Parşömenin Işığı “Bergama Kütüphanesi”

Pergamon, günümüzde modern bir Türk şehri olan Bergama, Helenistik Yunan çağının en önemli şehirlerinden biriydi. Merkezinde kapsamlı bir kütüphanenin olduğu kültürel olarak zengin bir şehirdi.

By Zeynep Şenel Gencer Last updated May 2, 2018

4 Paylaşımlar

Pergamon, günümüzde modern bir Türk şehri olan Bergama, Helenistik Yunan çağının en önemli şehirlerinden biriydi. Merkezinde kapsamlı bir kütüphanenin olduğu kültürel olarak zengin bir şehirdi. Şehir, Attalos Hanedanından Kral II. Eumenes (MÖ 197–MÖ 159) yönetiminde bir idari merkez olarak yeniden ün kazandı. Pergamon Makedonya ile bağlarını kopardığında bu kralın hükümranlığı altındaydı ve Roma Cumhuriyeti ile ittifak kurdu.

Antik Pergamon’ a dair bir çizim(Pergamum)

Antik Dünyanın önemli kütüphanelerinden biri

Şehirde 200.000’den fazla insan yaşıyordu. Kültürel olarak, heykelleri, Bergama Zeus Sunağı gibi gelişmiş mimari yapıları ve birçok sanat eseriyle hem İskenderiye hem de Antakya ile yarıştı. Aynı zamanda, önemli bir dini merkez olan şehir Yeni Ahit’de Yedi Kilise’den biri olarak anılır. M.Ö. 133 civarında, Bergama, Roma Cumhuriyeti’ne miras bırakılmış ve Ortaçağda Osmanlı imparatorluğunun yönetimine girmiştir.

Bergama Akropolü’nün haritası(1882)Die Ergebnisse der Ausgrabung zu Pergamon 1880-1881 ‘den Heidelberg Üniversitesi.

Bergama’nın Kütüphanesi kültürel her şeyin merkezi idi. Yunan yazar Plutarkhos, kütüphanede yaklaşık 200.000 cilt kitap bulunduğunu söylemişti. Antik dünyadaki en önemli kütüphanelerden biri olarak tanınmıştı ve ikinci de İskenderiye Kütüphanesi’ydi.

Antik Tarihçi Plinius (MS. 23 – MS 79)’a göre, Pergamon kütüphanesi o kadar meşhur oldu ki, İskenderiye Kütüphanesi ile keskin bir rekabet içine girdi. Her ikisi de en eksiksiz metin koleksiyonlarını toplamaya çalıştı ve rakip düşünce ve eleştiri okulları geliştirdiler. Aslında efsaneye göre, Mısır’ın Ptolemaios hanedanı, kütüphanenin büyümesini yavaşlatmayı umarak, papirüsün Bergama’ya gönderilmesini durdurmuştur. Sonuç olarak, şehir daha sonra parşömen üretimi konusunda önde gelen bir yer haline gelmiş olabilir. Bergama’nın seçkin bir vatandaşı ve bir belediye meclisi üyesi olan Flavia Melitene’nin karısı, kütüphaneye eserlerinin birçoğunu temin etmede yardımcı oldu. Özellikle, Roma İmparatoru Hadrian heykelini kütüphaneye hediye etti.

Öğrenmenin hediyesi

Efsaneye göre, en şaşalı dönemlerinde, Makedonya İmparatorluğu’nun hükümdarı Mark Anthony, 200.000 cildin tamamını Kleopatra’ya düğün hediyesi olarak vermiştir. Kitapların İskenderiye Kütüphanesi’ne taşınmasıyla, Bergama Kütüphanesi ‘nin ünü sona ermiştir. Bu ciltlerin İskenderiye Kütüphanesi’ndeki yangında yok edildiği muhtemeldir ve o yangının tarihi bilinmemektedir.

İskenderiye Kütüphanesi’nin Yıkımıyla Beraber Neler Kayboldu?

İskenderiye Kütüphanesi’nin Yıkımıyla Beraber Neler Kayboldu? (2. Bölüm)

Bazıları, Julius Caesar’ın M.Ö. 48’de ilk iç savaşında kütüphaneyi yaktığını varsaydılar. Bazı diğer araştırmacılarsa, kütüphanenin imhası konusunda şu tarihleri öne sürdüler: Aurelianus, MS 270-275 saldırısı, MS. 391 yılında tanrı adına önceki pagan bilgileri yok etme kararıyla İskenderiyeli Papa Theophilius tarafından ya da MS. 642 ‘deki Mısır’ın müslümanlarca fethi sırasında.

