Antik Yunanlılar Gemilerine Hangi İsimleri Veriyordu?

Antik Yunanistan’da gemilere gerçekten isim veriliyor muydu? Bu sorunun cevabı, evet. Dahası, bazı istisnalar dışında gemilere genellikle kadın ismi verilirdi.

Örneğin, Assassin’s Creed oyunundaki Odyssey karakteri, oyunu “Adrestia” adında bir gemi alarak bitirir. Burada da insanların aklına şu soru geliyor: Antik Yunanlılar gerçekten de gemilerine isim veriyorlar mıydı? Cevap az önce bahsettiğimiz gibi, evet.

• Dünya’nın En Etkileyici 10 Gemi Enkazı

Edebi Açıdan Kanıtı

Yunanlıların gemilerine isim verdiklerine dair en eski kanıt, Altın Post (MÖ 700 civarı) efsanesine dayanmaktadır. Efsaneye göre Yason, Kolhis’te (günümüzdeki Gürcistan) bulunan bu nesneyi elde etmek için Yunanistan’ın dört bir yanından kahramanlar toplar ve hedefine ulaşmak için yaratıcısı Argos’un şerefine Argo ismini verdiği gemiyi kullanır. Gemiye binen bu kahramanlara ise Yunan Argonautlar (Argonautai; buradaki nautai sözcüğü “denizci” anlamına gelmektedir) denir.

İlyada’da Yunanlıların Troya’ya ulaşmak için kullandıkları bin geminin hepsine isim verdiklerine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Aynı şekilde, Homer, Odyssey’de de böyle bir şeyden bahsetmiyor. Kısacası, gemi bir şekilde özel olmadığı sürece (Argo ismi gibi) şair, gemilere kahraman isimleri vermekten çekinmemiş.

Araştırmalarımıza göre, Aristofanes’in The Birds oyununda Salaminia isimli gemiden bahsedildiği görülmektedir. Ayrıca oyunda Paralos adı verilen başka bir gemi de geçiyor. MÖ 414 yılında Atina’da sergilenen bu oyunun aslında gemilere isim verilmesi konusunda tarihteki en eski kanıtı oluşturduğu söylenebilir.

Her iki gemi de, Atinalılar tarafından çoğunlukla haberci gemi olarak veya örneğin Delphi’ye özel heyetler taşımak için kullanılan “kutsal gemiler” olarak adlandırılıyordu. Örneğin, Xenophon’un Hellenika’sında Paralos, Aegospotami’deki (MÖ 405) kayıp haberlerni Atina’ya ulaştıran bir gemiydi. (Xen. Cehennem.  2.1.28-29 and 2.2.3). Bu arada, Salaminia da adını Atina filosunun MÖ 480’de Persler üzerinde büyük bir zafer kazandığı Salamis Adası’ndan almıştır.

• Nuh’un Gemisi Tekrardan Denize Açılıyor

Tavan Arası Yazıtları

Antik Yunanistan’daki gemi isimleri konusunda edebi kanıtların biraz yetersiz kaldığı aşikar. Neyse ki, Atina’da Tabulae Curatorum Navalium olarak bilinen bir dizi tavan arası yazıt mevcut. MÖ 4. yüzyıla uzanan bu yazıtlar, şu anda Atina’daki Epigrafik Müzesi’nde sergilenmektedir. Genellikle bölük pörçük halde bulunan bu yazıtlar, Atina filosu ve ekipmanlarının her yıl toplanan kayıtlarını oluşturuyor. Bu kayıtlar ise bize gemilerdeki merdiven, direk, dümen ve yelken gibi eksik veya hasarlı ekipmanlar konusunda bilgi sağlamaktadır.

Klasik Sayfalarında Andrew Wilson, Tabulae Curatorum Navalium’da bize kısa bir özet sunmakta ve yazıtlarda ölümsüzleştirilen isimleri incelememize yardımcı olmaktadır. İsimler – hepsi dişi – kahramanlar ve tanrıçalardan (Pandora ve Afrodisia gibi), bazı mekanlardan (Hellas ve Eleusis dahil), hayvanlardan (örneğin Yunus), nesnelerden (örn. Sling), kavramlardan (örn. Özgürlük, Esinti, Adalet), açıklamalardan (örneğin Swift, Fetih, Canavar) hatta iki ayrı fiillerden türemiştir. Bu listelerde toplamda 300 isim bulunmaktadır.

Yazıtlar çevrim içi ortamda da mevcut. Eski Yunanca bilmeseniz de, yazıtların ilk sayfalarında bile bu listelere bakarak bazı isimlerin Euetêria (“Refah”), Parataksis (“Dövüş” gibi) yanında ”), Asklepia (şifa tanrısı Asclepius’un kızı) anlamlarını kendi kendinize çıkarabilirsiniz.

Sonuç

Tabii ki, Yunanlılar gemilerine isim veren tek insanlar değildi. Antik Çağ’da Denizcilik ve Gemiler kitabının 15. bölümünde (1995 [1971]) Lionel Casson, Atina’nın yükselişinden çok önce eski Mısırlıların gemilerine krallarının, hatta bazen de diğer tanrılar, hayvanlar ve bölge isimlerini verdiğini anlatır.

Ayrıca Romalılara dair, özellikle İmparatorluk dönemi için de zengin bir kanıtımız var. Onlar da gemilerine isim veriyorlardı, fakat tek farkları Cupido, Herkül, Aquila (“Kartal”), Boğa (“Boğa”) gibi birçok erkek ismi kullanıyor olmalarıydı.

Çeviri: Özge Sertbaş

• İspanyol Ticaret Gemilerinin Büyüleyici Hikayesi

• Zaman Denizinde Yolculuk Yapan Oyuncak Bir Viking Gemisi

• İsveç Kralının “Unutulan” Savaş Gemisi Şehir Merkezinde Bulundu