Antik Yunan Dünyasının Temeli “Polis”
Babilliler, Etrüskler ve Fenikelilerin polis fikrinin yaratıcısı olduğuna inanılmaktadır. Bu kültürlerin benzer bir sosyal ve siyasi yapıları olduğu bilinmektedir.
Polis (çoğul: poleis) antik Yunan dünyasının tipik toplum yapısıdır. Bir polis, genellikle etrafındaki bölgeyi kontrol eden liman veya akropolis olarak adlandırılan kutsal bir merkezden oluşmuştur. (akro: yüksek) Polis terimi, bu nedenle ‘şehir devleti’ olarak tercüme edilmiştir. Siyasi, adli, yasal, dini, sosyal kurumlar ve uygulamalar açısından diğer polislerden bağımsız olduğu için her polis sanki ayrı bir devlet olarak etkinlikte bulunmuştur. Bir devlet gibi hem diğer polislerle ticaret ve siyasi ittifaklar yapmış; Yunan olmayan devletlerle uluslararası ilişkiler kurmuştur.
Babilliler, Etrüskler ve Fenikelilerin polis fikrinin yaratıcısı olduğuna inanılmaktadır. Bu kültürlerin benzer bir sosyal ve siyasi yapıları olduğu bilinmektedir.
Polis yapısı Yunanistan’da Miken uygarlığının düşüşünü izleyen Karanlık Çağlarda ortaya çıkmış ve M.Ö. 8. yüzyılda önemli bir kentleşme süreci başlamıştır. Antik Yunan dünyasında 1000’den fazla polis vardı. En önemlileri arasında Atina, Sparta, Korint, Thebes, Syracuse, Aegina, Rodos, Argos, Eretria ve Elis polislerin adları geçmektedir. Sparta 8,500 km²’lik bir alan ile polislerin en büyüğüydü. Atina, Rodos ve Syracuse gibi poleislerin, Ege’nin dört bir yanındaki geniş alanlarını kontrol etmelerini sağlayan önemli deniz filoları vardı.
“Şehir, kamuya açık binalar, spor salonları, stoalar, tapınaklar, tiyatrolar, resimler, heykeller ve tüm ticari amaçlar için kullanılan bir agora ile donatılmıştır. MÖ 3. yüzyılda Chalcis polisinin tanımı (Anonim).”
ORTAK ÖZELLİKLER
Polislerin birçok ortak özellikleri olmasına rağmen kurumlarla ve uygulamalarla önemli ölçüde farklılaştı ve zaman içinde gelişti. Bir polis nüfusunun büyük çoğunluğu çevredeki bölgedeki küçük çiftlik topluluklarına yayılmak yerine kentte yaşıyordu. Polisin kalbi, genellikle bir veya daha fazla tapınağı olan kutsal bölgeydi. MÖ. 8. yüzyıldan itibaren polisteki en etkileyici binalar dinsel yapılar olmuştur. MÖ. 7’den itibaren şehir genellikle bir sur ile (Sparta bir istisnadır) takviye edildi. Agora alanı sivil ve ticari faaliyetler için kullanılmaya başladı. Birçok polis, kamusal meclise ve eğlence (örneğin bir tiyatro ve spor salonu) için belirlenmiş bir alana sahipti.
MÖ. 5. yüzyıldan itibaren birçok polis, özel, kamu ve dini işlevler için belirlenen şehrin belirli alanlarının olduğu bu şehir planlamasını (özellikle yeni kurulan kolonilerde) uyguladı.
Çoğu polis için ortak olan temel fikir, tüm erkek vatandaşların mülk sahipliğine dayalı (en azından teorik olarak) eşit siyasi haklara sahip olmasıdır. Pratikte, siyasi sistem ne olursa olsun (- zulüm, oligarşi veya demokrasi-) siyasi güç, elit konseylerin, büyücülerin ve daha yüksek askeri rütbelerin üyeliği gibi tüm önemli pozisyonları kendilerine bağlı tutan birkaç aristokrat ailenin hakimiyetindeydi. Vatandaş toplulukları içinde zengin ve fakirler vardı. Statüsü bir zamanlar arazi mülkiyetine dayanan zengin sınıf yaptıkları yatırımlardan ve kredilerden servet biriktirmeye başladı. Bu servet birikimi zengin ve fakir arasındaki uçurumu arttırdı.
