Antik Yunanistan’daki oyunlar, dini festivallerin bir parçasıydı. M.Ö. 776 yılında başlayan Antik Yunan Olimpiyatları’nın modern olimpiyatlarına ilham verdiğine inanılmaktadır. Bu oyunlar, tanrıların kralı Zeus’a haraç ödemeleri için bir yoldu ve her dört yılda bir Elis kenti yakınlarındaki Olimpia’da düzenlenirdi. Yunanların içindeki savaşçı becerileri boks, araba yarışı, koşma, güreş gibi oyunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Oyunlar, katılım şekliyle modern oyunlardan çok farklıydı. Kazananların ödülleri, kron veya zeytin yaprağından oluşan bir çelenkti. Oyunlar zamanla şehir devletlerinin rakip krallıklar üzerindeki egemenliklerini sergilemek için kullandığı siyasi propaganda görüntüsünü aldı. Kurallar gevşekti ve bu nedenle müsabakalar çok sert geçiyordu. Antik Yunan oyunları, Helenistik kültürü Akdeniz bölgelerine yaymanın bir yolu olmuştur.
1- Boks
Yunan atletik kültürünün önemli bir parçası olan Antik Yunan Boksun geçmişi M.Ö.8.yy’a dayanır. Antik Yunanistan’da boks maçıyla ilgili çok sayıda efsane vardır. Bunlardan biri Theseus adında bir kahramanın boksu icat etmesidir. Boks oyununa göre iki adam karşılıklı oturur ve karşısındakini ölene kadar yumruklar. Oturma pozisyonunun haricinde zamanla sporcular ayakta sivri uçlu eldivenler kullanmaya başladılar. Achilles’in Truva Savaşı anıtında boksçuların isimleri listelenmiştir. Modern boks sporunun aksine yaş ve ağırlıkla ilgili bir ayrım yoktu. Rakiplerden biri vazgeçtiğinde, öldürüldüğünde ya da her ikisinin de karşılıklı rızasıyla karşılaşmayı bıraktığında müsabaka sona ermektedir. Müsabaka roundlara ayrılmamıştı. Sporcuların birbirini tutması ve her ikisinin güreşmesi yasaklanmıştı. Eğer dövüşler, rakiplerin azminden dolayı çok uzun sürerse, o zaman süreci hızlandırmak için yasak olan kurallar devreye girebilirdi.
2- At Arabası Yarışı
Çömlekçilik, At arabası yarışlarının Miken dönemi boyunca başladığını gösteren sanatsal bir kanıttır. Savaş arabası yarışının Olimpiyat oyunlarını kuran oyun olduğuna inanılmaktadır. Homer’in Iliad’ı Patroclus’un cenaze törenindeki yarışlardan bahsettiği için bu oyun türündeki ilk edebi kanıt olarak gösterilebilir. Eski zamanların Olimpiyat Oyunlarında ve Panhellenic Oyunlarında, hem dört atlı hem de iki atlı araba yarışları vardı. Spor ilk defa M.Ö. 680 yılında Olimpiyatlara eklenmiştir. Başlangıçta etkinlik bir gün boyunca sürse de zamanla süreç iki günde bir olarak değiştirildi. Araba yarışı, at sırtında yarış gibi diğer binicilik etkinliklerinin en önemli yarışıydı. Ayrıca, festival günlerinde spor önemli bir etkinlikti. Yarışlar, Hipodrom adı verilen geniş, düz ve açık bir alanda gerçekleşirdi.
3- Pankration – Karma Dövüş
Antik Yunan toplumunun en sevdiği oyun olan Pankration, boks ve güreşin karışımından oluşan bir dövüş sanatıydı. Bu oyun M.Ö. ikinci milenyumda başlamıştır. Pankratio’nun diğer insanı boğmak ve rakibin gözlerini oyma gibi hedefleri olduğu için en zor ve en tehlikeli oyunlardan biri olarak kabul edilmiştir. M.Ö. 648’de oyun Yunanistan’daki 33. Olimpiyat Oyunlarına eklenmiştir. Bu oyunun doğuşunun Atina’nın kurucusu ve kralı Theseus ile ilgili olduğuna inanılmaktadır. İddiaya göre o, bu eşsiz kombinasyonu yarım insan yarı boğa yaratığı Minotaur’u yenmek için kullanmıştır. Mitolojik kökenlerde Herkül’ün Olympia’da Pankration yarışmasını kazandığı söylenmektedir. Oyunun iki ana şekli vardı. Bunlardan ilki, yarışmacıların direk olarak savaştığı AnoPankration veya UpperPankrationdur. Amaç rakibi yere sermek olduğu için yumruk ve ölümcül darbeler serbestti. İkinci evre, Kato Pankration ya da rakibi yenmek için eklem kilitleme, kavga ve boğma teknikleri içeren LowerPankrationdur. Pankration oyuncularına kendi stillerini gösterme ve geliştirme imkanı vermiştir. Halk savaşçıların birbirini yenme şekillerine göre onlara takma isim bile vermiştir.
4- Disk Atma
Eski Yunan Pentatlon oyunu olan disk atma M.Ö.8. yüzyıla tarihlenmektedir. Eski zamanlarda disk, eski Yunanistan’da metalin bulunmasına bağlı olarak kurşun, taş, demir veya bronzdan yapılmıştır. Sporcular disk dönerek fırlatırlardı. Oyun başlangıcından beri değişmemiştir. Diski fırlatma şekli ve tekniği eski sistemle hemen hemen aynıdır. Diskin atıldığı mesafe, atıcının vücudunun ve diskinin ağırlığına ve atma tekniğine bağlıdır. Bu durum birçok açıdan hem atıcının gücünü hem de atış tekniğinin doğruluğunu test eder. Homer Iliad’da disk atma oyunlarından bahsetmiştir. Dahası, heykeltıraş Myron, bir diski fırlatmaya hazırlanmakta olan bir sporcunun heykelini yapmıştır.
