El Cem Amfitiyatrosu: Tunus’un Gladyatör Arenası
Roma İmparatorluğu boyunca, bugün hâlâ ayakta duran yaklaşık 230 amfitiyatro inşa edilmiştir. En muhteşem örneklerden biri de, tüm Afrika'daki en etkileyici Roma kalıntılarına ev sahipliği yaptığı düşünülen ve bir Hollywood filmi, destansı “Gladyatör”ün çekildiği yer olmakla ünlü,Tunus’un El Cem kentinde bulunmaktadır.
Amfitiyatro, Antik Roma’nın mimariye yaptığı en simgesel katkılarından biridir. Böylesi bir yapının en bilinen örneği, acımasız gladyatör dövüşlerinin yaşandığı Roma’daki Kolezyum’dur. Roma İmparatorluğu boyunca, bugün hâlâ ayakta duran yaklaşık 230 amfitiyatro inşa edilmiştir. En muhteşem örneklerden biri de, tüm Afrika’daki en etkileyici Roma kalıntılarına ev sahipliği yaptığı düşünülen ve bir Hollywood filmi, destansı “Gladyatör”ün çekildiği yer olmakla ünlü,Tunus’un El Cem kentinde bulunmaktadır.
Aslında El Cem’de bir değil iki amfitiyatro vardır. Küçük olanı büyüğünden daha az tanınmıştır ve iyi korunmuş durumda değildir. Bu amfitiyatronun üç ayrı yapım evresinde inşa edildiği düşünülmektedir. İlk olarak tüften (bir çeşit kireçtaşı) yapılmış, yeniden yapılmadan ve genişletilmeden önce tekrar inşa edilmiştir. Ancak El Cem’in asıl çekici tarafı, bu küçük amfitiyatronun kuzeyinde, yaklaşık 7,2 km uzaklıktadır ve El Cem Amfitiyatrosu olarak bilinir.
El Cem Amfitiyatrosu, bağımsız bir anıt olup, temelsiz ve tamamen taş bloklardan inşa edilmiştir. Bu bakımdan, Roma’daki Kolezyum’dan sonra modellenmiş olduğu söylenebilir. Kolezyum, en büyük Roma amfitiyatrosu olma unvanına sahiptir ama El Cem Amfitiyatrosu da ondan aşağı kalmaz. El Cem Amfitiyatrosunun büyük aksı 148 m, küçük aksı 122 m olarak ölçülmüştür. Ayrıca seyirci sıralarının yüksekliği de 36 m’yi bulmaktadır. Amfitiyatroda 35.000 seyirci sayısına çıkılabileceği tahmin ediliyor. Bu yapının büyüklüğü göz önüne alındığında, amfitiyatroların, Roma İmparatorluğu’nda refah ve barışın oldu dönemlerinde yapıldığı sonucuna ulaşılabilir, ancak durum hiç de böyle değildir.
Amfitiyatronun yapım tarihi kesin olarak bilinmese de, çalışmaların M.S. 238’de başladığı tahmin edilmektedir. Bu yıl, aynı zamanda, ortada altı farklı Roma imparatoru olduğundan “Altı İmparator Yılı” olarak da bilinir. Amfitiyatro, işte bu imparatorlardan biri olan I.Gordian veya (o da altı imparatordan biri olan) torunu III.Gordian tarafından yaptırılmış olabilir. M.S. 238 yılı, Roma İmparatorluğu için huzurlu bir yıl değildi, o dönemde, neredeyse 80 yaşında olan I. Gordian tarafından Roma egemenliğine geçirilen bölgelerde bir ayaklanma meydana gelmişti.
Ayaklanma, imparator Maximinus Thrax’a duyulan hoşnutsuzluk nedeniyle patlak vermişti. Maximinus, Tuna cephesindeki birliklerinin masraflarını karşılamak için Roma aristokratları ve toprak sahiplerinden daha fazla gelir elde etmeye kalkıştı. İmparatorun taleplerini karşılamak için, kimi vicdansız vergi memurları da, para cezası kesmek ve mallara el koymakla ilgili adaletsiz kararlar vermeye istekliydi. Afrika eyaletine mensup böyle bir vergi memuru, El Cem’de suikasta uğramış ve bu olay, I. Gordian’ın imparator olarak ilan edilmesine yol açmıştır. Roma Senatosu, Maximinus’a duyulan hoşnutsuzluğu dikkate alarak bu kararı birkaç gün sonra tanıdı.
İlgili Yazılar
Fakat, komşu Numidia eyaletinin Valisi Capellianus, askerleriyle birlikte üzerine yürüdüğü için I. Gordian, sadece bir aydan daha kısa süreyle imparator kalabilmişti. Capellianus, dehşetli bir orduyu komuta ediyordu, Gordian ise, ancak, o anda ikamet ettiği Kartaca’nın halkı arasından bir grup toplayabilmişti. Capellianus’un, geçmişte I.Gordian aleyhinde bir davaya müdahil olması nedeniyle, yeni imparatora karşı iyi duygular beslemediği de düşünülebilir. Yine Gordian da, Maximinus’un sadık destekçisi olduğu için Vali Capellianus’u azletmek ve yerini almak üzere bir başkasını göndermişti. I.Gordian’ın oğlu II. Gordian komutasındaki kuvvetler kolayca yenildi ve imparatorun intihar ettiği söylendi. Aynı yıl daha sonra, III.Gordian imparator oldu.
Amfitiyatronun Roma’nın refah içinde olduğu bir dönemde inşa edilmediğine dair bir başka işaret de, yapının nâ-tamam görüntüsüdür. Bu durumun, ödenek eksikliği ve İmparatorluk içindeki siyasi kargaşadan dolayı olduğu düşünülebilir. Bu yüzden, I.Gordian’ın doğmuş olduğu yere büyük bir amfitiyatro kazandırma niyeti veya III.Gordian’ın dedesinin anısını bir anıtla yaşatma amacı olsa da, bu durum ne yazık ki gerçekleşememiş olabilir. Yine de, El Cem Amfitiyatrosu, günümüzde tamamlanmış durumda olsun veya olmasın, hâlâ etkileyici bir turistik cazibe merkezidir ve 1979 yılında Dünya Mirası listesine alınarak tarihi önemi kabul edilmiştir.
Temmuz 2017 itibariyle, pek çok kişi, Google’ın sokak görüntüsü özelliği sayesinde bu antik bölgede sanal yürüyüş yapabilecek ve El Cem amfitiyatrosunda gezinmenin nasıl bir şey olduğunu deneyimleyebilecek. Google, resimlerin çoğunu, normalde sokak görüntüsü araçları üzerine takılı bulunan kameralarla kayıt altına alır. Ancak bu özellik, El Cem için kullanılabilir olmadığından, Google, canlı kamera operatörlerinin 360 derece görüntüleri yürüyerek çekmelerini istedi. El Cem’deki Google Street View projesini anlatan videoyu aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz.
Çeviri: Sinan Akbaytürk
Kaynak
Ancient-Origins