Ostrasizm Ya Da Ostrakismos (Sosyal Dışlanma ya da Sürgün Oylaması)
Yunan tarihinin çok önemli bazı isimleri de bu oylamalar sonucu Atina’dan uzaklaştırılmış olsalar da, evlerinden uzak on yıllık sürgünlerini tamamladıktan sonra politika yapmaya devam edebilmişlerdir.
Ostrasizm, Atina’da M.Ö. 5. yy.da kullanılan şehir için tehlikeli görüşlere sahip ya da tehlikeli olacak düzeyde güç kazanmış kişilere bir oylama sonucu şehirden uzaklaştırılma cezasının verilebildiği sistemin adıdır. Yunan tarihinin çok önemli bazı isimleri de bu oylamalar sonucu Atina’dan uzaklaştırılmış olsalar da, evlerinden uzak on yıllık sürgünlerini tamamladıktan sonra politika yapmaya devam edebilmişlerdir. Çünkü bu sistemde verilen oylar kişisel değildi ve kentin kuralları ya da doğru bir şekilde yönetilebilmesinin devamı için veriliyordu. Bu sistem sıradan halkın (Demos-Demoi) Atina demokrasisinde gücün kötüye kullanımı ile mücadele edebilmesini sağlayan etkisinin en üst düzey örneğiydi.
SÜRECİN İŞLEYİŞİ
Sosyal dışlanma ile ilgili kararlar yılda bir kere yapılan oylama ile belirleniyordu. Bu konuda oylama yapılıp yapılmayacağı kararı Pnyx tepesinde toplanan Atina halk meclisi (Ekklesia) tarafından alınıyordu. Burada bir araya gelen 6.000 erkek vatandaş oylama kararı alır ise, o yılın sekizinci (Hippothontis ÇN.) pritanyumunda (Yıl yönetimsel olarak bu şekilde 10 döneme ayrılmıştı) önceden belirlenmiş bir günde Agorada ostracophoria adı verilen özel bir toplantı düzenleniyordu. Oylama Archon adı verilen 9 en yüksek yönetici ve yönetim organı olan 500 ler meclisi (Boule) gözetiminde yapılıyordu. Vatandaşlar ostrakon adı verilen bir çömlek parçası üzerine hakkında oy kullanacakları kişinin ismini kazıyarak onun aleyhine olan fikirlerini göstermiş olurlardı. Bu oylama isimsiz olarak yapılırdı. Oyların kazılı olduğu çömlek parçaları Phylai olarak adlandırılan görevliler tarafından toplanır ve bu şekilde mükerrer oy kullanılması engellenmiş olurdu.
Oylamanın geçerli sayılabilmesi için en az 6.000 vatandaşın oy kullanması gerekliydi. Daha sonra yetkililer oyları sayar ve en çok oy alarak toplumdan dışlanacak olan kişinin kim olduğunu açıklarlardı. Aslında ostrasizm olarak adlandırılan bu süreç bugün anladığımız şekli ile sürgün edilmekle eşdeğerdi. Hakkında oylama yapılan kişinin karara itiraz şansı yoktu. Sürgün kararı verilen kişiye işlerini organize edebilmesi için 10 günlük bir süre verilirdi. Sürgün bu sürenin sonunda şehri terk eder ve 10 yıl boyunca Attica bölgesine bir daha giremezdi. Bu sürecin belki de en ilginç yanı sürgün cezası alan kişinin bu süre boyunca vatandaşlık ve kişisel mülkiyet haklarını kaybetmiyor oluşuydu.
SİSTEMİN SUİSTİMALİ
Sürgün kararı kalıcı bir yüz kızartıcı suç değildi. Ceza aldıktan sonra geri dönen ve toplumsal yaşamına devam eden ya da toplumsal görevler alan sürgün cezalıları da bulunmaktaydı. Bu da kullanılan oyların sürgün edilen vatandaşın kişisel özelliklerinden çok onun uyguladığı politikalara karşı ya da onun rakiplerini ve rakip görüşleri desteklemek amacıyla verildiğini göstermektedir. Bununla birlikte bu sistemin, vatandaşların resmi olarak geçerli nedenler olmaksızın suçlandığı ve meclisin kararlarının popüler nedenlerle olumsuza döndüğü örnekleri de bulunmaktadır. Plutark Aristides biyografisinde ‘’Aristides duruşmasında oy kullanan vatandaşlardan birinin Aristedes’e sürekli olarak Adil Aristides denmesinden sıkıldığı için ona karşı oy kullandığını’’ yazmaktadır.
