Büyük Pompey: Roma İmparatorluğu’nun En Başarılı Savaş Komutanlarından Biri
Pompey ve Sezar arasındaki gerginlik yıllar içerisinde arttı ve nihayet ikisinden birinin gitmesi gerektiği anlaşıldı. MÖ 49'da Sezar, deneyimli bir orduyla Roma'ya geldiğinde Pompey sıfırdan bir ordu oluşturmaya çalışıyordu.
Pompey, MÖ 106 yılında doğdu. Tarihi kaynaklarda annesinin adına rastlanmasa da, babası Gnaeus Pompeius Strabo, MÖ 91-89 yıllarındaki Sosyal Savaşlarda Roma için savaşan bir askeri lider olarak bilinmektedir.
Pompey’in çocukluk yıllarından hiç söz edilmese de babasının ordusuna hizmet etmek için büyütüldüğünü biliyoruz. Asilzadelere yakışır bir eğitim almıştı ve Yunancasının akıcı olduğu bilinirdi. Sosyal Savaşlarda savaşmış olmasına rağmen, söz konusu askeri tarih kayıtlarında sürekli olarak görülmemektedir.
Pompey’in Askerlik Kariyerinin İlk Dönemleri
Babasının ölümünden sonra Pompey, Roma Cumhuriyeti’nin Konsülü olan Cinna ordusunun bir parçasıydı. (MÖ 87 –MÖ 86). Plutarch’a göre, Pompey Cinna’nın kampını ziyaret etmiş ve bazı haksız suçlamalar sonucunda kamptan kaçmıştı.
Askerler, Pompey’in kaçmasına Cinna’nın yardım ettiğini düşündüler ve bu güven zedelenmesinden dolayı liderlerini öldürdüler. Pompey’in bu durum karşısında ne yaptığına dair bir kayıt bulunmamaktadır. Askeri kayıtlarda daha sonra bahsedildiğine göre Pompey, Roma ve İtalya’yı Marian’lardan kurtarma girişimine katılmak üzere, Romalı bir ordu mensubu ve devlet adamı olan Sulla ve ordusuna, 3 tümen adam getirmiştir. (MÖ 138- MÖ 78). Sulla’nın himayesinde olan Pompey’e; İspanya, Afrika ve Sicilya’ya kaçak olarak yayılan Marian’lara karşı koyma yetkisi verilmişti. Sulla’nın kızıyla evlendikten sonra ise, Pompey’e; hem Sicilya’yı, hem de Afrika’yı Marian’lardan geri alma görevi verilmişti.
Bu görevi MÖ 82-81 yılları arasında gerçekleştirdiği 2 savaş ile yerine getirdi. Pompey’in zalim bir lider ve katil olarak ünlenmesi bu savaşlar sırasında oldu. Ancak Pompey her zaman da büyük kararlar almamıştı. MÖ 78’de kayınpederi Sulla’nın bir düşmanını korumaya karar verdiği için Sulla onu vasiyetinden çıkartmıştı.
Pompey ve Politika
Antik Roma’da siyaset ve ordu birlikte yürütülürdü. Orduların siyasetçiler tarafından idare edildiği bilinen bir gerçekti ve Pompey de bu siyasetçilerden biriydi. MÖ 70 civarında konsül seçilen Pompey’e, Roma’nın Mısır stoklarını giderek tehdit etmeye başlayan korsan tehlikesiyle savaşmak için askerî yetki verilmişti.
Yetkilendirmenin ilk 3 ayında sorunu halletti ve bunun da etkisiyle, MÖ 66’daki Pontuslu VI. Mithradates tehdidine karşı koymak için bir Roma ordusu onun komutasına verildi.
İlgili Yazılar
Pontus’lu VI. Mithridates’i yenmesinin ardından Pompey, ordusunu Bitinya, Pontus ve Suriye’ye yöneltti. Sonuç olarak buraları Roma vilayetlerine katarak doğuya giden yolu açmış oldu.
Pompey’nin MÖ 62’deki doğum gününde geri dönüşü, Romalıların iki gün boyunca onun zaferlerini kutlamasına vesile oldu. Ancak kutlamalar, Pompey’in siyasi yenilgileri ile gölgelendi. Ordusuna arazi bağışlanması talebi ve doğu yerleşimleri için istediği onay reddedildi.
İlk Üçlü Grup (Triumvirlik)
İlk Üçlü Grup; Crassus, Pompey ve Sezar tarafından, Pompey ilk siyasi yenilgilerini aldıktan sonra kuruldu. Bu üç adam hem siyasi hem de askeri olarak muhtemelen Roma’daki en güçlü adamlardı. Bu birleşme sayesinde Pompey daha önceki yenilgilerinin üstesinden gelebildi ve ordusu için arazi tahsisi alabildi.
Bu üç adam arasında Crassus tutkal görevi görüyor gibiydi. O hayattayken, üç adam birlikte ahenk içindeydiler ve ülkeyi barış içinde yönettiler. Hatta, Pompey, Sezar’ın kızlarından biri olan Julia ile evlendi ve hatta antik dönem tarihçileri tarafından da bu aşk doğrulanmıştır.
MÖ 54 ve 53 yılları Pompey için iyi geçmedi. Önce sevgili eşi Julia doğum yaparken öldü, sonra da Crassus, Partiya İmparatorluğu’nda yer alan Carrhae’de öldürüldü.
İç Savaş
Pompey ve Sezar arasındaki gerginlik yıllar içerisinde arttı ve nihayet ikisinden birinin gitmesi gerektiği anlaşıldı. MÖ 49’da Sezar, deneyimli bir orduyla Roma’ya geldiğinde Pompey sıfırdan bir ordu oluşturmaya çalışıyordu.
Bu senaryo ile Pompey çok zayıf ve kırılgan duruma düştü. MÖ 48’de, Teselya’da bulunan Pharsalus’taki bir meydan savaşında Sezar ile çarpışmaya karar verdi. Bu kötü bir karardı; çünkü Sezar çok akıllıydı, ordusu çok deneyimliydi ve Pompey bunlarla boy ölçüşemezdi.
Büyük kayıplar vermesinin ardından Pompey, Mısır’daki Ptolemy’nin ordusuna katılmaya karar verdi. Ptolemy önceden Pompey’nin müşterisiydi, bu yüzden Pompey, onun dostu olduğunu düşündü. Ne yazık ki, Ptolemy çoktan Sezar’a bağlanmaya karar vermişti.
Pompey Mısır’a vardığında eski ortağı tarafından karşılandı ve kendisini sahile götürmek için küçük bir tekne gönderildi ve MÖ 48 yılında Pompey, o tekneden inemeden öldürüldü.
Çeviri: Gamze Kamacı
Kaynak
ancientpages