Kazananların Kafalarının Kesildiği 3,000 Yıllık Top Oyunu Meksika’da Yeniden Popüler Oldu

Meksika geleneklerini anmak için Meksika ve Belize’li takımlar Ulama olarak bilinen üç bin yıllık top oyununda birbirleriyle yarıştılar. Oyun, Nisan 2017’de eski Maya kenti Teotihuacan’da gerçekleşti ve eski Meksika ve Orta Amerika kökenlerini kutlayan ve tezahürat eden büyük bir kalabalık görülmeye değerdi.

Tarihin En Eski Takım Sporu’nun Dirilişi

Meksika’da, yerel örgütleyiciler Orta Amerika halkının kültürel ve dini mirasına önem verdikleri için on yıldan uzun bir süredir eski Mezoamerikan kökenli top oyununu canlandırmaya çalışıyorlar. BBC’nin haberine göre, Ulama, Yunanistan’daki ilk Olimpiyat Oyunlarının kurulmasından yaklaşık bin yıl önce, Orta Amerika’nın eski Mezoamerikan kültürleri tarafından oynanmasından beri dünyanın bilinen en eski takım sporu olarak kabul ediliyor. Hatta bu oyun, İspanyol istilacılar tarafından yasaklanmadan önce yaklaşık 2.500 yıl boyunca oynanmıştı.

• Kolomb Öncesi Dönemde Amerika’da Deniz Aşırı Ticaret -Bölüm 1-

Ulama: Eski Amerika’nın Ölümcül Sporu

Bryan Hill’in bir yazısında yer aldığı gibi, bu oyun sadece eski halkların oyunu değil, aynı zamanda Olmec, Maya ve Aztek uygarlıklarının da oynadığı bir oyundu ve Mezoamerikan kültürünün de önemli bir parçasıydı. Eski metinlere göre Ulama, aya karşı olan güneş ile aydınlık ve karanlığı (muhtemelen iyilikle kötülük arasındaki savaşı) temsil eden yıldızlar arasında bir savaş olarak görülüyordu. Buna ek olarak, topun hareketi Aztek, Olmeca ve Maya halkları için güneşin dönüşünü sembolize ederdi.

• Azteklerin Törensel Yamyamlığı Adlı Yazımız İlginizi Çekebilir

Mayalar’a göre, oyun ‘Pok a Tok’ olarak biliniyordu, Aztek’lere göre Tlachtli idi, bugünlerde ise çoğu insan, bu oyunu Ulama olarak adlandırıyor. Paraguay ve bugünkü Arizona’nın güneyine kadar uzandığı tahmin edilen, bilinen en eski Mesoamerican top sahası Meksika’daki Paso de la Amada’dır ve radyokarbon tarihleme yöntemiyle yaklaşık 3600 yaşında olduğu hesaplanmıştır. Bugüne kadar yaklaşık 1.300 Mezoamerican top sahası bulunmuştur ve her Mezoamerikan antik kentinde en az bir tane olduğu tahmin edilmektedir. Olmec sahaları, günümüz futbol sahasının büyüklüğündeydi ve havadan bakıldığında, üstte ve altta iki dikey “I” gibi görünüyordu. Taş bloklarla çevriliydi ve oyuncular eğimli duvarlı dikdörtgen bir kortta bu oyunu oynadılar. Bu duvarlar genellikle sıvalı ve parlak bir şekilde boyanmıştır. Hainler, jaguarlar, tecavüzcüler bu duvarlara resmedilmişti.

Günümüzde de hala keşifler ortaya çıkmaya devam ediyor. 2017’nin Haziran ayında arkeologlar, bir Aztek tapınağı ve Meksika şehir merkezindeki bir top sahasının önemli kalıntılarını keşfettiklerini duyurdular ve Eylül 2017’de, arkeologlar, eski Mayaların büyük toplarla oyunlarını gösteren iki adet 1300 yıllık taş panelleri keşfettiler. Paneller, Belize’deki Tipan Chen Uitz arkeolojik sahasında bulundu ve uzmanlara göre, milattan sonra 700 yılına kadar uzanıyordu.

Mevcut kanıtlar; heykeller, sanat, balo salonları ve gliflerden elde edildiğinden oyunun tam kuralları bilinmemektedir. Bununla birlikte, mevcut arkeolojik buluntulardan, tarihçiler, kullanılan büyük lastik topun üç ila sekiz kilo ağırlığında ve 25 ila 37 santimetre (10 ila 12 inç) çapınada olabileceğini tahmin etmektedir. Bu, yaklaşık bir basketbol topunun büyüklüğüdür, ancak topun içi daha katıdır (çok daha ağır), çoğu zaman oyuncuların vücudunun yanlış yerlerini topa çarpmaları sonucu ölümle sonuçlandı. Bu nedenle ciddi yaralanma ve ölümleri önlemek için oyuncular sonunda koruyucu kıyafetler giymeye başladı.

En ilginç kısım ise; bu oyunlar bir dini merasim olarak kabul edildiğinden, kazanan takımdaki oyuncuların kafaları kesiliyordu ve bir kurban olarak sunuluyordu, bu da bunun büyük bir onur olarak görüldüğünü düşündürür. Bu durum sadece tahmin edilen bir şey değildir. Codex Borgia gibi Kolomb öncesi dönemi içeren çeşitli illüstrasyonlar ve Chichen Itza ve El Tajin bölgelerindeki top sahalarının duvarlarını süsleyen oymalı taş frizler, bir takımın kaptanının bir rahip veya başka biri tarafından başının kesildiğini açıkça gösterir.

• Güney Amerika Arkeoloji Haberleri İçin Tıklayınız

Günümüzde Ulama

Günümüzde bu oyunun modern oyun biçimini oynamaya istekli oyuncular için, Ulama’nın kuralları antik oyunun ölümcül sonuçlarıyla karşılaştırıldığında büyük ölçüde yumuşatıldı. Oyun yedi oyuncudan oluşan takımlar tarafından oynanıyordu ve oyuncular ağır olan topu kalçalarını kullanarak hep havada tutmak zorundaydılar. Modern Ulama, futbolla eşdeğer bir spor olarak tanımlanabilir, ancak belirgin fark, oyuncuların sadece ayakları yerine kalçalarını kullanabilmeleridir. Bir takım, topu oyun alanında tutamazsa, karşı takım bir puan kazanır.

• Güney Amerika’nın İlk İnsanlarının Tarihi Değişiyor

Ancak, bu eski oyunun yeniden canlanmasının önemi bir turnuvanın ne kadar başarılı olduğu veya hangi takımın en çok oyunu kazandığına değil, bunun yerine oyunun zengin kültürüne ve antik kökenine odaklanmalıdır. Telesur organizatörü Armando Osorio verdiği demeçte, bu şekilde, tek başına katılabilmenin, tarih ve kültürler hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenler için çok yararlı olabileceğine işaret ederek, ‘‘İstediğim şey, Meksikalıların bizim sanatımızda, zanaatımızda ve sporda olduğu kadar, bizim kültürümüzde de çok zengin olduğumuzu fark etmeleridir ve biz bununla gurur duymalıyız çünkü top oyununa sahip olan dünyadaki ilk ülkeyiz”

• Latin Amerika Tarihinin En Büyük Piramidi Keşfedildi

2017 turnuvası, 2006’dan bu yana sadece ikincisiydi ve Meksika’daki turnuvaya on takım katıldı.

• Güney Amerika Gezi Yazılarımızı Okumak İçin Tıklayınız

Çeviri: Demet Geçgen