Dünyanın dört bir yanındaki halk sağlığı uzmanları, 2019 Aralık ayının başında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni bir virüsü anlamak, izlemek ve kontrol altına almak için uğraşıyorlar. Dünya Sağlık Örgütü, virüs türünün ismini (corona virus) ve ortaya çıktığı yılı birleştirerek bu virüsün neden olduğu hastalığı “COVID-19” olarak adlandırdı. DSÖ, virüsün bir pandemi (küresel salgın) olduğunu açıkladı.
Bu haritadan dünya çapında hastalık vakalarının nerelerde ve ne kadar olduğunu görebiliyorsunuz. Tıklayınız.
Vakaların çoğu başta virüsün ilk ortaya çıktığı Çin’de idi ancak şu an Çin’de yeni vakalar oldukça az. Çin’in dışındaki ülkelerde şu anda daha fazla vaka görülüyor. İspanya, İtalya, İran, ABD ve Türkiye de dahil olmak üzere birçok yer enfekte olmuş durumda.
Virüs Nereden Geldi?
Aralık ayı sonunda, Çin’deki sağlık çalışanları Dünya Sağlık Örgütü’ne bir sorun yaşadıklarını bildirdi; bilinmeyen yeni bir virüs Wuhan şehrinde pnömoni (zatürre) benzeri hastalıklara neden oluyordu. Bunun bir “koronavirüs” olduğunu, Wuhan’a ve diğer kentlere hızla yayıldığını belirlediler.
Koronavirüsler her tür hayvanda vardır ve bazen insanlara bulaşabilecek formlara dönüşebilirler. 21. yüzyılın başından bu yana, iki koronavirüs türü insanlara sıçradı, bu virüsler 2002’de SARS ve 2012’de MERS salgınına neden oldu.
Bilim insanları, bu yeni virüsün ilk olarak Aralık ayının başında insanlara bulaşabilecek hale geldiğini düşünüyor. Başlangıçta virüs, Wuhan’daki bir deniz ürünleri pazarında insanlara bulaşmış ve oradan yayılmış gibi görünüyordu. Ancak hastalığın ilk vakalarının 24 Ocak’ta yayınlanan bir analizine göre hastalanan ilk hastanın pazarla herhangi bir teması olmamıştı. Uzmanlar hala salgının kaynağını bulmaya çalışıyor.
Yapılan bir araştırmada, yeni virüsün genetik diziliminin yarasalarda bulunan bir koronavirüs ile %96 benzer olduğu bulunmasına rağmen, virüsün hangi hayvandan geldiği tam olarak belirlenememiştir.
Nerelere Yayıldı?
Virüs şu an dünya çapında birçok ülkeye yayılmakta. Çin’de başlayan bu salgının başlangıcında devlet katı eylemlerde bulunarak bazı şehirlerde ulaşımı durdurmuş ve halka açık etkinlikleri askıya almıştı. Yetkililer hasta olan kişileri izole ederek bu hastaların temasta bulundukları insanları da kontrollü bir şekilde izlemişti ve virüsü test etmek için donanımlı hastanelere sahipti. Şu an Çin’de bildirilen yeni vakaların sayısı azalmakta. Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri bulaşmanın yavaşladığını ve sınırlama önlemlerinin işe yaradığını belirtmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre şu an pandeminin merkez üssü Avrupa. ABD’deki vaka sayısı ise Çin’in zirve noktasındaki vaka sayısını bile geçmiş durumda. New York, ülkede vakanın en fazla olduğu şehir. Listeyi İtalya ve İspanya takip ediyor. Türkiye’de ise şu an 10,827 vaka var ve 168 kişi hayatını kaybetti.
İlgili Yazılar
Yeni Korona Virüsü (Covid-19) Ne Kadar Tehlikeli?
COVID-19 ciddi bir hastalıktır ve gripten daha tehlikelidir.
COVID-19 semptomları soğuk algınlığı gibi hafif olan semptomlar ile nefes darlığı, solunum yetmezliği, yüksek ateş şeklinde şiddetli olanlar arasında değişmektedir. İyi haber: bildiğimiz vakaların çoğu hafif semptomlar göstermektedir. Fakat hastalığa yakalanan insanların yaklaşık yüzde 15’inde semptomlar hastaneye yatırılacak ve hatta yoğun bakıma girecek kadar şiddetlidir, vakaların yaklaşık yüzde 5’i oldukça kritiktir.
Şimdiye kadar, COVID-19 ile enfekte olan insanların yüzde 2 veya 3’ü ölümle sonuçlanıyor ancak virüsün ne sıklıkla ölümcül olduğunu söylemek için henüz erken. Salgın yayılmaya devam ettikçe bu sayılar değişebilir ve nüfusun demografik özelliklerine bağlı olarak farklı yerlerde farklı yüzdeler ortaya çıkacaktır.
