Idu adı verilen antik şehir (Günümüzdeki adı Satu Qala) birkaç yıl önce kuzey Irak’ta bir höyük altından çıkarıldı. Idu şehri adına ilk kez MÖ iki bin yılı ilk yarısında bazı kayıtlarda rastlanmıştır. İki bin yılının ikinci yarısından sonra ise Idu şehri büyük bir merkez olarak geçmektedir.
Batı ovalarından doğu ve kuzey doğu dağlarına doğru giden geçitte yer alan Idu önemli bir kavşak noktası oldu. Doğuda İran, güneyde Babil’e geçişin önemli güzergahı üzerinde yer alıyordu.
Bölgede Hurriler, Urartular, Babilliler ve Süryaniler yaşamıştır. Idu bölgesi ile ilgili elde edilmiş en eski kanıtlar Ur III dönemine aittir.
Sıkça yapılan askeri müdahaleler yüzünden tahrip olan Idu, orta Asur döneminde oldukça gelişmiş ve bölgenin başkenti olmuştur.
Orta Babil ve orta Asur dönemlerinde bu bölge iki devlet arasında uzun süreli anlaşmazlıklara konu oldu. Orta Asur kontrolünün zayıflamasından sonra Idu bağımsız bir kraliyet hanedanı olarak ortaya çıktı.
Günümüz coğrafyasında Satu Qala, Irak Kürdistan’ında küçük Zap boyunca yer almaktadır. Satu Qala günümüzde iki büyük vilayeti birbirinden ayırıyor: Erbil ve Kerkük.
Alt Zap’ın bölgesel bir sınır olma rolü çok eski dönemlere dayanır. 2008 yılında bu arkeolojik bölgede yapılan kazılarda bir saray merkezi bölgesi bulundu. 2008 yılında bir köy sakinin isim oyulmuş bir yazıt getirmesiyle Idu adı ortaya çıktı.
Kazılarda ortaya çıkarılan çivi yazısında Idu’nun 140 yıl boyunca gelişmiş bir krallık olarak bahsedilir.
İlgili Yazılar
Yine sahada bulunan çeşitli kerpiç yazıtlara göre Hurri ve Sami isimlerine sahip en az 7 kral tarafından yönetildiği ve bu kralların altısının yönetiminde yerel saray merkezinin inşası ve geliştirmesi için çalıştığı anlaşıldı.
“Idu şehri kralları” unvanı krallığın sadece şehir alanıyla sınırlı kalmadığını ima etmektedir.
Bölgede yapılan kazılarda ayrıca Kral Ba’auri’nin büyük sarayını süsleyen Grifon ve sfenks heykellerini içeren parşömenler ortaya çıkarıldı.
(Griffon: aslan vücutlu, kartal kanatlı mitolojik yaratık)
Assurnasirpal II ismi kazınmış kısmen korunmuş bir duvar saplaması bulunması, Idu’nun Asur İmparatorluğu’nun bir parçası olduğuna kanıt olarak kabul edildi.
2010 ve 2011 yılları arasında ise çeşitli Alman üniversitelerinden farklı arkeolog ekipleri bölgede küçük ölçekli kazılar yaptılar.
Almanya’nın Leipzig üniversitesinden bir arkeolog ekibi bütün elde edilen bulgulara dayanarak bir araştırmalar yaptılar ve bu çalışmalara göre Idu yaklaşık 3300 önce Asur imparatorluğunun kontrolü altında olduğunu ve Asur gücünü kaybedince Idu’nun bağımsızlığını kazandığını kanıtlanmış oldu.
Çeviri: Bülent Pekardan
Kaynak
ancientpages