Başka bir şüpheli suistimal durumu ise Atina Akropolü yakınlarındaki bir kuyuda hemen hepsi aynı bir kaç el tarafından kazınmış gibi görünen ve üzerlerinde Themistocles yazılı 190 ostraka’nın bulunması ile fark edilmiştir. Acaba bunlar Themistocles’in siyası rakipleri tarafından hazırlanmış ve oylamada ona karşı kullanmak üzere vatandaşlara dağıtılmasını içeren komplonun kanıtı mıydı?
ÜNLÜ YA DA KÖTÜ ŞÖHRETLİ SÜRGÜNLER
İlgili Yazılar
Aristotales, ostrasizm kurumunun ilk uygulamasının yaklaşık M.Ö. 508 de Cleisthenes döneminde bir kişinin tiranlığını engellemek için uygulandığını iddia etmektedir. Ancak ilk gerçek ostrasizm örnekleri M.Ö. 487 yılına kadar görülmedi. Daha sonra Charmus oğlu Hipparchus, şüpheli de olsa Tiran Hippias’ın bu yöntemle sürgün edilen ilk kayıtlı kişi olduğunu iddia etti. İzleyen iki yıl içinde Cratius’un oğulları Megacles ve Callias sürgün edildiler. Bu ilk sürgünler muhtemelen Persleri desteklemekten ya da gelişme yolunda olan demokratik Atina yönetimine muhalefelerinden ötürü suçlu bulunmuşlardı.
M.Ö. 484 de sürgün edilen Xanthippus ve 482 de sürgün edilen Aristides davaları hem M.Ö. 480 de affedilerek dönmelerine izin verilmesi hem de Xerxes tarafından yönetilen Pers kuvvetlerinin işgal tehdidine karşı önemli görevler almaları bakımından özellikle dikkat çekicidir.
Sonraki on yıllarda Antik Yunan tarihinin en meşhur bazı isimleri de antik dönemlerden kalan 12.000 ostraka’nın ışık tuttuğu üzere bu sürecin kurbanları olmuşlardır. Ünlü devlet adamı Themistocles M.Ö. 471 de rüşvet iddiası ile, M.Ö. 461 de büyük general Cimon Sparta ile fazla yakın olduğu şüphesi ile sürgün edildiler. Thucydides (Ünlü tarihçi Thucydides ile aynı kişi değil) M.Ö. 443 yılında kendisinin politik rekabetini ostrasizmi kullanarak ortadan kaldırmak isteyen Pericles’in kurbanı oldu.
OSTRASİZMİN SONU
Kaydedilen son kişi M.Ö. 417 yılında sürgün edilen Demagog Hyperbolostur. Hyperbolos ostrasizm oylamasını iki büyük rakibi olan Alcibaides ve Nicias’ı saf dışı bırakabilmek için kullanabileceğini ummuştur. Ancak iki rakibinin güç birliği Hyperbolos’un kendini şehirden sürülme sonucu ile karşı karşıya bulmasına neden olmuştur.
Bundan sonra her ne kadar süreç yasal olarak mevcut olsa da herhangi bir oylama kaydına rastlanmamaktadır. Siyasi rekabet içinde olan kişiler ostrasizm yerine, herhangi birinin bir başka bireye karşı davranışlarının ve önerilerinin anayasaya aykırı olduğu suçlamasını yapabildikleri bir idari süreç olan graphe paranomon’u tercih etmeye başladılar. Graphe paranomon sürecinde, suçlanan kişinin suçu sabit görüldüğü takdirde kişi ağır bir para cezasına çarptırılıyordu. Bu şekilde üç suçlamada ceza alan kişi ise bir daha politika yapamamak ile cezalandırılıyordu.
İlerleyen dönem kaynakları ostrasizmin Argos, Megara, Miletos ve Syracuse da uygulanmaya devam ettiğini belirtse de bunu doğrulayabilecek arkeolojik kanıtlar oldukça sınırlı düzeydedir. M.Ö. 1. yy.da tarihçi Diodorus Sicilyada petalismos adı verilen ve isim kazımak için çömlek parçaları yerine zeytin yapraklarının kullanıldığı ostrasizme benzer bir sistemin olduğunu anlatmaktadır.
Çeviri: Özgür Yolcu
Cartwright, Mark. “Ostracism.” Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia, 30 Mar 2016. Web. 09 Feb 2019.
Kaynak
ancient.eu