Amerika’ya İlk Kim Ulaştı? İpucu: Kolombus Değil!
Antik Yunan, Çin, Viking ve Galli kaşiflerin tümü, 1492'deki ünlü yolculuğun öncüsü olarak kabul edildi. Peki, Columbus'tan önce oraya kim gitmişti?
Bugün dahi birçok insan 1492’de Amerika’yı “keşfeden” kişinin Kristof Kolomb olduğuna inanıyor. Bu inanış, yerli halkın orada en az 20.000 yıldır yaşadığı ve diğer yabancı insanların da oraya seferler düzenlendiği, hatta yerleşim yerleri bile inşa ettiği (Bazıları Kolomb’dan yüzlerce yıl önce) gerçeğini görmezden gelmek anlamına geliyor. Antik Yunan, Çin, Viking ve Galli kaşiflerin tümü, 1492’deki ünlü yolculuğun öncüsü olarak kabul edildi. Peki, Columbus’tan önce oraya kim gitmişti?
Kolomb’dan önce Kuzey Amerika’ya hangi eski kaşifler ulaştı?
Çinliler
İlgi çekici bir argüman, Çinli kaşiflerin Amerika kıtasına Kolomb’un ünlü yolculuğundan yaklaşık 70 yıl önce ulaştığını gösteriyor. Bu argüman, Kuzey Amerika nehirlerini, kıyılarını ve Güney Amerika’nın bir kısmını gösteren ve Amiral Zheng He tarafından hazırlanan 1418 haritasına dayanıyor. Tarihçiler haritanın Ming Hanedanlığı döneminde (1368-1644) oluşturulduğunu belirtiyor.
Antik Çinli kaşiflerin Amerika kıtasına ulaşmış olabileceğine dair daha eski örnekler de var. İlk örnekte, 2014 yılında Gürcistan’daki küçük bir dere kıyısında, lizardite taşından yapılmış Çin adak kılıcı bulundu. Kılıcın şekli ve üzerindeki desenler incelendiğinde, kılıcın Liangzhu (MÖ 3400-2250), Xia (MÖ 2070-1600), Shang (MÖ 1600-1046) ya da Zhou Hanedanı (MÖ 1046-256) kültürlerine ait olacağı değerlendiriliyor. Hiç kimse bu eserin buraya nasıl gelmiş olabileceğini bilmiyor.
Çinlilerin Amerika’ya daha önce geldiklerinin diğer bir göstergesi ise; Arizona, Utah, Nevada, California, Oklahoma ve Ontario’da olduğu gibi, New Mexico’da yer alan Petroglif Ulusal Anıtı’ndaki petrogliflerin varlığı. Bu petroglifler bazı akademisyenler tarafından binlerce yıl önce bir grup Çinli kâşif tarafından yazılmış eski Çin yazıları gibi görünüyor. Kullanılan kaligrafi ve ifadeler, karakterlerin muhtemelen MÖ 1046’da Shang Hanedanlığı’nın sonlarına doğru oyulmuş olabileceğini düşündürüyor.
Yunanlar
Eski Yunanların Amerika kıtasına ulaşmış olabileceğini düşündüren üç unsur şunlardır:
Ünlü seyir becerileri, kapsamlı astronomi bilgileri ve Dünya’nın yuvarlak olduğunu anlayan tek eski uygarlık oldukları gerçeği.
Bazı bilim insanları, ileri düzey astronomi bilgileri sayesinde Yunanların kendilerini batıya ulaştıracak Atlantik akıntılarını belirlemiş olabileceğini düşünüyor. Ayrıca, Plutarch’ın “büyük kıtadan yakın zamanda dönen bir yabancıyı” tasvir eden çalışması De Facie nedeniyle, bir kâşifin Kanada, Newfoundland’ı ziyaret etmiş olabileceği ihtimali de değerlendiriliyor.
