Noel’in Kökenleri: Satürnalya Bayramı
Satürnalya, her yıl 17-23 aralık tarihleri arasında kış gündönümü sırasında yapılan ve tarım tanrısı Satürn’e adanmış bir Antik Roma bayramıdır.
Satürnalya Nedir?
Satürnalya, her yıl 17-23 aralık tarihleri arasında kış gündönümü sırasında yapılan ve tarım tanrısı Satürn’e adanmış bir Antik Roma bayramıdır. Antik tarım ritüellerine dayanan bu Roma bayramında, hediyeleşmelere, eğlencelere ve rol değiştirmelere yer verildiği için en sevilen ve kesinlikle en eğlenceli kutlamalardan biri haline geldi. Bazı özelliklerinin ve yapıldığı tarihin benzerliğinden de anlaşılacağı gibi Hristiyanların Noel kutlamaları üzerinde güçlü etkisi olmuştur.
Satürn
Satürnalya’nın ve ona bu ismi veren Satürn tanrısının odak noktası, Roma dininde gizemli bir figür olan Satürn’dür. Sanattaki tasvirinde, peçe takmış halde elinde orak ya da budama bıçağını sallaması onun tarımla ve özellikle de tohum dikme ile olan yakın ilişkisini gösteriyor. Roma tanrıları arasında Satürnalya, insalığa tarımla ilgili önemli becerileri öğreten ilkel bir tanrı olarak görülüyordu.
Satürnalya Bayramı
Livy, festivalin M.Ö 5. yüzyılda başladığını iddia etmesine rağmen, bunun daha erken tarihlerde başladığına dair kanıtlar mevcut. Satürnalya’nın ömrü çok uzun olmasındaki etkenlerden biri şüphesiz ki Macrobius’un aynı isimli eseriydi. Yazar, eserinde bu festivali çok iyi bir şekilde tasvir etmiş ve ondan kahramanların özlem duyduğu yer olarak bahsetmiştir.
“SATÜRNALYA BAYRAMINDA NELER Mİ VAR? HERKES İÇİN ZİYAFETLER, EĞLENCELER, OYUNLAR & CÜMBÜŞLER “
İlk başlarda Satürnalya zamanında bir günlük tatil yapılırken, cumhuriyetten sonra bu süre bir haftaya kadar uzatıldı. Augustus, bayramı 3 güne düşürmüş, fakat onun varisi Caligula 5 güne çıkarmıştı. Ancak resmi yetkililer ne derse desin, uygulamaya bakarsak, halk bu bayramı 7 gün boyunca kutluyordu.
İlgili Yazılar
Satürnalya’yı özellikle bu etkinlik için seçilmiş ve ‘Satürnalya lideri’ olarak bilinen bir kral yönetiyordu. Bayram boyunca, insanlar birbirlerine hediye verirlerdi. Köleler, sıradan vatandaşlar tarafından özgür bırakılır, kumar oynarlar, halk içinde içki içerler ve rahatça takılırlardı. Vatandaşlar, her zamanki Roma kıyafetleri yerine daha resmi giysiler giyerlerdi ve herkes için ziyafetler, eğlenceler, oyunlar ve cümbüşler başlardı. Bu etkinlikler, Satürnalya’yı onlar için en eğlenceli bayram haline getirdi. Catullus’un ondan ‘en güzel zamanlar’ olarak bahsetmesi bu örnek olarak gösterilebilir.
Satürnalya’nın bir özelliği de insanların rollerini ve sosyal geleneklerini birbiriyle değiştirmesiydi. Örneğin, sahipler eğer kabul ederlerse azat edilmiş köle gibi giyiniyorlar ve kendi kölelerine hizmet ediyorlar. Bu özellik, Roma toplumunun katı geleneklerinde, yıl içinde yaşanan sosyal baskıları hafifletmek için tasarlanmış bir güvenlik vanası gibiydi.
Kutlamaların sonunda, mumlar, önemsiz eşyalar ve özellikle de marketlerde satılan terrakotta figürleri ya da sigilatalar alınıp verilirdi. Bu gelenek bayramın son günü yapılırdı ve insanlar ucuz mal alabilmeleri için muhtaç kişilere para yardımında bulunurlardı.
Satürn Tapınağı
Satürnalya Bayramı’nın odak noktası, Satürn’e adanan bu tapınaktı. Yapılan ilk kutsal mabet, Satürn sunağı idi. Bu sunak, M.Ö 497’de diktatör Titus tarafından bir tapınak ile (Satürn Tapınağı) yer değiştirildi. İmparatorluk dönemi boyunca daha sınırlı bir işlevi olmasına rağmen, cumhuriyet döneminde, tapınak aynı zamanda halk hazinesine de ev sahipliği yaptı.
Tapınağın içerisinde bir zamanlar Satürn heykeli bulunuyordu. Bu heykelin ayakları, yıl boyunca onu engelleyen yünlü prangalardan kurtulmayı sembolize ettiği ve kutlamalardaki rol değiştirme geleneğinin bir göstergesi olduğu için bayram boyunca ilgi olmuştu. Ayrıca bu durum, boğucu Roma geleneklerinden bir haftalığına da olsa kurtulmayı simgelediği için Satürn’ün özgürlükle ilişkilendirilmesine neden oldu.
Çeviri: Özge Sertbaş
Cartwright, Mark. “Saturnalia.” Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia, 16 Dec 2016.