Eğer kütüphane Julius Caesar tarafından yok edildiyse, bu varsayım, Mark Anthony’nin bir zamanlar muhteşem olan İskenderiye Kütüphanesi’ni doldurmak için Bergama Kütüphanesi içeriğini Kleopatra’ya vermiş olduğu hikâyesini destekliyor. Maalesef, Bergama Kütüphanesi koleksiyonunun gerçek kapsamına dair bilinen bir katalog bulunmamaktadır.

Politik Entrika: Antony ve Kleopatra’nın Kaderini Mühürleyen Sahte Haberler

Ortaçağ’ın Aydınlık Yüzü “Beyt’ül Hikmet” Kütüphanesi

Bergama Kütüphanesi binasının bir kısmının kalıntıları.

İlgili Yazılar

Kral Midas’ın Altın Arzusu: Lanet mi? Hediye mi?

Şub 22, 2024

Küba Seyahati: Havana’da Nasıl Gezilir? Ne Yenir?

Şub 13, 2024

Türkiye’nin ve Yunanistan’ın Eşsiz Buluşma Noktası

Şub 8, 2024

Yurtdışında Gezerken Aynı Zamanda Nasıl Para Kazanabilirsiniz?

Şub 7, 2024

Önceki Sonraki

I. Eumenes tarafından Bergama’nın şöhretinin zirvesinde yapılmış olan bu akropolisin kuzey ucunda yer alıyordu. Bugün arkeologların güvenli kanıtlarına sahip olduğu tek Yunan Kütüphanesi bu nedenle antik dünyadaki mimarisi ve kullanılan teçhizatla ilgili kararlar çıkarabileceğimiz tek kütüphanedir. Şu anda, yerleşimin yaklaşık olarak şu şekilde olduğu kabul edildi: ana girişin karşısında yer alan odak noktası olarak büyük bir tanrı heykeli olan anıtsal bir oda. Tipik olarak, bu bir Athena heykeli idi. Ana oda, rafların tabanını oluşturan bir dış yanak, bir yan oda ya da revak vardı.

Bergama Kütüphanesi’nden Athena Parthenos Heykeli, Magnesia’dan Zeus Sosipolis tapınağı ile Maeander’de arka planda. Pergamon Müzesi, Berlin

Raflar, 2 metrelik kapalı dolaplardan oluşuyor, duvarın kalanında, tavana kadar yer bırakarak pencerelerden doğal ışık girmesine izin veriyorlardı. Oda tartışmalar, konferanslar, törenler ve çalışma için kullanılmış olabilir. 200.000 cildin tamamı buraya sığmayacağından koleksiyonun sadece küçük bir parçası bu odada muhafaza edilebilirdi. Eumenes II’nin yönetimi sırasında büyüyen koleksiyonun barındığı yan odalar zaman zaman yaptırılmıştır. Bu yeni odalar hiçbir şekilde mimari şaheseri değildi, ancak fonksiyoneldi ve hacim olarak çok miktarda tutuluyordu. Yeni odalar manastır yazıhanesi ve yazı odaları olarak da işlev görüyordu.

Raflar ve binanın dış duvarları arasında havanın büyük, merkezi okuma odasındaki hacimlerin etrafında dolaşımına izin vermek için boşluk bırakıldı. Bunun nedeni, sıcak Anadolu ikliminde kütüphanenin aşırı derecede nemli hale gelmesini önlemekti. Bu, yaygın olarak kütüphane koruma konusundaki erken bir girişim olarak görülüyor. Nem her zaman kütüphanelerin en büyük düşmanlarından biri olmuştur. Sarılmış papirüs ve parşömen ruloları, zeminden ve geniş açık pencerelerden gelen nemden korunmak için kapalı dolaplarda saklandı. İnşaatı bittikten sonra camlara, dış dünyadaki yağmura ve toza karşı korunmak için tente yapılması gerekti – cam pencere bölmeleri M.Ö. 1. yüzyıla kadar kullanılmadı.

Bugün enkaz halinde

Harabe kalmış olmasına rağmen, kütüphane hala Yunanlılar, Romalılar ve müttefikleri tarafından sahip olunan zengin bilginin kanıtıdır. Bu arkeolojik hazine koleksiyonu bizlere antik sanat ve mimari açısından bir bakış açısı sunar. Bu nedenle, antik dünyada olduğu gibi bugün de son derece önemli bir yer olmaya devam etmektedir.