Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Eskiçağ’da Tıp Uygulamaları (Bölüm 2 Hititler)

Hititler, hastalığı tanrıların insanları cezalandırması olarak kabul ediyorlardı. Bu nedenle tedavide sihir ve ilaç birlikte kullanılırdı.

0 6.143

Hititlerde Tıp

M.Ö. 1500 yıllarında Orta Anadolu’ya yerleşerek bir uygarlık kuran Hititlerin tıbbı ve İlaçları hakkında bilgilerimiz, devletin başkenti olan, Boğazköy (Hattuşaş)’de bulunmuş olan Hitit arşivindeki tabletlere dayanmaktadır.

Hititler, hastalığı tanrıların insanları cezalandırması olarak kabul ediyorlardı. Bu nedenle tedavide sihir ve ilaç birlikte kullanılırdı. Kullanılan bu ilaçların büyük çoğunluğu ise bitkisel droglardı.

droglar-ve-sifa

Hitit tabletlerinde kayıtlı reçetelerde adamotu, alıç, aksırık otu, arpa, badem, banotu, buğday, defne, dişotu, haşhaş ve mersin gibi Anadolu’da yetişen bitkiler kayıtlıydı. Bu bitkilerden hazırlanan ilaçların ne zaman alınacağı “gece” veya “gündüz” şeklinde belirtilmiştir.

Hitit toplumunda sağlık temizlik ile başlardı. Örneğin; kişi çeşitli nedenlerden ötürü kirlenmişse dini törenlerden önce mutlaka banyo yapması gerekirdi. Bunun için pişmiş topraktan özel banyo kapları yaptılar ve bunlar kazı çalışmaları esnasında açığa çıkarıldı.

Pislik hastalık yapan veya hastalığa neden olan sebeplerden biri olarak görülürdü. Çünkü pislik tanrıların kızmasına ve ceza olarak da hastalık vermesine sebep olmaktaydı.

            Herodot’un naklettiğine göre; “kenevir tohumu alırlar, keçe örtülerin içine girerler ve bu tohumları kızgın taşın üzerine atarlar. Tohum taşa değince tütmeğe başlar. Çok şiddetli bir buğu çıkarır ve bununla tütsülenirlerdi”.

Yine Herodot, bundan çok keyif aldıklarını ve bu tütsünün onlar için yıkanma yerine geçtiğini ve gövdelerine su değdirmediklerini yazar. Bu alıntı bize gösteriyor ki aslında temiz olmaktan bahsedilen maddi yani bedensel temizlik değil, manevi yani ruhsal temizliktir.

hitit-kabartma

Bir diğer Hitit metninde temizlikten bahsedilirken bu sefer bedensel temizlik ön plana çıkmıştır. Ekmek hazırlayanlar saçlarını kazıtmalı ya da çok kısa kestirmelidir. Metinde ayrıca tırnakların kesilmesi ve sakal kıllarının da olmamasından bahsedilmektedir. Temiz elbiselerle birlikte bu şartlara uymayanlara tapınak için ekmek yaptırılmazdı.

Hititlerde köpek ve domuz pis bir hayvan çifti olarak görülmekteydi. Bu hayvanlarla samimi olanlara pis gözüyle bakılırdı. Ayrıca çobanlık da kabul görmeyen alt tabakanın uğraşması gereken bir işti.

Alacahöyük kazıları ilerledikçe bize gösterdi ki Hitit kentlerinin gelişmiş bir kanalizasyon sistemi var. Kazılarda açığa çıkarılan temiz ve pis su kanallarının Hitit tabletlerinde teyit edebiliyoruz. Buna örnek olarak bir metinde kesin kurallara rastlıyoruz:

                        “Aşağıda şehrin eteğindeki su hendeği 6 kulaç genişlikte olsun. Ön tarafta ise genişliği 4 kulaç olsun. Üstten su taşırmasın ve hendeğin üst kenarları taş döşensin.”

Bir diğer metinde ise; şehir içindeki kanallar kirletilmesin ve onlar her yıl temizlensin.” Yazmaktadır.