“PRATİKTE, SİYASİ SİSTEM NE OLURSA OLSUN, SİYASİ GÜÇ BİRKAÇ ARİSTOKRAT AİLENİN HAKİMİYETİNDEYDİ.”
EŞSİZ BİR KİMLİK
İlgili Yazılar
Yunan toplumunu oluşturan sosyal gruplar, öncelikle erkek vatandaşlar olmak üzere kadınları, çocukları, köleleri, özgür köleleri, emekçileri ve yabancıları içermektedir. Bunlar, toplam polis nüfusunun yaklaşık %90’ını oluştururdu. Bu topluluk uyumlu işlev görürse, polise dahil edilir veya edilmezdi. Bir polisi diğerlerinden ayıran sosyal bir kimliği mevcuttu.
Bu kimlik oluşturulması için insanların birbiri ile kaynaşabileceği ve sosyalleşebilecekleri ortak bir alan (Agora) yaratılmıştır.
Polisin kendine özgü (genellikle efsanevi) kurucusu, koruyucu ilahı ve birliktelik fikrini pekiştiren kişiler için belirli tarihlerdeki polise özgü festivaller düzenlenmiş ve kutlamalar yapılmıştır.
Her polisin ayrı göstergeleri, sınır işaretleri, yazılı yasa kodları, polisin tarihiyle ilgili belirli imgeleri kullanmıştır. (örneğin, Athena’yı, şehrin koruyucusu Athena’yı temsil eden Athena baykuşları) Yerel tanrıların, liderlerin, hayırseverlerin ve spor şampiyonlarının halka açık heykelleri ortak bir topluluk tarihi veya “toplumsal hafıza” güçlendirilmiştir. Polisler yurt dışında, özellikle Magna Graecia ve Ionia’da koloniler kurdular ve ‘ana’ şehir oldular. Topluluk becerileri, kimlik transferi olarak aktarıldı…
PAN-Helenizm
Her ne kadar polisler, her biri benzersiz bir kültürel ve politik birim olsa da, yukarıda belirtilen ortak özellikler, dil ve daha geniş dini inançlar gibi faktörler, polisler arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
Benzer düşünen polisler sıkça karşılıklı koruma için siyasi ittifaklar yaptı. Polisler arasındaki geniş bir Helen ittifakı iki özel örnekte ortaya çıkmıştır: Yunan olmayan düşmanlara savaşlar (örneğin, MÖ 5. Yüzyıl Pers Savaşları) ve Pan-Hellenik festivallere karşı her dört yılda bir Olimpiyat Oyunları.
Pek çok polis bu etkinliklere katılmış ve tüm Yunanlıların yüzyıllarca göreceği Olympia ve Delphi gibi siteler adına hatıra ödülleri, anıtlar dikilerek başarılarını duyurmaya çalışmıştır.
MÖ 4. yy sonlarında Büyük İskender ve halefleri, polis fikrini Asya’daki Makedon İmparatorluğu boyunca yaymıştır.
Roma döneminde, polis işleyen bir birim olarak devam etti. Ancak bu Roma’nın emperyal aygıtlarına hizmet eden iller statüsündeydi.
Zamanla Polis yapısı bağımsız siyasal iktidar açısından gittikçe daha az önemli hale geldi. Ancak, kamuya açık binalarda, sanatta gurur kaynağı olmaya devam etti.
Çeviri: Bülent Pekardan
Cartwright, Mark. “Polis.” Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia, 06 Jun 2013. Web. 24 Jan 2019.
Kaynak
ancient.eu