Tel Aviv Üniversitesi’nin bünyesinde disiplinler arası çalışmalar yapan bir ekip, geliştirilmiş bir dijital kamera ve devrim niteliğindeki çok bantlı görüntüleme tekniğini kullanarak Süleyman Tapınağı dönemine ait bir çanak parçasında, daha önce hiç görülmemiş İbranice yazılar buldu. Bu keşif, aynı dönemdeki diğer “boş” çanak parçalarında da gizli yazılar olması ihtimalini arttırıyor. O döneme ait diğer çanak parçalarının kapsamlı bir şekilde yeniden incelenmesi planlanıyor.
Yehuda Krallığı’nın çöküşü arifesinde üstüne yazılar yazılan bu çanağın tüm parçaları, 1960’lı yıllarda Lut Gölü’nün batısındaki Tel Arad’da gün yüzüne çıkarıldı. Parçaların tamamı tek kişilik bir odanın zemininden çıkarıldı. Üstündeki yazılar, işinin ehli bilim insanları tarafından tek tek çözümlendi. Bu çanak parçaları 50 yıldır İsrail Müzesi’nde sergileniyor.
İhtiyaç listeleri ve askeri karargâhların emirlerinin yazılı olduğu bu çanak parçalarının; o zamanın İbranice’sine, sosyolojik ve ekonomik durumuna ışık tuttuğu yadsınamaz.
Şimdi, “görünmez” kelimelerin görülebilmesi ve tüm parçaların yeni teknoloji kullanılarak yeniden incelenmesiyle çanak parçalarının önemi daha da arttı.
Bu tarihsel döneme ait çoğu yazışmanın ve edebi yazının geri dönüşümlü (biyoçözünür) papirüslere yazıldığı düşünülüyor. Bu nedenle İncil döneminden geriye kalan en eski İbranice yazılar çanakların üstünde. Ancak bu çanak parçaları bir kez gün yüzüne çıkarıldığında üstündeki mürekkep hızla kayboluyor. Daha önceden, kazılarda bulunan çoğu çanak parçasının boş olduğu düşünülüyordu.
Bir grup uzman matematikçi, arkeolog ve fizikçi tarafından geliştirilen; yeni ve kullanışlı bir teknik olan çok bantlı görüntüleme tekniği ile bu “boş” çanak çömlek parçalarına gizli hazinelerini açığa çıkarmaları için bir şans verilecek.
PLOS (Public Library of Science) dergisinin çarşamba günü yayımlandığı makalede ekibin, 16 numaralı çömleğin parçaları üzerinde yaptığı çok bantlı görüntüleme anlatılıyor. Çok bantlı görüntülemenin sonucunda daha önce üzerinde çalışılmış parçaların üstündeki yazılar daha net, daha okunaklı bir hale geldi ve insan gözüyle görülemeyen yeni yazılar bulundu.
Yeni Yazıların Bilimsel Önemi
İbrani Dili Akademisi’ne göre Arad çömleğindeki yazıların hâlihazırda eski İbranice üzerine yapılan çalışmalar için önemi çok büyük. 91 parçalık bu koleksiyon çoğunlukla askeri teçhizattan sorumlu kişilere, özellikle Elyashiv ismine hitaben yazılan yazışmaları içermektedir. Bu sebeple Elyashiv’in levazım subayı olduğu düşünülmektedir. Beklenildiği gibi, yazışmalar gıda ve sevk emirleriyle ilgili kelimeleri içermektedir.
İlgili Yazılar
PLOS’taki makaleye göre:
“Yazılar, askeri birliklerin emtia ikmali (şarap, yağ ve un) ve Arad istihkâmındaki yüksek rütbeli askerlerden gelen emirlerle ilgiliydi. Civardaki istihkâmlarla olan yazışmalar da mevcuttu.”
16 numaralı çanak parçasında Elyashiv ve Hananyahu arasında geçen bir yazışma vardı. (Ekip Hananyahu’nun Beerşeba şehrinin levazım subayı olduğunu düşünüyor.) Yazışma, gümüş sevkiyle ilgiliydi. Yeni yapılan çok bantlı görüntülemeden sonra Hananyahu’nun şarap istediği de ortaya çıktı.
İbrani Dili Akademisi’nden Ronit Gadish: “Çoğu çanak parçasında şarap ve diğer ihtiyaçlar yazsa da bazı bulgular araştırma için oldukça önemli. Bu çanak parçaları dilbilgisi, kelime dağarcığı, yazının gelişimi, sözdizimi ve o zamanda kullanılan İbranice hakkında bilgi veriyor. Ayrıca o dönemin sosyolojisine ve ekonomisine ışık tutuyor.” dedi.
“Her harf, her deşifre; metni ve dolayısıyla tarihi anlamamızı kolaylaştırıyor. Çanak parçalarının yeniden incelenmesi gerçekten muhteşem çünkü bir anda her şeyi kolayca görebilmeye başladık. Bu çok önemli bir gelişme.” diye ekledi.
ESKİ AHİT’TE (TEVRAT) -HİTİTLER-
İSRAİL’DE TARİHÖNCESİNE AİT NADİR LEVHALARA RASTLANDI
İSRAİL KIYISINDA BULUNAN GİZEMLİ GEMİNİN SIRRI ÇÖZÜLDÜ
Çeviri: Eylül Özgiray
Kaynak: timesofisrael