünde yerine geçecek olan oğlu III. Tutmosis tahta çıkmak için çok küçük yaştaydı. Annesi kraliçe Hatşepsut, yeni firavunun küçük yaşı nedeniyle kral naibi (vekili) olarak iktidara geçti. Kraliçe Hatşepsut, I. Tutmosis’in kızıdır. Yarı üvey erkek kardeşi olan II. Tutmosis’in eşidir.
Hatşepsut, soyu ve saltanatın devamını sağlayacak bir erkek çocuğunun olmasını istemesine rağmen erkek çocuğu olamadı. Hatşepsut’un annesi de babası da tam ve saf kraliyet kanı taşımaktaydı. Soylar bozulmasın diye kraliyette kardeşler kardeşlerle evleniyordu.Soyu devam ettirecek erkek çocuk doğumu olmaz ise başka eşler alınabiliyordu.
Hatşepsut’un annesinin de erkek çocuğu olmamıştı. Soyun devamı için babası başka eş almış ve Hatşepsut babasının diğer eşinden olma üvey kardeşi ile evlenmişti. Ve şimdi Hatşepsut annesinin kaderini yaşamaktaydı. Hep kızı oldu. Belki, bu yüzden de kızları hiç sevmedi. Erkek çocuğu olmamasının derin üzüntüsünü yaşadı. Annesinin de hep kızı olmuştu ve erkek olmadığı için kendini hiç sevmedi. Bir de babasının yeni eşinden olan erkek çocuğu yani üvey kardeşi ile evlenmesi gerekiyordu.
Kocası erkek çocuk verememesi nedeniyle başka bir eş olarak aldı. Kurallar böyleydi. İtiraz edemezdi. Erkek çocuk verememişti. Kocasının yeni eşinden bir erkek çocuğu oldu ve oğluna “III. Thutmose” adını konuldu. Hatşepsut kocasının yeniden evlenmesi ve yeni eşinden oğlu olmasına çok üzülse de üvey oğlunu sahiplendi ve yanından hiç ayrılmadı. Üvey oğluna ilgi göstermesi belki de iktidardan kopmamak içindi.
On sekizinci hanedanının 4. Firavunu olan II. Thutmose aniden öldü. Kocasının ölümünde Hatşepsut’un parmağı olduğu iddia edildi. Ama bu hiçbir zaman kanıtlanamadı.
Rahipler ile de arası iyi olan Hatşepsut, üvey oğlu Thutmose’un yaşının küçüklüğünü öne sürerek naiplik adı altında yönetimi ele geçirdi. Üvey oğlunu devlet işlerinden uzaklaştırıp daha çok askeri görevlere yönlendirdi.
Saltanatın yedinci yılında dönemin başrahibi ile anlaşarak kendini Firavun ilan ettirdi. MÖ 1473-1458 yılları arasında hüküm sürdü.
Hatşepsut firavun olmak için sevgilisi olduğu iddia edilen başrahip ile birlikte kendisine farklı bir geçmiş oluşturdu. Annesinin aslında Amun Ra ile birlikte olduğu ve kendisinin ilahi bir doğum ile doğduğunu ilan etti .Doğum adı, Khnumt-Amun Hatshepsut’tur. Khnumt-Amun, Amun’a bağlı olan demektir. Hatshepsut, asil kadınların önde geleni manasındadır. Taht adı, Maat-ka-ra yani Ra’nın ruhunun adaleti/doğruluğudur.
Mısırda kadın firavun olamazdı ve Hatşepsut erkek giysileri, takma firavun sakalı ve süsleri ile geleneksel erkek firavun görüntüsünde dolaşmaya başladı. Kendini erkek firavun olarak tasvir eden heykeller ve kabartmalar yaptırdı. Halkın gözünde kendisini hep kutsal bir noktaya koymaya çalıştı.
Üvey oğlunun bu olaylara Mısır’ın kaosa düşmemesi için göz yumduğu söylenmektedir.
