Antik İskenderiye Kütüphanesi ve Modern Tasarımı
Ulaştığı son noktada 1,5 milyondan fazla yazmaya sahip olan İskenderiye Kütüphanesi’nde çalışan ünlü şair Callimachus’un bilinen ilk alfabetik kütüphane kataloğunu oluşturduğu söylenir.
Antik Dünya’nın en ünlü kütüphanesi, İskenderiye, Mısır’da MÖ 3. yy’ın ilk yarısında Mısır Firavunları I. Ptolemaios Soter ve II. Ptolemaios Philadelphus’un hükümdarlığı sırasında MÖ 322-246’ da kuruldu. Kütüphane; bahçe, ana yemek salonu, bir okuma odası, konferans salonu ve bir toplantı salonunu içeren bugünkü modern üniversite kampüsünün o zamanki bir benzeri olan kompleksin parçasıydı.
Bilinen dünyanın tüm bilgisini bir araya getirmek için Rodos ve Atina’daki kitap fuarlarına elçiler gönderilmesi, uluslararası üne sahip bilginlerin Mısır’ı ziyaretleri finanse edilmesi gibi girişimlerde bulunuldu. Galen’e göre, İskenderiye’yi ziyarete gelen alimler, orijinalleri firavunun kraliyet kütüphanesinde saklanmak üzere eserlerini gemideyken kopyalayıp bırakıyorlardı. İskenderiye Kütüphanesi’ndeki koleksiyon, Yunanlı yazarların en iyi metinleri ile birlikte ayrıca İbranice Eski Ahit gibi Yunanca olmayan çalışmaları da kapsıyordu. Böylece kütüphane, Ptolemaios Kralları’nın hem Yunan hem de Yunan olmayan dünya üzerindeki gücünü temsil ediyordu.
Ulaştığı son noktada 1,5 milyondan fazla yazmaya sahip olan İskenderiye Kütüphanesi’nde çalışan ünlü şair Callimachus’un bilinen ilk alfabetik kütüphane kataloğunu oluşturduğu söylenir. II. Ana kütüphane alimler için tasarlanmışken, Ptolemaios Philadelphus, Serapeum’da, içinde yan çalışmaların yer aldığı halka açık bir kütüphane inşa ettirmiştir.
Yunan kaynaklarının kopyalarını derlemek İskenderiye’ye kültürel bir statü kazandırırken, MÖ 3 yy.’ın ikinci yarısında İskenderiye Kütüphanesi ile rekabete girecek olan Bergama Kütüphanesi kuruldu. Yunan alimliği muazzam bir prestij kazandı (bu prestijin de tadını çıkardı). Mesela, Homeros’un çalışması, eğitimli insan olma konusunda önemli bir ölçüt sayıldı. Mısır’da, bir çok Homeros çalışmasını içeren papirüs parçaları bulundu. Ayrıca, Şair Euripides (M.Ö. 480-406) ve Politikacı Demosthenes (M.Ö. 384-322) gibi önemli kişiler, Oxyrhynchus, Efes, Bergama ve Korint gibi Helenleşmiş Akdeniz şehirlerinde eğitim programının bir parçası haline geldiler.
İlgili Yazılar
Gerçekçi olmayan bir efsaneye göre, Jül Sezar, Mısır Donanması’nı yaktığında limana sıçrayan alevler İskenderiye Kütüphanesini de yaktı. Sıçrayan alevler bir kitap deposunu yakmış olsa bile kütüphanenin limanın yakınında konumlanmamıştı. Aslında, yangından 20 yıl sonra Yunanlı Bilginler hala çalışıyor olduklarını raporlamışlardır.
Muhtemelen, kütüphanenin yok oluşu Romalı İmparator Aurelianus’un M.S. 273’te İskenderiye’yi ele geçirmesi sırasında gerçekleşti. 2002’de, İskenderiye Üniversitesi, UNESCO ve Mısır Hükümeti tarafından desteklenen, devasa bir kütüphane ve müze kompleksinden oluşan yeni İskenderiye Kütüphanesi 20. yy.’ın en büyük entelektüel ve kültürel merkezi olması amaçlanarak, eski kütüphaneye yakın bir yere inşa edildi.
Yeni İskenderiye Kütüphanesinin ana okuma salonunun yerden yüksekliği 32 m. genişliği 160 m. olup güneş saati gibi denize açılan cam panelli bir çatının altında yer almaktadır. Duvarları Yukarı Mısır’dan getirtilen gri granit kaplı olup granit kaplamaların içine 120 farklı yazmadan alınan karakterler kazınmıştır.
Çeviri: Ayşegül Atalay