Roma İmparatorluğu, İtalya’daki Pantheon’dan Fransa’daki Maison Carrée’ye kadar birçok görkemli yapıyı miras bırakırken, tüm Roma kreasyonlarının en ünlüsü olan şüphesiz bir mimari harikadır. Kolezyum, mimarisi, detaylı yapısal unsurları ve etkileyici tarihi ile bugüne kadar huşu uyandırmayı başarıyor.
Flavian Amfitiyatrosu olarak da bilinen bu bina şimdiye kadar yapılmış en büyük amfi tiyatro ve ilginç bir şekilde sadece sekizinci yüzyıldan beri “Kolezyum” olarak adlandırılıyor.
İnşası, MS 72’de imparator Vespasian döneminde başladı ve açılış törenleri 80’de oğlu Titus’un tarafından gerçekleştirildi. Açılış kutlamaları 100 gün sürdü ve binlerce insan ve hayvan katledildi. Kolezyum kullanılırken düzenli olarak Roma’nın vahşi eğlence zevkini tatmin eden devasa performanslar ve etkinlikler barındırıyordu.
Kolezyum’un İnşası
Kolezyum’un yeri çok önemlidir. Vespasian, imparatorun lütuftan düştüğünün bir işareti olarak Nero’nun Altın Evi temelinde inşa etmeye karar verdi. Ayrıca, Roma’nın merkezinde olmanın ek bir yararı da vardı.
Kolezyum’u inşa etmek on yıl sürdü fakat inşaat maliyeti bilinmiyor. Bununla birlikte, sit alanında bulunan bir yazıt, finansmanın Roma’nın askeri fetihlerinden geldiğini belirtiyor. Mimarları ve inşaatçıları bilinmiyor olsa da bazı kayıtlar işçilerin savaş esiri olabileceğini gösteriyor.
Arena içi 278 x 177 fit ölçülerindedir ve başlangıçta Roma’nın geç bir tanımlamasına göre 87.000 seyirciyi barındırabilecek dört ayrı katmanda oturuyordu.
Oturma yerleri, Roma toplumunun hiyerarşik doğasına göre düzenlenmiştir. Arena’nın en iyi manzarasını sunan özel localar İmparator ve Bakire Rahibeler için sırasıyla kuzey ve güney ucunda bulunuyordu. Onların yan tarafında ise, kendi sandalyelerini getirmelerine izin verilen senatör sınıfı için geniş bir platform veya podyum vardı. Bazı beşinci yüzyıl senatörlerinin isimleri hala taş işçiliğine oyulmuş olarak görülüyor ve muhtemelen kullanım alanları da ayrılmakta.
Senatör olmayan asil sınıf ya da şövalyeler (equites) senatörlerin üstündeki maenianum primumu işgal etti. Bir sonraki seviye olan maenianum secundum, başlangıçta sıradan Roma vatandaşlarına (plebler) ayrıldı. Bu, alt kısım (varlıklı) varlıklı vatandaşlar için ve üst kısım (zirve) yoksul vatandaşlar için olmak üzere iki bölüme ayrıldı.
Daha sonra kadınlar ve köleler için bir galeri inşa edildi. Ancak bazı grupların Kolezyum’a girmesine asla izin verilmedi. Bunlar arasında mezar kazıcılar, eski gladyatörler ve elbette aktörler vardı.
Kolezyum’un Genişlemesi
Kolezyum’un çoğu, 79’da Vespasian’ın ölümünden önce bitmiş olsa da oğulları ve halefleri yapıyı tamamladı.
79’dan 81’e kadar hüküm süren en büyük oğul Titus, 80’de büyük açılış için inşaatı bitirdi. Onu takip eden ve 81’den 96’ya hükmeden Domitian, dördüncü kattan sorumluydu.
İlgili Yazılar
Bununla birlikte, Domitian tarafından yapılan en önemli ekleme, arena altındaki bir yeraltı kompleksi olan Hypogeum idi. Kolezyum’un açılışından yaklaşık iki yıl sonra tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Hayvanlar, sanatçılar ve sahne avcıları bu önemli yapıyı kullanarak arenada bir şeye ya da birisine ihtiyaç duyulduğunda tünellerde geziniyorlardı. İşçiler, sahile erişen temel asansörleri ve kumla kaplı tuzak kapıları kullanabilirler. Hypogeum karanlıktı, sadece dumanlı petrol fenerleri onu aydınlatıyordu.
Açılıştan sonra da inşa edilen tente, açık tribünlerin büyük bir bölümünü kaplayabilecek bir gölgelik olarak eklenmiştir. Amacı izleyicileri güneşten koruyarak gölgede bırakmaktı.
Kolezyum’un Bozulması
Dio Cassius’a göre 217’de Kolezyum, yıldırımın neden olduğu büyük bir yangın nedeniyle ağır hasar gördü. Cehennem gibi yangın ahşap üst seviyeleri yok etti ve yaklaşık 240’a kadar tam olarak onarılmadı. 250 veya 252’de ve tekrar 320’de daha fazla onarım yapıldı, ancak bir daha asla eski ihtişamına geri dönmedi.
Sonraki yüzyıllarda depremler yapısına zarar verdi. En önemlisi, güney tarafındaki dış duvarın tamamen çökmesine neden olan 134’te meydana geldi.
Kolezyum’un Modern Sembolizmi
Başlangıçta, bu yapının önemli bir amacı vardı: Gladyatör oyunlarının sahnesi olmak. Ancak toplum ve kültür geliştikçe Kolezyum’un önemi ve amacı da değişti.
1928’den 2000’e kadar, Olimpiyat Oyunlarındaki muzaffer sporculara verilen madalyalarda modern Oyunların eski referansının bir sembolü olarak kendine özgü kolonisinin bir parçası sergilendi.
Kolezyum ayrıca ölüm cezasına karşı uluslararası kampanyanın bir sembolü haline gelmiştir. Ölüm cezasına karşı tutumları hakkında bir jest olarak, yetkililer mahkûm edilen bir kişi cezasını aldığında veya salıverildiğinde veya bir yargı yetkisi ölüm cezasını kaldırdığında Kolezyum’un aydınlatmasının rengini beyazdan altına değiştirir.
Bugün, dünyanın dört bir yanından binlerce turist alan Kolezyum, antik dünyanın, ihtişamının ve kanlı tarihinin güçlü bir hatırlatıcısıdır.
Çeviri: Belgin Avşar
Kaynak
classicalwisdom