Diğer bir metinde Kantuzili’nin (prens) ruhsal hastalığı için yalvardığını görüyoruz. Özellikle hep iyilik yaptığından bahseder ve bu hastalığın kendine neden reva görüldüğünü tanrıya sorar.

tip-aleti-2

Hitit Ritüelleri

Hititlerde dini ritüeller çeşitli uzman şifacılar tarafından idare edilirdi. Metinlerde en çok öne çıkan kadın uzman “Yaşlı Kadın” olarak adlandırılırken erkek uzman ise “Kahin” olarak isimlendirilirdi.

İlgili Yazılar

Hitit döneminin popüler ritüellerinden biri hastalık aktarma olarak geçmektedir. Böyle bir ritüelde hastayı etkileyen kötülük fareye nakledilmektedir. Hastanın sağ eline ve ayağına iple kalay iliştirilir. Ardından kalay alınır ve yine iple fareye bağlanır. Daha sonra ritüeli yapan kişi fareyi kovalar. Bu konuyu anlatan metin şöyledir; “kötülüğü onlardan aldım, onu bir fareye sarmaladım izin ver!… zarniza, Tarpataşşa onu sen al!

Mezopotamya’da olduğu gibi Hitit metinleri de bize gösteriyor ki hastalıkta, doğa olaylarında ya da ilerisi için bir kehanet alınması gerekiyorsa bunu tıbba uygun şekilde yapmışlardır. Yine bir doğum esnasında uygulanan kehaneti size aktarıyorum.

KUB VIII 83

– Anormal bir doğumda

– Sağ kulak mevcut olmadığı zaman; kralın ülkesini düşman alacak (fethedecek)

– Sol kulak mevcut olmadığı zaman; kral düşmanın ülkesini fethedecek

– Kötü bir doğum neticesinde kulaklar boyunda (boğazda) bulunursa yani anormal bir doğum neticesinde, yeni doğan, kulakları boynunda doğmuşsa

– Adamın evi mahvolacak (telef olacak) veya kralın

– Habiru halkı (erkekleri) içeri girecek

HİTİT KABARTMA

Hitit kraliyet ailesi bu tip kehanetlerle ve dini tıpla birleştiren uygulamaları tapınak içerisinde barındırırken aynı zamanda komşu ülkelerin tıp uygulamaları ile de ilgilenmiştir. Babil ve Mısır kökenli yabancı tıp bilgileri ilgilerini çekmiş ve komşu uygarlıklardan saraylarına hekim yollanmasını talep etmiştir. Bu uzmanlar Babil eczacılık metinleri kadar, ilaç hazırlama ve uygulama reçetelerinin de Hititçeye çevrilmesine yardım etmişlerdir.

Eskiçağ’da Tıp Uygulamaları (Bölüm 1 Mezopotamya)

Eskiçağ’da Tıp Uygulamaları (Bölüm 3 Mısırlılar)

Hazırlayan: Tolga Candur

KAYNAKÇA

Samuel Noah Kramer, “Tarih Sümerlerde Başlar – 10. Bölüm Tıp İlaç Formülleri Kitabı”

Ebru Mandacı Uncu, “Eski Mezootamya’da Tıp

Hande Duymuş, “Eski Kültürlerde Köpeğin Algılanışı

Ayşegül Demirhan Erdemir, “Prehistorik ve İlk Çağlarda Tıp

Gaye Şahinbaş Erginöz, “Hititlerde Anatomi ve Tıp

Meltem Doğan Alparslan – Metin Alparslan, “Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu

Şeyma Ay Arçın, “İsrail ve Yahuda Krallıkları Tarihi

Albert Crampdor, “Mısır’ın Ölüler Kitabı

Şükran Sevimli, “Anadolu Uygarlıklarında Temizlik Kavramı ve Uygulamalarının Evrimi

Not: Yazı hazırlanırken yazarın kendi yorumu dışında kaynaklardan değiştirilmeden alınan metinler mevcuttur.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More