Vezüv Yanardağı Düşündüğümüzden Çok Daha Tehlikeliymiş
Vezüv Yanardağı patlaması, doğanın ne kadar vahşi olabileceğini aklımıza mıh gibi kazımıştı. Sıcak kül kütleleri, Pompeii ve Herkulaneum şehirlerini sardı, insanların bedenleri yüz yıllar boyunca bu unutulmaz kabristanın içine hapsetti.
Kaynayan kanlar ve patlayan kafatasları…
Vezüv Yanardağı patlaması, doğanın ne kadar vahşi olabileceğini aklımıza mıh gibi kazımıştı. Sıcak kül kütleleri, Pompeii ve Herkulaneum şehirlerini sardı, insanların bedenleri yüz yıllar boyunca bu unutulmaz kabristanın içine hapsetti. Yani, en azından biz böyle biliyorduk. Meğerse o kadar insan sandığımızdan çok daha kötü şekilde ölmüş.
Geçen ayın sonlarına doğru PLOS One Dergisinde bu olaya ilişkin bazı bulgular yayınlandı. Araştırmacılar Napoli’de Vezüv kurbanlarının bir bölümünü buldu. Görünüşe göre, şehrin aşağısına doğru hızla hareket eden lavlar vücut sıvılarını buharlaştıracak ve kafatasında patlamalar yaratacak kadar yüksek sıcaklıktaydı. Tüyler ürpertici bu ölüm şekli, zehirli gazların ve kalın kül yığınlarının MS 79 patlaması esnasında insanları boğduğu kanısını alt üst etmiştir.
Napoli’de Federico II Üniversitesi Hastanesi bilim insanlarından Pier Paolo Petrone, “Bu tür alan ve laboratuvar çalışmaları yalnızca Roma devri halklarının tarihsel ve biyolojik açıdan yeniden yapılandırılması için değil aynı zamanda yoğun olarak nüfuslanan alanların volkanik risk değerlendirmesi için çok önemlidir çünkü yararlı temel bilgiler vermektedir” dedi.
Vezüv patlaması iki günden fazla bir süre boyunca yakın bölgeler için büyük bir felaketti. Patlama, 2. Dünya Savaşı’nın sonunda Japonya’ya düşen atom bombalarından 100.000 kat daha güçlüydü. Olay, aşağıdaki şehirlere vuran bir dalgayla başladı ve daha sonra volkanik akıntılar (erimiş gaz ve kaya) yaşandı.
Yeni çalışma, Pompeii’ye 11 mil uzaklıkta olan Herkulaneum’da su kenarındaki kayıkhanelerde saklanarak korkunç volkandan kaçmaya çalışan 300 patlama kurbanından kalan 100’den fazla iskelet kalıntılarının analizine dayanmaktadır. Bu insanlar, ne yazık ki sıcaklıkları 400 ila 900 Fahrenhayt derecede olan devasa bir volkanik dalgada boğuldu ve saatte neredeyse 180 mil hızda sürüklendi.
Yüksek sıcaklıklar, insanların kanlarının kaynamasına neden oldu. Petrone ve arkadaşları, bazı kemiklerin üzerinde kırmızı ve siyah kalıntılar fark etti, başta bu duruma bir açıklama getiremediler. Izgeölçümsel analiz, bu lekelerin kan gibi kaynamış sıvıların oluşturduğu yüksek seviyedeki demir konsantrasyonları olduğunu ortaya çıkardı. Bu tepkimeden açığa çıkan akım, yumuşak dokularda ve kemiklerde çok fazla basınca yol açtı ve kafataslarını patlatacak kadar güçlüydü. Bu kalıntıların fotoğrafları, bahsi geçen yaralanma ile tutarlı olarak kafatasındaki kırılmaları ve parçaların yüzeyden patladığı gösteriyor.
