Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Sünnet Geleneğiyle İlgili Gerçekler

Sünnet ilk olarak ne zaman uygulanmaya başladı? Nasıl gelişti? Uygulanma sebebi neydi? Dünyada hangi toplumlar uyguluyor? Tüm merak ettiğiniz sorular yazımızın içerisinde.

0 11.404

Sünnet ilk olarak ne zaman uygulanmaya başladı? Nasıl gelişti? Uygulanma sebebi neydi? Sünnet uygulamasına dair bilgileri içeren yazılı kaynakların en eskileri, Antik Mısır’a kadar uzanmakta…

Uygulamanın altında yatan nedenler ile ilgili çok sayıda varsayım bulunuyor. Erken dönem Batılı bilim adamları, sünnetin kökenini Antik Mısır’a dayandırdılarsa da bugün birçok akademisyen, uygulamanın kökeninin Batı’da ve Orta Doğu’da uygulandığı şekliyle, Güney Arabistan’dan ve Afrika’nın bazı kesimlerinden doğduğuna inanıyorlar. Bin yıl boyunca, sünnet çoğu kez dinsel bir ayin ve erkekliğe geçiş ritüeli olarak kullanılmışsa da, bunun ötesinde savaş zamanlarında bir ceza yöntemi olarak da kullanılmıştır.

İtalya’da bir taş oymacılığı: Bir çocuğun sünnet edilişi

Nasıl Uygulanırdı?

Sünnet, Afrika ve Okyanusya’nın bazı bölümlerinde uygulanmakla birlikte, Yahudilik ve İslamiyet’te bir dinî ritüel hâlini almıştır. Batılıların en aşina olduğu sünnet biçimi, Yahudilikte olduğu gibi, sünnet derisinin tamamen ortadan kaldırılmasıdır.

Eski Mısır ve Afrika’daki diğer kültürlerde sünnet, penis ucu derisinin sadece bir kısmının kesilmesi şeklinde uygulanırdı. Pasifik adalarında ise, frenulum bağ dokusu kesilirken, penis ucu derisi olduğu gibi kalıyordu.

Dinî bir referans olarak Mukaddes Kitap’ta, Yahveh (Yehova) İsrailoğullarına çocuklarını ikinci kez sünnet ettirmelerini buyuruyordu: “O vakit RAB Yeşu’a dedi: Kendin için taştan bıçaklar yap ve ikinci kere olarak İsrailoğullarını tekrar sünnet et. (Yeşu 5:2)[1]Buradan anladığımız kadarıyla Mısır geleneklerine göre sünnet edilenler, bir kez de Yahudi geleneklerine göre sünnet edilmek zorunda kalmıştı.

Isaac’ın Sünneti

Mısır ve İsrail’de Sünnet

Antik Mısır’da sünnetin, İsrail’de olduğundan çok daha farklı bir işlevi ve süreci vardı. İsrail’de sünnet, kişinin Musevi topluluğunun bir parçası olduğunu gösteren etnik bir işaret olup aynı zamanda Tanrı ile İbrahim arasındaki antlaşmanın da bir işareti olarak görülüyordu.

Yetişkin bir birey gerekli görüldüğü durumlarda sünnet edilebilse de uygulama genellikle, modern Yahudilerde olduğu gibi, doğumdan sekiz gün sonra yapılırdı. Yetişkin bir bireyin sünnet edilmesi bir şarta bağlıydı: Kişinin İsrailli olmayıp sonradan bu cemaate katılmaya karar vermesi. İsraillilerin dini daha örgütlü bir yapı haline geldiğinde ise kişinin sünnet edilmesi bir gereklilik halini aldı.

