Dışarıda yemek yemek Roma hayatının ayrılmaz bir parçasıydı. Şehirler, müşterilerin hazır atıştırmalıklar satın alabilecekleri, yemek yiyebilecekleri, bir içki içebilecekleri veya gece kalmak için yatak bulabilecekleri farklı türde barlar ve yemek mekanları sunmaktaydı.
Antik Roma’nın çeşitli türlerindeki hanları ve otellerinin birçoğunun benzer ve birbirinin yerine geçebilir işlevleri varken sadece isimleri farklıydı. Restoranlar genel olarak masio, taberna, popina ve thermopolium olarak sınıflandırıldılar. Forum çevresinde, hamamlarda ve konutların sokaklarında yani şehrin yoğun, sosyal ve ticari alanlarında bulundular.
Ayrıca bu lokantaların bazılarında odalar da kiralanabilmekteydi. Kasaba ve şehirlere gelen ziyaretçiler; yemek yiyebilecekleri, tek gecelik veya daha uzun süreler için oda kiralayabilecekleri, özel otel ve motellerde –hospitium, stabula ya da yoldalarsa mansiolarda- kalmayı tercih etmekteydiler.
Antik Roma Han ve Lokanta Türleri
Roma Meyhaneleri – Coupona ve Taberna
Caupona ve taberna, insanlara ucuz içki ve yemek sunan Roma meyhaneleri olarak tanımlanabilir. Coupona ayrıca barın üzerindeki odalarda kalacak bir yer de sunmaktaydı.
Assellina’s Tavern gibi pek çoğu da tek odalı dükkanlar olup müşterilerine basit yemekler servis etmekteydi. Ek olarak, bu meyhaneler müşteriler kumar oynarken gecenin geç saatlerine kadar şarap sunan popüler içki işletmeleriydi. Siparişler, 6-8 fit uzunluğunda L şeklinde mermer tezgâhın arkasında hazırlanmaktaydı ve kuru meyvelerden, bakliyatlardan oluşan bar atıştırmalıkları dolium denilen büyük küplerde muhafaza edilmekteydi. Şarapların koyulduğu amforalar, çalışanların basit mangallarda yemek pişirdiği barın arkasında tutulmaktaydı.
Müşteriler barda ayakta durabilir ya da açık plan ortak kullanım alanlarında masada oturabilirlerdi. Eğer tavernada varsa, duvar koltukları olan gözlerden uzak bir kabin de tercihlerinin arasında olurdu.
Caupona ve Taberna, Ammianus Marcellous gibi pek çok eski yazarın fakir ve alt sınıfların uğrak yerleri olarak görülmesiyle, karışık bir itibara sahipti. Şair Horace da aynı şekilde etkilenmemiş ve onları “kalitesiz” olarak nitelendirmişti. Bekleyen personelin yiyecek ve içecek sunmanın yanı sıra cinsel hizmetler de sunabilmesi gerçeği, belirli tavernaların kötü itibarının sebebi değildi.
Günümüzdeki barlar gibi, bu türden Antik Roma hanları itibarı kötü, zorbalığın olağan karşılandığı yerler olabilmekteydi. Pompeii’de Caupona of Salvius’da bulunan yukarıdaki ‘’karikatür’’ ise, tavernalarda gecenin geç saatlerinde birazcık kaçan içkinin ardından yaşanması olası sahneleri göstermektedir. İki adam zar oyununda anlaşır fakat biri diğerinin hile yaptığını düşünmektedir. ‘’O üç değil, iki.’’. İkili, mülk sahibi tarafından kaba kuvvetle bardan çıkarılmadan önce tartışmaya ve sonunda da kavga etmeye başlar.
Ancak, tüm meyhaneler kötü itibarlı olmamakla beraber bazılarının daha iyi müşteriler çekebilmek adına özel imkanlar sunduğu görülmektedir. Pompeii’deki Julia Felix’in Evi arasında tanımlanan cauponada, müşteriler- belki de oyunlara ara verenler veya bir iş yemeği yapmak isteyenler- yuvarlak bir masa etrafına yerleştirilmiş resmi yemek kanepeleri olan bir yemek odası kiralama seçeneğine sahipti.
Roma’nın Sokak Lezzetleri- Termopolium
Termopolia, paket servis atıştırmalıklarının doğrudan yoldan geçenlere satıldığı, açıklığın karşısında bir tezgâh bulunan küçük kabinlerden oluşuyordu. Pompeii’deki Vetutius Placidus, bu tanım için güzel bir örnektir.
