Takastan Bitcoin’e: Paranın 5000 Yıllık Hikayesi

Para 5000 yılda çok uzun bir yol kat etti. İnsanlar bir zamanlar istedikleri eşyalar için takas yapıyorken, günümüzde “bitcoin” gibi kripto para birimleri ile bir şeyler alıp satıyorlar. Antik zamanlarda insanlar para ile alım satım yapmıyorlardı. Bunun yerine istedikleri ve ihtiyaçları olan şeyi almak için takas yaptılar. Ürünlerin ve hizmetlerin bu değişimi takas olarak adlandırılır. İlk başlarda bu yeterliydi fakat toplumların değişimi ile birlikte, belirli ihtiyaçlar ticaret için daha etkili ve sabit bir yol gerektirdi. Zamanla dünya üzerindeki birçok kültür değeri yapıldığı maddenin değerine dayanan parayı kullanmaya başladı. Bu tür paralar “sikke para” olarak bilinir ve değeri içerdiği değerli madde ile temin edilir.

İlk sikkeler önceleri bakır ve demirden üretiliyordu çünkü bakır ve demir silah yapımında kullanılan güçlü metallerdi. Para birimlerinin mali değeri yapıldıkları metalin değerine dayanıyordu. Sikkeler tartmak yerine sayılabilmeleri nedeniyle bu amaca daha uygundu. Aynı zamanda etkili ve güvenli bir takas aracıydı çünkü antik dünyada ticaretin gelişmesine kayda değer bir şekilde katkı sağladılar.

• Tüm Araştırma Yazılarımıza Buradan Ulaşabilirsiniz

İlk sikke türü Mezopotamya’da M.Ö 3000 yılı civarında kullanıldı ve “siglos” ve “shekel” olarak adlandırıldı. Shekel (Şekel) antik bir para birimiydi ve aynı zamanda bakır, tunç gibi maddelerin eşdeğer miktarlarını ve belli arpa ağırlıklarını tanımlamak için kullanılan bir ağırlık birimiydi de. Sivil toplumda paranın işlevinin dönüşümünün öneminden, yaklaşık M.Ö 1760 yılında oluşturulan Hamurabi Kanunlarında bile bahsediliyordu. Mezopotamya uygarlığı mal paraya dayanan büyük ölçekli bir ekonomi geliştirdi. Daha sonra Babilliler ve komşu site devletleri işletme uygulamaları ve özel mülke dair borç kuralları, yasal sözleşmeler, hukuk kuralları açısından bugün bildiğimiz en eski ekonomi sistemini geliştirdi.

M.Ö 700 yılında Argos’un Yunan Kralı Pheidon resmi olarak ağırlık ve para standartlarını koyan ve demir yerine gümüş gibi oldukça kullanışsız ve dekoratif bir metalden paralar yaptıran ilk yöneticiydi. Kral Pheidon Savaş tanrısı Athena ve Bilgelik tanrıçasının tapınağında Aegina’da gümüş sikkeler bastırdı ve üstünde kaplumbağalar olan paralar geliştirdi. (Kaplumbağalar günümüzde kapitalizmin sembolüdür.) Kaplumbağa paralar benimsendi ve Peloponnesos Savaşı’na dek uluslararası bir takas aracı olarak kullanıldı ve bu sırada Atina dirhemi bu paraların yerini aldı.

• Pompeii İskeleti Kaldırılırken Para Kesesi Bulundu

Heredot’a göre Yunan çağının ilk altın sikkeleri Kral Croesus tarafından M.Ö 700 yılı civarında Ön Asya’daki Lidya’da basıldı ancak M.Ö 390 yılında Makedonya Kralı II. Philip ilk altın sikkeleri bastırdı. Lidyalı sikkeler ağır değerli metallerden yapılmıştı ve üstlerinde aslan damgası vardı.

İnşa edilen ve Hera Monitas’a adanan bir tapınaktan bahseden Livy tarafından antik çağlarda bile paraya ne kadar çok önem verildiği kaydedilmiştir. Tapınak dört yüzyıl boyunca Roma darphanesini ( para basma yeri) bünyesinde barındırdı.

İlk kağıt para ve banknotlar Çin’de Song Hanedanlığı zamanında 600-1455 yılları arasında kullanıldı. Jiaozi olarak bilinen bu banknotlar M.S yedinci yüzyıldan beri kullanılıyordu. Avrupa’da ise ilk banknotlar 1661 yılında Stockholms Banco tarafından bastırıldı ve sikkeler ile kullanıldılar. Fakat bu çok da işe yaramadı, bankaların elindeki sikkeler bittiği için durdurulmak zorundaydı. 1690larda Massachusetts Bay Colony kağıt para bastı ve kağıt paralar burada daha yaygın hale geldi.

• Roma Dönemi Fahişeliği Ve Hizmete Özel Yapılmış Paralar

Üretildikleri maddenin değerine dayanarak sikkelerin para olarak kullanımı sonunda temsili parayı ortaya çıkardı. Bunun nedeni altın, gümüş ustalarının veya bankaların çizelgelenen peşin değeri için paraya çevirmek amacıyla fişler basmaya başlamasıydı. Sonunda bu fişler ödeme olarak alınmaya ve para olarak kullanılmaya başlandı.

Paranın basımıyla sağlanan alışverişlerin kolaylığı takas için kullanılan banknotların yaygınlaşmasına ve yaygın olarak bir işletme uygulaması olarak kullanılmasına olanak sağladı. Takas aracının önceden dönüştürülebilen kağıt olduğu bu mali sistem altın miktarını belirledi, Avrupa’da yedinci ve dokuzuncu yüzyıllar arasında altın sikkelerin para olarak kullanılmasının yerini aldı.

Yirminci yüzyılın başlarında neredeyse her ülke bu sistemi benimsedi ve paraya çevirme için önceden belirlenmiş bir altın miktarı bulunmaktaydı.

İkinci Dünya Savaşı ve Bretton Woods Konferansı’ndan sonra, çoğu ülke değeri ABD dolarına göre belirlenen itibari parayı kullanmaya başladı. Dolayısıyla ABD dolarının değeri de altına göre belirleniyordu. 1971’de ABD hükümeti doların altına dönüştürülebilirliğini sonlandırdı, bu da örnekleri izlemesine neden oldu. Dünya çapında paranın çoğunluğunun altın rezervleri tarafından desteklenmesi durdurulmuş oldu.

• Antik Dönemin Paralı Askerleri: Kelt Savaşçılar

Paranın bu serüvenindeki en son nokta, yeni birimlerin oluşumunu kontrol etmek ve alışverişleri güvence altına almak için şifrelemeyi kullanılan bir tür dijital para olan günümüzde kullandığımız kripto para birimidir. İlk kripto para birimi bitcoindi fakat çoğu bu takımı takip ediyordu. Geleceğin kripto para biriminde yatıp yatmadığı belirsizliğini koruyor.

Hangi formda olursa olsun para yaratımından bu yana büyük değişimler geçirdi ve bu durumu Aristo’dan başkası daha iyi ifade edemezdi:

“Bir ülkenin halkı bir diğerine daha bağımlı hale geldiğinde, ihtiyaç duyduklarını ithal edip, ellerindeki fazlalıkları ihraç ettiklerinde, para kullanıma girer.”

• 1,500 Yıllık Sikkeler Arkeologları Bir Gizemle Karşı Karşıya Bıraktı

Çeviri: Belgin Avşar