Partenon ve Atina Akropolisi
MÖ 438 yılında Yunan mitolojisinin zekâ, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçası Athena'nın şerefine inşa edilmiş bir tapınak ve bu tapınağın kalıntılarına ev sahipliği yapan Atina şehrine hâkim bir tepe… Bu yazımızda Partenon Tapınağı ve Atina Akropolisi hakkında bilinmeyenlere yer veriyoruz.
MÖ 438 yılında Yunan mitolojisinin zekâ, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçası Athena’nın şerefine inşa edilmiş bir tapınak ve bu tapınağın kalıntılarına ev sahipliği yapan Atina şehrine hâkim bir tepe… Bu yazımızda Partenon Tapınağı ve Atina Akropolisi hakkında bilinmeyenlere yer veriyoruz.
Atina Akropolisi
Yunanca bir kelime olan akron (ἄκρον) “yüksek” anlamına gelirken; polis (πόλις) kelimesi ise şehir anlamında kullanılmaktadır. İki kelimenin birleşiminden meydana gelen “akropolis” sözcüğü “yüksek kent” manasına gelmektedir. Yunanistan’da Atina dışında başka şehirlerde de akropolislere rastlamak mümkündür. Örneğin Peloponez ya da bilinen ismiyle Mora Yarımadası’ndaki Korint bunlardan biridir.
Akropolis’teki bilinen klasik anıtların yanı sıra Miken dönemine ve öncesine ait daha eski kalıntılara da rastlayacaksınız. Bir zamanlar Dionysos ve diğer Yunan tanrılarına yapılan ayinler için kullanılan kutsal mağaraları da uzaktan görebilirsiniz. Bu mağaralar ekseriyetle halkın ziyaretine kapalı tutulmaktadır.
Akropolis Müzesi, kutsal kayanın yanında yer alır ve Partenon ile Akropolis’e dair birçok esere ev sahipliği yapmaktadır. Yakın zamanda inşa edilen bu yeni müze Akropolis’in tepesinde var olan eski müzenin yerini almıştır.
Partenon Tapınağı
Atina’daki Partenon, İyonik ve Korint sütun stillerinden çok daha basit, daha sade ve daha düz bir tasarıma sahip olan Dor tarzı yapının en güzel örneği olarak kabul edilir. Uzman görüşleri farklı olsa da Partenon’un orijinal boyutları yaklaşık olarak 111 fit x 228 fit veya 30,9 metre x 69,5 metredir.
Partenon, Atina kentini Yunanistan’ın en önemli kenti haline getiren ve “Yunanistan’ın Altın Çağı”nın ilk adımlarını atan Perikles’in emriyle ünlü heykeltıraş Phidias tarafından inşa edilmiştir. Yunan mimarlar Iktinos ve Kallikrates ise inşaatın tüm aşamalarını denetleyen isimlerdi.
Yapının inşasına MÖ 447 yılında başlandı ve MÖ 438’e kadar yaklaşık dokuz yıllık bir süre boyunca devam etti. Dekoratif unsurların bazıları yapının inşasından daha sonra tamamlanmıştır. Pre-Partenon olarak tanımlanan eski bir tapınağın olduğu noktaya inşa edilmiştir. O noktada muhtemelen Miken uygarlığına ait tapınaklar ve kalıntılar vardı zira o döneme ait bazı çanak çömlek parçaları bulunmuştur.
Tapınak, iki farklı yönden Yunan tanrıçası Athena’ya adanmıştı. Yunan tanrıça çoğu zaman “Athena Polios” (Şehrin Athena’sı) olarak adlandırılır ve bu sebeple Athena’ya adanan tapınaklar şehrin en hâkim noktasına inşa edilirlerdi. Çoğu zaman ise “Athena Parthenos” (Bakire Athena) olarak adlandırılırdı. Yunanca’da “-on” son ekinin “yeri” anlamına geldiğini düşünecek olursak Partenon, “Partenos’un ya da Bakire’nin Yeri” anlamına gelmektedir. Partenon Tapınağı da ismini buradan almaktadır.
İlgili Yazılar
Partenon, içerisinde birçok değerli parçaya ev sahipliği yapmış olsa da asıl ihtişamını Phidias tarafından altın ve fil dişinden yapılmış dev Athena heykeline borçluydu.
Partenon, zamanın tahribatından oldukça iyi kurtuldu. Bir kilise ve ardından bir cami olarak hizmet etti. Yunanistan’ın Türk işgali sırasında mühimmat deposu olarak kullanıldı. 1453’te Konstantinopolis’in düşmesinden 1821’deki Yunan İsyanı’na kadar, Yunanistan Osmanlı Türklerinin egemenliği altındaydı.
1687 yılında Venedik ile Osmanlı arasında gerçekleşen Mora Savaşı sırasında cephanelik olarak kullanılan Partenon’a Venedik topunun isabet etmesi sonucunda yapı büyük oranda hasar aldı. Günümüzde görülen hasarın büyük bir kısmı da bu patlamanın sonucunda gerçekleşmiştir.
Elgin ya da Partenon Mermerleri
Bir İngiliz olan Lord Elgin, 1800’lerin başında Partenon’un harabelerinden dilediğini çıkarmak ve almak için yerel Türk makamlarınca izni olduğunu iddia etmişti. Ancak günümüze kadar ulaşan belgeler incelendiğinde Elgin, bu “izni” oldukça özgür bir şekilde yorumlamıştı. Nitekim yerel makamlarca verilen bu izin, dekoratif mermerlerin ve heykellerin İngiltere’ye götürülmesini içermemiş olabilirdi. Bugün hala Yunan hükümeti Partenon Mermerleri’nin iadesini talep ediyor. Akropolis Müzesi’nde onları bekleyen boş bir kat bile bulunmaktadır. Günümüzde bu mermerler Londra’daki British Museum’da sergilenmektedirler.
Akropolis ve Partenon’u Ziyaret
Birçok gezi şirketi Partenon ve Akropolis turları düzenlemektedir. Giriş ücretinizi karşılayarak bu turlara katılabilir ya da tek başınıza gezebilir ve bilgi levhalarını okuyabilirsiniz. Önceden rezervasyon yaparak Akropolis- Partenon Yarım Günlük Atina Şehir Turu gibi turlar bulabilirsiniz. Kasım ayından mart ayına kadar her ayın ilk pazar günü Partenon’a ücretsiz giriş yapabileceğinizi unutmayın.
Gezinizden hatıra kalacak en iyi fotoğrafı çekmek istiyorsanız, Partenon’un çekilebilecek en güzel manzarası Propylon’a (tapınağın giriş kapısı) çıktıktan sonra karşınıza gelen ilk açı değil, uzak açıdan çekeceğiniz fotoğraf olacaktır. Nitekim tapınağın en dibinden çekeceğiniz fotoğraf perspektif olarak size dar bir açı sunarken diğer kısımdan çekmek çok daha kolay olacaktır. Fotoğrafınızı çekin ve ardından arkanıza dönün. Aynı yerden Atina şehrinin de harika fotoğraflarını çekebileceksiniz.
Çeviri: Gürkan Çimen
Kaynak
tripsavy