Alfabenin Kökeni ve İlk Alfabe
"Dünyanın ilkyazı sistemi neydi?" sorusunu biraz farklı olarak "dünyanın ilk alfabesi neydi?" şeklinde de sorabiliriz.
“Dünyanın ilkyazı sistemi neydi?” sorusunu biraz farklı olarak “dünyanın ilk alfabesi neydi?” şeklinde de sorabiliriz. Barry B. Powell, 2009’daki yayınında bu soruya paha biçilmez bir bakış açısı sağlıyor.
Alfabe” Kelimesinin Kökeni
Akdeniz’in doğu kıyısındaki (Fenike ve İbrani gruplarının yaşadığı bölge) Semitik topluluklar genellikle dünyanın ilk alfabesini geliştirmekle tanınırlar. (1) adlara ve (2) sabit bir sıraya sahip (3) kolayca ezberlenen 22 karakterlik bir liste kullandılar. Bu “alfabe” Fenike tüccarları tarafından yayıldı. Daha sonra ilk iki harf “alfa ve beta” bir araya getirilerek “alfabe” adı verildi. Yunanlılar tarafından modifiye edildi.
Yunan harflerinin aksine Semitik “alfabe” sesli harflerden yoksundu. Örneğin, Aleph bir /a/ anlamına gelmezdi. Mısır’da da sadece ünsüzleri kullanan birçok yazı bulunmuştur. Mısır, ilk alfabe kullanan ulus olarak adlandırılabilir.
Barry B. Powell, Semitik abecedary’den alfabe olarak bahsetmenin yanlış bir yaklaşım olduğunu söylüyor. Bunun yerine, ilk alfabenin Semitik hece yapısının Yunan revizyonu olduğunu söylüyor. Bir alfabe sesli harfler içeren semboller gerektirir. Sesli harfler olmadan ünsüzler telaffuz edilemez, bu nedenle sadece bir pasajın nasıl okunacağına dair bilgiler sadece ünsüzler tarafından sağlanır.
Not: Abecedary Türkçe de ABC, Alfabe anlamına gelir.
Alfabe İçin İlham Kaynağı Olan Şiir
İngilizce cümlelerden sesli harfler kaldırılsa ünsüzler doğru konumlarında kalırlarsa anadili İngilizce olan biri genellikle cümleyi anlayabilir. Örneğin, aşağıdaki cümle:
Mst ppl wlk.
Most people walk.
olarak anlaşılır.
Bu özelliği ana dili İngilizce olmayan kişilerin anlaması oldukça zordur. Örneğin İlyada’nın aynı şekilde kısaltılmış formu hiç bir anlam ifade etmez.
MNN D T PLD KLS
MENIN AEIDE THEA PELEIADEO AKHILEOS
İlgili Yazılar
Barry B. Powell, ilk gerçek alfabenin Yunan icadı olduğunu ve Homer’e ve Hesiod’un eserlerine atfedilen büyük destanlar, İlyada ve Odyssey’in yazılması için sesli harf ihtiyacına bağlıyor. (dactylic hexameters)
Not: Dactylic Hexameter, Yunan ve Latin şiirinde çok önemli bir ölçüdür. Özellikle epik şiirle ilişkilendirilir ve “Dactylic hexameter” kelimeleri genel anlamda epik şiir anlamına gelir.
Fenike Sembollerinin Yunanca Modifikasyonu
22 ünsüze ilave olarak Yunanlılar tarafından ünlülerin getirilmesinin geleneksel açıklamasına, Powell, Semitik işaretlerin beşinin bazı Yunanlılar tarafından yeniden yorumlandığı açıklaması yapmaktadır.
Bilinmeyen bu Yunanlılar ilk alfabeyi yarattı. Powell bunun kademeli bir süreç değil, bir bireyin icadı bile olabileceğini söylüyor. Powell, Homer ve mitolojide yayınları olan klasik bir bilim adamıdır. Bu arka plandan, yola çıkarak efsanevi Palamedes’in Yunan alfabesini icat etmiş olabileceğinin mümkün olduğunu öne sürmektedir.
Yunan alfabesi başlangıçta sadece 5 sesli harfe sahipti ve uzun sesli harfler zaman içinde eklendi.
Yunan Sesli Harfleri Haline Gelen Semitik Harfler
Aleph, he heth (başlangıç bir /h/, ama daha sonra uzun /e/), yod, ‘ayin ve waw Yunanca alfa, epsilon, eta, iota, omicron ve upsilon sesli harfleri oldu. Waw ayrıca wau veya digamma adı verilen bir ünsüz olarak tutuldu ve bunlar alfabenin epsilon ve zeta harfleri arasında sıralandılar.
Çeviri: Bülent Pekardan
Kaynak
ThoughtCo