İlgili Yazılar
Kulağa korkunç geliyor ancak en azından kurbanların çok hızlı öldüğünü biliyoruz. Kalıntıların konumları, herkesin kendini korumak için çok az zamanı olduğunu gösteriyor.
Bilim insanları, MS 79 patlaması esnasında kaç kişinin öldüğüne ilişkin olarak alternatif açıklamalar aramasının üzerinden uzun zaman geçti. Çalışmaya katılmayan Roma Ulusal Jeofizik ve Yanardağ Bilimi Enstitüsü Yanardağ uzmanı Giuseppe Mastrolorenzo, “sıcaklık hipotezinin 2001’de kendisinin ve Patrone’un da üzerinde çalıştığı Nature Dergisi’nde yayınlanan bir makalede büyük ses getirdiğini” vurguladı. Daha sonra, 2010 yılında gerçekleştirilen bir çalışmada yine ikisi beraber çalıştı ve volkanik dalgalardan yayılan aşırı sıcaklıkların aniden Pompeii’de yaşayan insanları öldürdüğünü kanıtlamıştır.
Petrone’a göre, Pompeii ve Herkulaneum’da aynı türde sıcak volkanik dalgalar yaşanırken, “kurbanların ölüm sonrasındaki vücutları Vezüv’e olan mesafelerinden dolayı farklıydı.” Herkulaneum daha yakındı, sıcaklık birden vücutsal dokuları ve sıvıları buharlaştırdı ancak daha uzakta olan Pompeii’de insanları öldürecek kadar etkiliydi, dokuları ve kanı buharlaştıracak kadar değil.
Mastrolorenzo, bu araştırmayı önemli bulurken, buharlaşmış kanın kanıtının “kurbanların yüksek sıcaklıklara maruz kaldığı kesin bir kanıtı” olmadığını belirterek, PLOS One’daki makaleyle ilgili bazı soruları gündeme getirdi. Ölümün sebebi tamamen başka bir şey olabilir; kanda ve dokuda gözlemlenen yüksek sıcaklık etkileri ölüm sonrasında volkanik akıntılardan dolayı oluşmuş olabilir. Mastrolorenzo,”Bu sürecin en iyi göstergesinin kan olmadığını” söyledi. “Sonuçların dikkatle incelenmesine rağmen, ölmeden önce insan vücudunu donduran yüksek sıcaklıkların belirli mekanizmaları özetlemediğini ve bu durumun sonraki araştırmalar için yararlı bir bakış açısı olduğunu” belirtti.
Yine de iki araştırmacı da çalışmanın sonuçlarının MS 79 patlamasının sonuçlarını anlamanın ötesine geçtiği ve neredeyse 3 milyon insanın yaşadığı Napoli’nin merkezi ve Vezüv yakınındaki kasabalardaki alanların volkanik riskini değerlendirmek için kullanılabileceği hakkında hem fikir.
Mastrolorenzo, insanların volkanik dalgaların altındaki tehdidi ciddiye almaya başlamasından cesaret almıştır. “Ölümün ilk sebebinin mekanik etkiler ya da boğulma değil de yüksek sıcaklık olduğunu biliyoruz.” Ancak, Napoli söz konusu olduğunda, Vezüv patlamasından kaçış planı bulunmamaktadır. Volkan 73 yıldır sessiz olsa da, hala aktif yani her an etkinliği aktif hale geçebilir – belki bu patlama MS 79 patlamasına bile meydan okur! Bulguları en iyi şekilde yorumlama konusundaki fikir ayrılıklarına rağmen, Mastrolorenzo bu tip sonuçların sivil yetkilileri alarma geçirmesini, yeni bir patlama durumuna karşı koymak için Napoli ve diğer her yerde “yetersiz” prosedürleri düzeltmesini umuyor. Sonuçta, kaynayan kan ve patlayan kafalar politika sorunlarından daha önemli gibi gözüküyor, değil mi?
Çeviri: Buket Nur Ekim
Kaynak
popsci