5- Atlama
Atlamanın, antik Yunan’da savaş ile bağlantısı olduğuna inanılmıştır. Yunan coğrafyası engebeli olduğu için askerlerin uzun mesafelere zıplamaları gerekmiştir. Bu onlara savaşlar sırasında hızlı hareket etmelerini sağlamıştır. Spor olarak uyarlanan atlama, Antik Olimpiyat Oyunlarında pentatlonun bir parçası olmuştur. Günümüzün atlama oyunundan farklı olarak, Yunanistan’daki sporcuların ayaklarında halter olarak bilinen taş veya kurşun ağırlık vardı. Atlama alanı 50 metre uzunluğundaydı ve atlamak için sabit bir nokta vardı. Bu noktadan, yapılan atlamalar geçerli sayılmıştır. Güç, koşma ve savrulmada mükemmel bir koordinasyonun ardından büyük bir sıçrama elde etmede de önemli bir rol oynamıştır.
İlgili Yazılar
6- Koşu
Bir spor olarak koşunun başlangıcı Yunanistan’da M.Ö. 776’ya kadar uzanmaktadır. Antik Yunanlar, Olimpiyat oyunları sırasında düzenlenen koşu etkinliklerinde yer almalarına yardımcı olan eğitim programları geliştirmiştir. Antik Yunanistan’da farklı uzunluklarda farklı koşu yarışları vardı. Yarışların standart uzaklığı yaklaşık 185 metredir. Başka koşu yarışlarında mesafe 3.700 ve ya 4.500 m. uzunluğundaydı. 185 metreden daha uzun olan yarışlarda koşucular stadyumun etrafında 180 derece koşmak zorundaydı.
7- Güreş
Palé olarak da bilinen Antik Yunan güreşi, Yunan oyunlarının tarihinin en popüler sporlarından biridir. Bir müsabakayı kazanmak için güreşçiler üç puan toplamak zorundaydı. Rakiplerden biri diğerinin kalçasına, sırtına veya omzuna müdahalede bulunduğunda ya da rakibi teslim olduğunda sadece bir puan alırdı. Güreş, M.Ö. 708’de Olimpiyat Oyunlarında bir spor dalı olarak eklenmiştir. Müsabakalar, bir güreşçi kazana kadar devam etmiştir. Bu spor pentatlon kategorisine girmiştir. Antik Yunan’da güreş, gücün en iyi sergilenme şekliydi ve Herkül tarafından Yunan mitolojisinde temsil edilmiştir.
İşte Yunanistan’daki antik güreşçilerin uyması gereken kurallar:
Gözlere parmak sokmak veya ısırmak yasaktır.
Cinsel bölgelere saldırmak yasaktır.
Bir puan alındıktan sonra rakibin kalkması için ona zaman verilecek.
8- At Yarışı
Antik Yunanistan’da at yarışları oldukça popülerdi. At yarışları festivallerin seçkin bir parçasıydı. Olimpiyat oyunlarında at yarışları binicilik kategorisinde yapılmıştır. Yarışlara herkesin katılabilmesi kadınlara at yarışını kazanma fırsatı vermiştir. Hipodrom adı verilen ve iki dönüş noktası bulunan yarış alanında pek çok tehlikeli kaza meydana gelmiştir. Roma döneminde at yarışı önemini yitirmeye başlamıştır. Akdeniz’in farklı bölgelerindeki atlar Yunanistan’daki atlar gibi yetenekli olmadığına inanıldığı için Yunanistan’daki at yarışı önemini yitirmiştir.
9- Cirit Atma
Cirit atma, Antik Olimpiyatlarda pentatlondaki beş yarıştan biridir. Yarışma, atletlerin birkaç metre koştuğu ve başlangıç noktasından önce, ciritin o başlangıç noktasından mümkün olduğunca uzak bir mesafeye atılması için koştuğu bir parkur üzerinde gerçekleşmekteydi. Tahta ciridin yüksekliği ortama bir erkek boyutundaydı. Çağdaş yöntem ile eski cirit atma tekniği arasındaki fark, ciritin tutulduğu yerdeki deri sargıların birden fazla olmasıdır. Sporcu, deri sargıya iki parmak yerleştirerek yapay olarak uzatılmış bir kola sahip olabilirdi. Bu, sporculara cirit uzun mesafeye atma imkânı vermiştir.
Sonuç:
Antik Yunanistan’da spor hem bugün hem de geçmişte önemli bir etkinlikti. Kökenleri savaşçı yeteneğe bağlı oyunlar olimpiyat oyunlarının kurulmasına sebep oldu. Antik Yunan Olimpiyatları hem atletik hem de kültürel açıdan çok önemlidir. Bu oyunlar sayesinde Yunanlar etkili bir kültüre sahip oldu. Oyunlardan dolayı Yunanlar sanatı ve sporu kral gibi yönettiler. Antik Olimpiyatlar o kadar etkiliydi ki M.Ö. 8.yy’a kadar tarihlenebilen oyunların çoğu günümüzde bile devam etmektedir.
Çeviri: Serhat Pir Tosun
Kaynak
ancienthistorylists