Etrüskleri Hafife Almayın: Kendine Özgü Bir Sanat ve Kültür

Birçok kişi Etrüsk medeniyetini Yunanlıları takip eden, Romalıların da habercisi olarak görüyor. Ancak bu antik toplumu bir yan karakter olarak görmek yeterince adil olmayabilir.

Yunanlılar ve Romalıların antik dünyaları arasında bir bağlantı olarak Etrurya’nın (Etrüsklere ait daha geniş bir bölge) önemine rağmen, gerçekten de modern düşünce Etrüsk medeniyetini, ‘Yunanistan’ın zayıf ilişkisinin geleneksel resminden çok daha üstün, Roma’ya gizemli bir başlangıç’ olarak tanımlamaktadır.

Sitemizdeki Etrüsk Arşivlerine Buradan Ulaşabilirsiniz

Yunan Sanatının Etkisi

Etrüsklerin yeni keşfedilmiş minneti sanatında ve mimarisinde en açık bir şekilde görülebilir ve Yunanlılar ile nerede ayrıldıklarını ve kendi tarzlarını oluşturduklarını göstermektedir.

Elbette Etrüsk sanatı Yunanistan’a çok şey borçluydu. İlkel şeklinde olsa bile, Etrüsklerin yerli savaşçılarının minyatür heykelleri ve Yunan Kiklad sanatının (Kikladlar günümüz Santori’nin kuzeyinin de dahil olduğu bir grup adaya verilen addır) arasındaki benzerlikleri çizebiliyoruz. Aşırı ince uzuvlar ve kare şeklinde yüzler, doğrudan bir kopya olmasa bile Etrüsklerin Kiklad heykellerinden haberdar olduklarını gösteriyor.

Etrüskler: KAYBOLMUŞ ANTİK MEDENİYET

Bu çok eski örnek bizlere sanat dünyasındaki eğilimlerin genel olarak birlikte geliştiği ve Yunan unsurlarının ‘seçilmesi’nin Etrüsk sanatçıları tarafından kasıtlı olarak yapılmadığı izlenimini veriyor. Yunanistan ile geniş çaplı ticaret bağlantıları, farklı milletlerin sanatı ile sürekli bir temas içerisinde olmuş olmalıydı.

Örneğin, MÖ 6. Yüzyılda Yunan sanatçıları Veii ve Cerveteri gibi kasabalara yerleşmeye başladıklarında Etrüsk dünyasında kırmızı ve siyah çömlekler ortaya konulmuştu. Yetenekli bir sanatçının yerini değiştirmek, 500 çömlek taşımaktan çok daha kolay, güvenli ve ucuz olduğu için iyi bir mali anlam ifade etmiştir. Bunun kanıtı ise Yunanistan’da ve Kıbrıs’ta bulunan yerli kilden yapılmış kuşun, yüzüğün ve hayvan şekli verilmiş kapların keşfinde görüyoruz. Fakat bunlar Etrüsk kökenlerine rağmen teknik olarak Yunan rhtyonlarıdır (Antik çağlarda törenlerde tanrılara veya ruhlara içki sunmada kullanılan boynuz veya hayvan başına verilen ad).

Etrüsklerin Gizemi Çözülüyor. Bu Yazımız Tam Size Göre

Buna ek olarak, Veii’de bulunan Portonaccio tapınağının kiremit çatısındaki derzleri gizleyen bir tür süsleme olan antefixingorgon şeklinde tasarlanmış olduğunu ve Korfu’daki Artemis tapınağı alınlığının üzerinde bulunan belirgin Yunan stilinin bir kopyası olabileceğini görüyoruz. Asıl çarpıcı olan ise, iki örneğin birbirinden birkaç yıl sonrasında yapılmış olması, yalnızca fikirlerin Yunanistan’dan Etrurya’ya gelmiş olduğunu değil aynı zamanda çok hızlı bir şekilde yapılmış olduğu anlamına da geliyor.

Bu kültürlerarası geçiş resminde, özellikle kadınları beyaz olarak erkekleri de daha koyu renklerde tasvir etme pratiğini de görüyoruz. Kadınlar oikos ya da evlerde kalırken erkekler dışarıda çalıştıkları için Yunan resminde bu anlamı kazanmıştır. Ancak, Etrüsk kadınlarına böyle kısıtlamalar getirilmemişti (onlar hakkında daha fazla bilgi sonra gelecek) ve böylece bu bizlere Yunanistan’dan Etrüsklere getirilen yapay bir tasviri göstermektedir.

Etrüsk Buluşları

Fakat birçok yönden Etrüsk sanatı, Yunanistan’ınkinden farklıydı. Mesela Etrurya’da bulunan çatı kaplama teknikleri Yunanistan’da yoktu ve Etrüsk konutlarını genel olarak incelediğimizde bu daha da ileriye götürülebilir. Bir Etrüsk kül saklama kabı (MÖ 8. yy), en Yunan olmayan bir tarzda bir su aygırını andırmaktadır. Ayrıca, bazı malzemeler ve teknikler Yunan kökenli olsa bile, yine de Etrüsklere ait benzersiz bir konuya sahibiz.