Salgındaki ölümlerin çoğu yaşlı olan ve kalp hastalığı, KOAH, hipertansiyon veya diyabet gibi kronik rahatsızlığı olanlardır. 80 yaş üzeri olanlar ve kronik rahatsızlığı olan her yaştan insanın yüksek ölüm riski bulunuyor.
Virüs Nasıl Bu Kadar Kolay Bulaşabiliyor?
Diğer korona virüsler gibi bu da yakın temasta bulunan insanlar arasında bulaşıyor. Virüs, enfekte bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde çok kolay yayılıyor. Öksürükler ve hapşırıklar az miktarda mukus ve tükürük damlacıkları içerir. Bu damlacıklar başka birinin gözlerine, ağzına veya burnuna girerse enfekte olabilirler. Bu küçük damlacıklardaki virüsler, masa veya kapı tokmağı gibi yüzeylere de düşebilir ve birisi bu yüzeye dokunup gözlerine, ağzına veya burnuna dokunursa da enfekte olabilirler. İlk araştırmalar virüsün birkaç gün boyunca plastik ve paslanmaz çelik gibi yüzeylerde kalabileceğini gösteriyor bu yüzden tezgah, kapı tokmağı, masa gibi insanların düzenli olarak dokunduğu diğer yerleri temizleyerek dezenfekte etmek önemlidir.
COVID-19’lu kişilerin ne zaman bulaşıcı olduğu veya bulaşıcılığın ne kadar sürdüğü hala net değil. Almanya’da hafif semptomları olan dokuz kişiden oluşan bir çalışmada, hastalığın başlangıcında, çok hasta hissetmeden önce boğazlarında yüksek virüs seviyelerine sahip oldukları bulundu. Bu, insanların virüse sahip olduklarını bilmeden yayılabileceği anlamına geliyor.
Çeşitli araştırmalara göre toplumda enfekte olan her 1 kişi, 2 ila 3 kişiyi enfekte edebiliyor. Salgını kontrol etmek için yapılan karantinalar ve diğer önlemler hasta bir kişinin enfekte ettiği insan sayısını azaltabilir.
Bir Tedavisi Var Mı?
COVID-19 için kanıtlanmış bir tedavi yok. Tedaviyi bulmak için başta Çin ve ABD olmak üzere dünyadaki diğer ülkelerde klinik çalışmalar devam ediyor. Öte yandan COVID-19 hastalarına Ebola’yı tedavi etme amacıyla geliştirilen antiviral bir ilaç olan “Remdesivir” veriliyor. Araştırma ekipleri ve ilaç şirketleri de insanları enfeksiyondan koruyabilecek bir aşı geliştirmek için çalışıyorlar. Aşı bulunsa bile, Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü müdürü Anthony Fauci, aşının piyasaya sürülmesinin 1 yıl ila 18 ay sürebileceğini açıkladı.
Kendimi ve Başkalarını Nasıl Koruyabilirim?
Şimdiye kadar bildiklerimize dayanarak, kendinizi gripten korumak için almanız gereken aynı önlemlere ek olarak bu şekilde kendinizi koruyabilirsiniz:
-Ellerinizi sık sık sabunla 20 saniye boyunca yıkayın.
-Kalabalık ve kapalı ortamlara girmeyin.
-Hapşırdığınızda veya öksürdüğünüzde ağzınızı ve burnunuzu kapatın.
-Uyku ve beslenme düzeninize dikkat edin.
-Toplu taşıma kullanmayın.
-Yapabiliyorsanız evden çalışın, iş yerlerine gitmeyin.
-İş veya tatil amaçlı seyahatlerinizi erteleyin.
-Evden çıkmayın.
Genç ve sağlıklı bir biriyseniz, COVID-19’a yakalandığınızda kendinizi çok hasta hissetmeyebilirsiniz. Ancak evde ailenizden ve başkalarından uzak durmazsanız virüsü ağır semptomlar yaşayarak ölebilecek birine geçirebilirsiniz. Bu yüzden evde kalmak ve insanlarla aranıza mesafe koymak çok önemlidir. Bir salgının yayılmasını yavaşlatmanın en iyi yollarından biri, “sosyal mesafe” olarak da adlandırılan, diğer insanlardan uzak durmaktır. Bu, virüsün insandan insana kolayca bulaşmasını engeller. Bu yüzden bir süre büyük etkinlikler, profesyonel sporlar yapılmayacak ve okullar uzaktan eğitimle devam edecek. Bu önlemler, virüsü yavaşlatarak salgının etkisini köreltmeye yardımcı olacak. Aynı anda ne kadar az insan hastalanırsa, hastanelerin herkese iyi bakım sağlaması o kadar kolaylaşacaktır.
Yazı: Selen Gizem Caba
Kaynak
THEVERGE
Faydalı içerik ve güzel çeviri olmuş, elinize sağlık 🙂
Teşekkürler 🙂