İrlanda’nın Mitolojik Hikayeleri ve Günümüzde Bulunduğu Yerler
İrlanda’nın karmaşık ve inanılmaz mitolojileri hakkında bir şeyler söylemek oldukça zordur. Bunun sebebi ise öykülerin yüzlerce yıl boyunca sözlü olarak paylaşılması ve hikayeleri sık sık değiştiren orta çağ rahipleridir.
İrlanda’nın karmaşık ve inanılmaz mitolojileri hakkında bir şeyler söylemek oldukça zordur. Bunun sebebi ise öykülerin yüzlerce yıl boyunca sözlü olarak paylaşılması ve hikayeleri sık sık değiştiren orta çağ rahipleridir. Bu değiştirmeler sonunda bazen tanrılar bile ölümlü olmuştur.
İşin ironik olan yanı ise keşişler olmasaydı bu Hristiyanlık dışı pagan efsaneleri yüzyıllarca süren fetihler ve sömürgecilik sonunda tamamen kaybolacaktı. Hikayeler değiştirilmiş de olsa bugüne ulaştıkları için şanslıyız. İrlanda mitolojisi garip, kaba ve biraz kafa karıştırıcı ama aynı zamanda büyüleyici, ilham verici ve eğlenceliler. Karakterlerin ait olduğu yerler halen İrlanda’da bulunabilmektedir. Burada okuyacağınız şeyler İrlanda’nın efsanevi manzaralarına yapacağınız seyahatler için sadece bir başlangıç noktasıdır.
Başlangıç
İrlanda hakkında ilk kitap 11. yüzyılda “İstila Kitabı” adı altında çıkarıldı. Bu kitapta efsanelerden, paganlardan, İncil hikayelerinden ve orijinal hikayelerden bahsedildi. İrlanda’nın efsanevi ilk ve ikinci sakinleri tamamen yok oldu. Üçüncü gruptan kalan 30 kişiden bazıları Britanya’ya bazıları Yunanistan’a ve bazıları da ismi bilinmeyen ülkelere giderek ayrıldılar. Yunanistan’a gidenler 230 yıl sonra geri döndüler ve kendilerini Fir Blog şeklinde adlandırdılar. Fir Bloglar aynı zamanda ülkede yüksek krallıklarını da ilan ettiler.
Kuzeye kaçan Nemedianlar ise zamanlarını doğaüstü yetenekler edinerek geçirdiler ve İrlanda’ya yeni bir isimle döndüler – Tuatha Dé Danann, yani ‘tanrıça Tuna’nın insanları’. Danu’nun kim olduğu tarihe karışmıştır, ancak bu yeni tanrı ve tanrıçalara sihirli güçleri öğretmede rol oynadığı tahmin edilir. Nemedianlar döndükten sonra Fir Bloglar ile ülke yönetimi konusunda mücadeleye giriştiler ve kazandılar.
Tuatha deniz, işçilik, şifa, savaş, bereket ve mevsim tanrıları gibi tanrılar sembolize eder. Bunların en büyüğü ve en bilgesi Dagda’ydı, Tuatha tarafından baba figürü ve bilge kişi olarak görüldü. Aynı zamanda insanları dirilten veya öldürebilen mistik güçlere sahipti. Savaşta zehirlenmeden önce 80 yıl boyunca Avrupa’nın en inanılmaz tarih öncesi mekanlarından biri olarak tanınan Brú na Bóinne şehrinden ülkeyi yönetti.
Dagda’nın yanında, ilk başarılı savaş çabaları, Cúchulainn’in ölümünden sonra (daha sonra) bir eli olan üç boyutlu savaş ve kader tanrıçası Morrígan vardı. Onu her kanlı savaş alanında bulabilirsiniz. ‘İrlanda’nın Cehennem Kapısı’ olarak adlandırılan kapının Öteki Dünya’ya bir giriş olduğu söylenir. Rivayete göre Samhain’de (Hasat mevsiminin sonuna işaret eden Cadılar Bayramı’nın habercisi olan Kelt festivali) Morrígan ortaya çıkar ve kötü canavarları toprağı tahrip etmek ve kışı getirmek için salar.
Kahramanlar, Savaşçılar, Devler ve Kraliçeler
Ulster kraliyet koltuğunu henüz 17 yaşındayken korumayı başaran Cuchulain meşhur karakterlerden biridir. Ulety ordusunun yolu bir lanet sebebiyle kesilince Cuchulain tek başına Quenns Mebds ordusuyla tek başına aylarca mücadele eder. Günümüzde bahsi geçen Navan Fort’taki Emain Macha kalıntılarını ziyaret edenler, savaş sanatını, çömlekçiliği ve aşçılığı öğrenmenin yanı sıra bu yerleşimin zengin tarihini de sürükleyici bir deneyimle öğrenebiliyorlar.