Termopolia ayrıca bir caupona veya taberna’nın bir uzantısı olarak düşünülebilir. Pompeii’deki Asellina’s Tavern, aynı zamanda bir termopolium işlevi gören bir taberna/caupona örneğidir. Barın L şeklindeki tezgâhının bir ucu, küçük iç odayı çevrelerdi; buradaki müşteriler, penis şeklinde bir kapı zili ile gelişlerini bildiren bir sokak kapısından içeri girerlerdi. Tezgâhın diğer tarafı ise personelin doğrudan sokağa yiyecek ve içecek satabileceği ayrı bir girişe doğru uzanmaktaydı.
İlgili Yazılar
Alt Sınıfın Uğrak Atıştırmalık Yerleri- Popina
Popinalar isim olarak farklı ancak işlev olarak caupona, taberna ve thermopolia’ya benzerdi. Bu tür Roma lokantalarını ayırt etmenin en iyi yoluysa burayı alt sınıfların hızlı, ucuz ve sade bir yemek yiyebilecekleri düşük kaliteli lokanta olarak görmekti.
Coupona ve tabernadaki gibi, popinada da müşterilere hizmet verilen L şeklinde bir tezgâh bulunuyordu. Barın yakınında ya ayakta duran ya da bir taburede oturan müşteriler, yemeklerini yiyor veyahut bir kadeh ucuz şarap alıyorlardı. Bu sebeple, popinaların genelde daha basit imkanlara sahip olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu temel düzenlemeler, yalnızca köleler ve toplumun en fakir kesiminin popinalarda yemek yemesi anlamına geliyordu. Juvenal, 8. hicivinde Ostia’daki bir popinanın bazı müşterilerini tasvir etmektedir. Müşterilerin arasında hırsızlar, denizciler, kaçak köleler, tabut üreticileri, suikastçılar ve bir Kibele rahibi de vardır. ‘’Ne çirkin bir kalabalık!’.
Antik Roma Otelleri
Hospitia
Hospitium bir Roma oteliydi. Başlangıçta, odalar kişiye özel evlerde kiralanmaktaydı. Dolayısıyla isimleri misafirperverlik (hospitia) ilkesinden veya Romalı bir ev sahibinin misafirlerine borçlu olduğu konukseverlikten türemiştir.
Zaman geçtikçe, yalnızca ticari amaçlar uğruna kullanıldılar. Çoğu eski özel evler olan hospitia; konuklara yiyecek, içecek ve kalacak yer sunmak adına dönüştürüldüler.
Birçoğu özel ve bahçede yemek odaları, resmi avlular sunuyordu. Diğer, daha küçük kuruluşlar ise daha basitti ve caupona tarzındaydı. Yemek için merkezi bir bar alanı ve uyumak için odaları vardı. Bu Roma otelleri, gezginler genellikle ortak bir odanın zemininde böcek istilasına uğramış bir şilte ve battaniyeden biraz daha fazlasını kiraladıklarından, genellikle rahatsız olarak kabul edilmiştir. Sallust Evi ise Pompeii’de meşhur, Augustan döneminde özel bir konuttan otele dönüştürülmüş eski Samnit tarzında bir ev idi.
Stabula
Stabula, kasaba ve şehirlerin girişinde bulunan Roma motelinin belirli bir döneminde var olmuştur. Hospitiadan temel farkları, hayvanlar için ahırların yanı sıra misafir odaları için de imkanlar sunmalarıydı. Stabulum’u tanımak gayet kolaydı, çünkü her zaman arabalara ve yük hayvanlarına erişim sağlanması adına sokağa eğimli bir girişe sahipti.
Hayvanlar, tesisin arka tarafındaki ahırlarda, genellikle mutfakların ve tuvaletlerin bulunduğu bir avlu alanında barındırılıyordu. Konuklar ahırların üzerindeki odalarda da kalabilmelerine rağmen, genellikle ana binanın karşısında kalmayı tercih etmekteydiler.
Mansiolar
Mansiolar, Roma yol ağı boyunca düzenli aralıklarla görünen otoyol servis istasyonlarının Roma’daki karşılığıydı. Latince adı “manere” kelimesinden türeyen mansio, gece yolculuğunda vakit geçirecek yer anlamına gelmektedir.
Mansiolar, imparatorluk işinde olanların at değiştirip dinlenmelerine izin vermek için tasarlanan ve devlet tarafından işletilen resmi hizmetlerdi. Bununla birlikte, gezginlere yiyecek ve konaklama da sunmuşlardır. Britanya’da, Leicestershire’daki Roma kenti Venonae da üçüncü yüzyıl imparatorluk seyahatnamesi olan Antoninler Yolculuğu’nda da yer aldığı gibi muhtemelen en az bir mansio barındırıyordu.
Çeviri: Gizem Yüksel
Kaynak
historyandarchaeologyonline