Örneğin, sanatta yerli kahramanların yüceltilmesi çok azdı ve onları korku ya da propaganda aracı olarak kullanma girişimleri yoktu. Modern arkeologların, Etrüskleri gizemli ve hissettikleri kimliğin herkesinkinden çok değerli olduğu için Yunanlılara ve Romalılara karşı tehlikeli olarak düşünmelerinin bir sebebi de bu olabilir.

Etrüsk Nekropolünün Sırları Bu Yazımızda

Yunan Kalıplarını Kırmak

Etrüsklerin kendi özgün tarzlarını ortaya koyduğu başka yerler de vardır. Örneğin, çanak-çömlek yapımı. Teknik, Yunanlılara ait olsa da, Etrüskler kendi şekillerini sanatla tanıştırdılar ve bir Yunan çömleğini bir Etrüsk çömleğinden ayırt etmeyi zorlaştırdılar. Ayrıca, gözleri bağlı bir erkeğin bir köpek tarafından yaralanması ve Helenistik sanat eserlerinden çok Celtic Le Tene (Kelt Demir Çağı) kültürüyle daha fazla ortak olan altın takıların ortaya çıkması gibi daha fazla Yunanlılara benzerlik göstermeyen sahneler ortaya çıkıyor.

Antik Çömlekçilik İle İlgili Şaşırtıcı 10 Arkeolojik Keşif

Kökenleri, Yunanlılardan çok Mısırlılara ait olabilecek ”kedi insan” heykelcikleri ve hiyeroglif işaretler gibi birçok materyal de bulunmaktadır.

Ancak Etrüsk sanatını Yunanlılarınkinden gerçekten de eşsiz kılan kadınlardır.

Etrüsk Kadın Formu

Hem Yunan hem de Roma toplumlarında, en yüksek mertebelerde yetiştirilmiş kadınlar bile hem aile hayatında hem de devlet karşısında çok az bir statüye sahip olmuşlardır. Etrüsk toplumunda kadınların resmi rolünü söyleyebilecek çok az bilgiye sahip olsak da sanat eserlerinden sosyal statülerden çok daha fazlasına sahip olduklarını söyleyebiliriz.

‘…Etrüsk kadınlarını her yerde görüyoruz, sahnenin ön safında, içinde önemli bir yer tutuyorlar ve utançtan yanakları asla kızarmıyor’ (J. Heurgon, Etrüsklerin Günlük Hayatı). Hem erkeklerin hem de kadınların birlikte yemek yedikleri çeşitli ziyafet sahnelerini gösteren duvar resimleri bulunmaktadır. Yunanlılar, oldukça mantıksız ve kaba bir şekilde, bunu Etrüsk kadınlarının tümünün sarhoş ve ahlaksız olduklarına dair kanıt olarak kullanmışlardır.

Cinsiyetler arasındaki bu içsel etkileşim, Yunan sanatında hiçbir yerde görülmemiştir. Kadınlar ya kendi aralarında etkileşime giriyorlar, cinsel eylemler yapıyorlar, eğleniyorlar, çalışıyorlar ya da Yunanistan’da bir festivalde yer alıyorlardı. Bu sahneler, böylelikle Yunanlılar için tamamen tuhaf olacak ve doğal karşılanmayacaktı.

Etrurya’da, Yunanlıların cinsel eylemleri gerçekleştirmeye hazır oldukları varsayımıyla eşleri ile birlikte yatan kadınları görüyoruz, ancak sadece birlikte zamanın sevgi dolu bir paylaşımı olarak görülmesi çok daha muhtemel görünmektedir. Bu, bir erkek ile eşinin heykellerinin birlikte barış içinde olduğu mezar işlemelerinde desteklenmiştir. Bir sahnede bir çiftin dizlerinde bebeğini tutan kadın ile çocuğunun güvenliği için muhtemelen üzerine bir içkinin dökülmek üzere olduğu bir örneği görüyoruz. Bunun gibi aile içi samimiyet, Yunan sanatına yabancı bir kavramdır.

Roma Seksi, Roma Cinselliği, Roma Köleleri, Eşcinsellik

Etrüsk sanatında Yunan sanatı özelliklerini iyi bir ölçüde tanımlayabilsek de, Mısır sanatı özelliklerini de kolaylıkla tanımlayabildiğimizi iddia edebiliriz ve bunun üzerine de hiçbir Yunan sanatının tamamiyle Yunanlılara ait olmadığını, yakın Doğu sanatının üzerinde oynanmış hali olduğunu da söyleyebiliriz.

Bununla birlikte, Etrüsk sanatı açıkça kendi başına bir sanat olarak tanımlanabilir. Sadece Helenistik sanatın evrimi demek, Etrüsklere karşı daha çok büyüklük taslamak gibi görünmektedir. Yunanlıların Etrurya’yı ne ölçüde etkilediğine bakılmaksızın, Etrüsklerin kendi bireyselliklerini sanatsal kültürlerine sıkı sıkıya damgalama yeteneklerinden daha fazlası olduğu görülmektedir.

Çeviri: Gülnihal Kafadar