Pek çok destansı işe imza atan Cuchulain öldürdüğü düşmanlardan birinin oğlunun attığı mızrakla hayatını kaybeder. Oliver Sheppard tarafından yapılan ve Dublin şehrine konan bir heykelle Cuchulain ölümsüzleştirilmiştir. Heykelde bulunan tasvirler Belfast duvarlarındakiyle aynıdır ve heykel herkes tarafından saygı görür hale gelmiştir. İrlanda halkından kimileri onu İrlanda kültürünün bir parçası olarak görürken diğerleri ise Ulster savaşçılarını temsil eden bir kahraman olarak nitelemektedir.
İlgili Yazılar
Cuchulain’in en meşhur rakibi Connacht şehrinin savaşcı kraliçesi Kraliçe Medb’di. Bu kraliçe önemli kocaları ve aşıklarıyla bilinirdi. Ulster ile yapılan savaşta iki farklı kilit rol oynadı. Bunlardan birincisi, Ulster Kralının (ve eski kocası) ona tecavüz etmesidir; bir diğeri ise servetinin yeni kocasınınkine eşit olmasını sağlayacak bir boğayı yakalamasıdır. Uğraşılmaması gereken büyüleyici olduğu kadar da korkutucu bir kadındı ve bulunduğu her ortama izini bırakmak isterdi. Bu efsanevi kadının ileride olacak savaşlara hazır olması için elinde bir mızrakla dik olarak gömüldüğü rivayet edilmektedir. Mezarının bulunduğu yeri ziyaret ederek aynı zamanda muhteşem bir yarımada manzarasını da Konockera dağları üzerinden tecrübe etmiş olacaksınız.
Efsane ve manzaraların birleştiği başka bir yer ise Dünya Mirası listesine dahil edilmiş olan Devler Geçidi bölgesidir. Bu bölgede bulunan yol İskoçlarla savaşmak üzere Fionn mac Cumhail tarafından inşa edilmiştir. Fionn’un maceraları Fenian Döngüsü olarak bilinen hikayelerde anlatılır. Fionn’un bu derece efsaneleşmesine neden olarak yanlışlıkla yediği bir bilgelik somonu gösterilmektedir. Rivayete göre yediği somon sayesinde Fionn dünyadaki tüm bilgilere vakıf olmuştur.
Fionn’un oğlu Oisín, İrlanda mitolojisinin en büyük şairi olarak kabul edilmektedir ve Fenian Döngüsü’ndeki tüm hikayelerin anlatıcısı olarak babası kadar ünlüdür. Ancak, o en iyi başından geçen trajik bir aşk hikayesiyle tanınır. Güzel bir peri kadınıyla evlenmek için Celtic Otherworld’e seyahat eder. Üç yıl sonra döndüğünde, insan dünyasında 300 yıl geçtiğini ve İrlanda’nın tanınmayacak kadar değiştiğini fark eder. Bir peri olan karısına dönmeden önce beyaz peri atından düşer ve birden yaşlanıp ölür. Dublin Dağları Yolu üzerinde bir dinlenme alanına Oisin adı verilerek adı yaşatılmaya devam etmektedir. Yakın tarihte bir proje ile bahsi geçen bölgeye bir anıt yapılması da planlanmıştır.
Periler
Tuatha Dé Danann bir süre Yüksek Kral olarak İrlanda hüküm süren, İstilalar Kitabına göre İberya’dan gelen bir grup Milesian askeri tarafından savaşta yenilen biri olarak anlatılmaktadır. Savaşın sonunda İrlanda yönetimi ikiye bölünmüştür: Bu anlaşmaya göre Milesian’lar ülke arazilerinde söz sahibi olacak ve Tuathalar ise toprak höyüklerin içine gizlenmiş saraydan diğer meselelerle ilgilenecekti. Zamanla güç kaybeden Tuathalar ise bir şekilde dilden dile aktarılan efsanelerle peri olarak adlandırılacaktır.
Tuhaf olan ise İrlanda’nın bazı bölgelerinde ama özellikle kırsal bölgelerde bu peri inancının hala devam etmesidir. Bu peri inancı kitlesel iletişimde de etkisini göstermiş olacak ki bazıları ülkede gösterilen bir çizgi filmin konu olarak perileri ele aldığını düşünmektedir. Perilerin varlığına olan inancın halen varlığını sürdürmesine neden olarak bölgede bulunan büyük ihtimalle antik mezarlar olan toprak höyüklerin günümüze kadar gelmiş olması gösterilebilir.
İrlanda folklorik masalları günümüz dünyasıyla benzer özellikler taşımaktadır. Küçük sevimli yaratıklar diğer masallarda olduğu gibi doğanın içinde ortaya çıkar. Bu masallar çocukların gelişimi için ortaya çıkarıldıklarından dolayı tam olarak ülke kültürünü yansıtmasa da ülkede halen anlatılan bazı masallar geçmişin gizemli ve büyüleyici izlerini halen taşıyor.
Çeviri: Mehmet Göçmen
Kaynak
Lonely Planet