Mısır’da ise sünnet, rahipliğe başlamak üzere olan gençlere veya soylu sınıfın yetişkin erkeklerine uygulanırdı. Her ne kadar arkeolojik ve tarihsel kanıtlar ile doğruluğu kesinleşmiş olmasa da, Mısır’da sünnet özel bir seçkin sınıfı diğerlerinden ayırmak için de kullanılmış olabilir. Tapınak duvarlarına kazınmış tasvirlerde rahip olduğu anlaşılan genç bir adamın, bıçakla sünnet işlemini gerçekleştirdiği görülüyor.

Mut semtindeki Khonspekhrod Tapınağı’nın iç kuzey duvarından, Eski Mısır’a ait bir taş oyma.
Amenhotep III, On sekizinci hanedan Dönemi, MÖ 1360.
Karnak Tapınağı, Luksor, Mısır.

Diğer Afrika Kültürlerinde Sünnet

İlgili Yazılar

Mısır, sünnet uygulamasının yapıldığı tek Afrika kültürü değildir. Doğu Afrika halkları ve Bantular arasında da, erkekliğe geçiş ritüeli olarak oldukça yaygındır.

Xhosa ve Zulu kabilelerine mensup genç erkekler, sünnet öncesinde bedenlerini beyaza boyadıkları geleneksel bir tören düzenlerlerdi. Süreç boyunca, birkaç hafta kendilerini toplumdan, bilhassa kadınlardan uzak tutmaları gerekiyordu. Sünnetten sonra ise, sünnet derilerini ormana bırakırlardı. Bu, erkek olma yolunda, gençlik çağını arkalarında bıraktıklarının bir çeşit sembolüydü.

Sünnet hâlen bu kültürler arasında düzenli olarak uygulanıyor ancak günümüzde geleneksel yöntemler yerine hastaneler tercih ediliyor.

Geleneksel savaş dansı yapan bir Zulu erkeği

Okyanusya’da Sünnet

Sünnet tarihsel olarak sadece Afrika ve Orta Doğu ile sınırlı değildi. Okyanusya ve Avustralya’da yerliler, deniz kabuklarından yaptıkları kesici aletlerle sünnet uygulamasını gerçekleştirirdi. Bu uygulama erkekliğe geçişin yanı sıra bir cesaret sınavıydı.

Savaş Zamanı

Sünnet, yalnızca erkekliğe geçiş ritüeli ya da dinî bir merasim olarak uygulanmadı. Bunların yanında, düşman askerlerini cezalandırmak için de sıklıkla sünnet uygulamasına başvuruluyordu. Özellikle Orta Doğu, Doğu Afrika ve Güney Asya’da, savaşta ele geçirilen askerlerin sünnet edildiği vakaların varlığı biliyor.

Sünnetin Tarihsel Süreci

Sünnet bir zamanlar nadir bir gelenek olarak Afrika, Orta Doğu ve Okyanusya ile sınırlı kalmış, diğer kültürlerde uygulanmamıştı. Yine de, medeniyet tarihi üzerinde önemli bir etkiye sahipti. Özellikle de Batı uygarlığının temel yapı taşlarından biri olan Eski İsrail, sünneti bir İsrailli olmak için etnik bir sembol hâline getirdi.

Bugün bu uygulama, hâlâ dünya çapında erkeklerin yaklaşık üçte biri ile devam ediyor. Dinî nedenlerden dolayı Müslümanlar ve Yahudiler arasında oldukça yaygın olan sünnet, ABD’de ise sağlık sorunlarının önlenmesi bakımından yer yer uygulanmaktadır. Buna karşın dünya çapındaki birçok sağlık örgütü sünnet uygulamasının herhangi bir sağlık sorununu önlemede fayda sağlayabileceği konusunda hemfikir değiller.

Sünnet, özellikle çocukların kendi rızaları aranmaksızın uygulanması ve buna müteakip insan ve çocuk haklarının ihlali gibi konularla günden güne daha da tartışılan bir uygulama hâline geliyor.

Çeviri: Gürkan ÇİMEN

[1] Kitabı Mukaddes, Kitabı Mukaddes Şirketi, 2012

Kaynak Ancient-Origins

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More