Fortunate Adaları’nın aslında Antiller olduğunu söyleyen bir İtalyan fizikçi ve dil uzmanı kanıt olarak Antik Yunan’ı referans gösteriyor. Ptolemy’nin bu adaları, Afrika’nın Batı kıyısı açıklarındaki Kanarya Adaları olarak tanımladığı ve ne yazık ki hata yaptığı söyleniyor. Görünüşe göre Ptolemy Kanarya Adaları’nı olması gerekenden 15 derece daha güney enleminde hesaplamış. Ancak unutmamak gerekir ki Ptolemy, insanların okyanusta yolculuk yapamayacaklarına dair inancın yaygın olduğu bir dönemde yaşıyordu.
İlgili Yazılar
Vikingler
Kolomb’un yelken açmasından yaklaşık 500 yıl önce, Leif (“şanslı”) Erikson adlı bir Viking’in Kanada’nın Newfoundland kentinde küçük bir köyü ziyaret ettiği ve orada geçici olarak kolonileştiği biliniyor. Ancak İskandinavlar oraya daha önce gelmiş olabilir. İskandinav Graenlendinga Saga’ya göre Vikingler’in Yeni Dünya’ya ilk kez varmaları, Bijarni adında bir İskandinav’ın MS 986 yılında güzel bir ormanlık alanla karşılaştığında gerçekleşmiştir. Bijarni eve döndükten kısa bir süre sonra hikayesi yayılınca, Leif Erikson’a bahse konu keşfinde ilham kaynağı olmuştur.
İzlandalıların Sagalarına göre, Leif şiddetli bir fırtına tarafından rotasından sapmış ve Kanada’ya ulaşmış. Kanada’ya dair ilk izlenimleri güzel bir orman değil aksine, “düz ve taşlık bir arazi” şeklindeymiş, belki de gördüğü yer günümüzün Baffin Adası’ydı. Leif ve ekibi keşif gezisine devam etmiş ve sonunda birçok ağaç, yabani üzüm ve tahılların bulunduğu bir alana varmış. Üzümleri eve geri getirmişler ve meyvenin şerefine orayı Vinland (Üzüm Diyarı) olarak adlandırmışlar.
Bugün Leif’in yerleştiği bölge, Newfoundland adasının en kuzey ucundaki L’Anse aux Meadow olarak tanımlanmıştır. O bölgede çalışan arkeologlar, sekiz evin yanı sıra, yiyecek ve avlanmış hayvan kalıntılarını ortaya çıkarmıştır. Sagalar, İskandinavların birkaç yıl boyunca yaz aylarında yeni toprakları keşfetmeye devam ettiğini, yerli kabilelerle temas kurduğunu, ticaret yaptığını ve genellikle onlarla savaştığını açıkça gösteriyor. Saldıran yerlileri savuşturacak kaynak ve insan gücünden yoksun olan Leif ve ekibi Vinland üzerinde kurdukları yerleşim yerini 10 yıldan kısa bir süre içinde terk etmiştir.
Galler
Efsaneler, Galli Prensi Madoc’un (Madog) bir gemi filosuyla MS 1170 ve 1171 yılları arasında Yeni Dünya’ya ulaştığını, özellikle Madoc ve kardeşi Riryd’in Alabama, Mobile Koyu’na indiğini söylüyor. 1171’de Galler’e döndüklerinde, denizin karşı kıyısındaki yeni topraklarda bir koloni oluşturmak için 100’er erkek, kadın ve çocuk topladılar ama asla geri dönmediler.
Amerika’daki Galli sakinlerin hikayesi tabii ki burada bitmiyor. Onların Amerikan Kızılderili kabilesi, Prensi’nin soyundan gelmiş olabileceklerini öne süren de var. Missouri Nehri kıyısında varlığını sürdüren bir kabile olan Mandan, bu hikâyeye en çok, nispeten açık renkli tenleri ve saçlarının griye dönmesi nedeniyle bağdaştırılıyor. Hatta bazı Avrupalı kaşifler, Mandan dilinin Galce’ye benzediğini ve kabilenin taş kaleleri, planlı sokakları, yerleşik kasaba ve köylerinin Gal mimarisi esintileri taşıdığını iddia etmişti.
Kuzey Amerika’nın yerlisi olmayan ilk kişinin kim olduğundan emin olamayabiliriz. Ancak kesin olan tek bir şey varsa, o da o kişinin Kristof Kolomb olmadığıdır.
Çeviri: Erol Bayülken
Kaynak
Ancient-Origins