Hatşepsut genellikle barışçıl bir politika izlemiştir. Sadece, saldırılara, isyanlara cevap vermek gibi çok zorunlu haller için sefere çıkmış veya savaşmıştır. Bugün için askeri başarılarından çok yaptırdığı anıt eserlerle anılır. Bunun bir örneği, Derrel Bahri’de yaptırdığı olağan üstü estetik tapınak – anıt mezarıdır. (Derrel Bahri’de yaptırılan tapınak Anıt Kabir’e örnek olmuştur)
İlgili Yazılar
Karnak tapınağını büyüttü. Onu iki devasa dikilitaş, heykeller, kabartmalar ve ilave yapılarla süsledi. Atalarının hayali olan bir mezar kompleksi yaptırdı. “Krallar Vadisi” denilen mezarlar bölgesi onun eseridir. Atalarına ait mezarların bir kısmını burada naklettiği söylenir.
Eski Mısır’a askeri açıdan zayıf, fakat ticari ve mimari atılımlar bakımından bir o kadar zengin bir dönem yaşatan Hatşepsut dönemi, sonraki dönemleri etkileyen bir sürecin başlangıcını oluşturması bakımından ayrıca önemlidir.
Barışçıl devlet politikası sonucunda Eski Mısır’ın uzun süre görmezden geldiği Suriye’de güçlenen küçük merkezlerin Kadeş Kralı etrafında birleşmesi, Hatşepsut Dönemi’nin hemen sonrasına denk gelir. Bu dönem oldukça güçlenen Mitanni Krallığı, III. Tuthmosis’in (İÖ 1479-1425) bölgeye 17 sefer yapmasına sebep olacaktır. Birbirini tetikleyen siyasi gelişmeler tarihin efsanevi çarpışmalarından biri olan Kadeş Savaşı’nın da fitilini ateşlemiştir.
Bazı tarihçilere göre üvey oğlu III. Tutmoises’in büyüyüp olgunlaştıkça iktidara sahip olma tutkusunu arttırmıştır. Bu yüzden Hatşepsut’u ve muhtemelen aşığı da olan vezir Senmut’u öldürttü. Bir diğer grup tarihçi ise III. Tutmes’in Hatşepsut’a bağlı vezir ve dostlarını öldürmesi nedeniyle kendisinde korkarak zehir içerek intihar ettiği söylemektedir. Ancak son incelemeler kanserden öldüğünü düşündürmektedir. Hatşepsut’un ölümü tartışmalıdır ama nasıl ölürse ölsün Mısır tarihinin önemli Firavunlarından olduğu konusunda tarihçiler hemfikirdir. Öncelikle bilinen ilk kadın firavundur. 22 yıllık saltanatında Mısır kalıcı anıt eserler kazanmış ve Hiksos döneminin yaralarını sarmıştır.
Ölümünden sonra hakiki iktidara kavuşan oğlu III. Tutmosis ilk iş olarak üvey annesi Hatşepsut adını ve kabartmalarını birçok yerden kazıtmış ve izlerini silmeye çalışmıştır.
1903’te İngiliz arkeolog Howard Carter, Hatshepsut’un mezarını keşfetti, ancak burası, Krallar Vadisi’ndeki neredeyse tüm mezarlar gibi boştu. 2005 yılında yeni bir arama başlattıktan sonra, bir arkeolog ekibi 2007 yılında annesini keşfetti; şimdi Kahire Mısır Müzesi’nde yer almaktadır.
Not 1: Uzmanlar, Mısır’ın en ünlü kraliçesi Hatşepsut’a ait 3000 yıllık bir mumyanın teşhis edildiğini açıkladılar. Eski Mısır uygarlıkları uzmanı Zahi Hawas, Kahire’de düzenlediği yoğun katılımlı basın toplantısında, yapılan teşhis hakkında ayrıntılı bilgiler verdi. Kraliçe Hatşepsut’un mumyasının teşhisi, Mısır’da 1922’de Tutankamun’un mezarının keşfinden bu yana en büyük arkeolojik buluş olarak niteleniyor. Arkeologlar, on yıllardır teşhis edilemeden bekletilen mumyanın, şimdi, Kraliçe Hatşepsut’un ölümü ve daha sonra cesedinin ortadan kaybolmasıyla ilgili gizem perdesine aralayabileceği kaydediliyor
Not 2: Tutmose (okunuşu Thutmosis) Thoth doğdu anlamına gelir.
Yazı: Bülent Pekardan
Kaynaklar:
Hatshepsut: Powerful Female Pharaoh – Live Science
Hatshepsut | Biography, Reign, &Facts | Britannica.com
15 Things You Did Not Know About Queen/Pharaoh Hatshepsut