Neanderthaller (Homo Sapiens Neanderthalensis) Hakkında Bilmedikleriniz
Neanderthal insanı vücudunu örten ve ölülerini taşla gömen ilk insan formuydu. Ölülerini dizleri eğimli uyku pozisyonunda sağa doğru yatırarak gömdüler.
Homo sapiens’in erken formu olan Neanderthalensis günümüzden 400.000 ile 30.000 yıl önce Avrasya’da (Avrupa ve Asya) yaşadı. 1856’ da Almanya’ da yer alan Düsseldorf’un Neanderthal Vadisi’nde fosilleri bulunduktan sonra Neanderthal adı verildi. Arkeologlar, Avrupa’ da ki Neanderthal kültürü dönemini orta taş devri (orta paleolitik dönem) olarak sınıflandırır. Bu kültür, Fransa’nın güney batısında günümüzün Dordogne Köyü yakınlarındaki arkeolojik alan Le Moustier’deki bulunan fosiller nedeniyle Moustérien olarak da bilinir.
Neanderthal insanının gelişim sürecinin başlaması, Homo heidelbergensis’in erken insan formunun yaşadığı orta Pleistosen zamana (yaklaşık 700.000 ila 300.000 yıl önce) kadar gider. 100.000 ile 30.000 yıllar arasında ise klasik Neanderthal’ler yaşadı. 1856’ da Mettman’ da bulunan kalıntıların en az üçü 45.000 yıl önce yaşadığı ve erken insan formuna sahip olduğu belirlendi.
Bilim adamları Avrupa dışında da bu tip Homo sapiens’i keşfettiler. 1921’de Rodezya’ da (Güney Afrika) Neanderthal kalıntıları ( Homo rodensiensis) ile 1925’ de Galile’ de Züttiyeh mağarasında keşfedilen Homo galilensis, Homo Heidelbergensis aynı döneme karşılık gelmektedir 1953 ve 1957 yılları arasında Irak’ da bulunan Shanidar mağarasında 10 adet neanderthal kalıntısı ortaya çıkarıldı.
Bilim çevrelerinde Homo Neanderthalensis, Homo Primigenius, Homo Europaeus, Homo Krapinensis, Homo Mousteriensis, Homo antiquus, Homo incipiens, Homo Spyensis, Homo Breladensis adlarıyla da bilinir.
Neanderthal insanı vücudunu örten ve ölülerini taşla gömen ilk insan formuydu. Ölülerini dizleri eğimli uyku pozisyonunda sağa doğru yatırarak gömdüler.
Neanderthallerin boyları uzun değildi. 1.70 metreden fazla değillerdi. Fizikleri güçlüydü. Göğüsleri genişti. Vücut ağırlıkları 90 kilo civarındadır. Beyin hacmi 1200 – 1700 cm3 dü. ( modern insanın beyin hacmi 1052 – 1500 cm3)
Neanderthallerin Yaşadığı Dönemlerde İklim Koşulları
Soğuktan aşırı sıcağa dalgalanan iklim şartlarının normalleşmeye başlaması buz çağının son aşamasında oldu. Neanderthaller genellikle sıcaklık dalgalanmalarına uyum sağladılar. Son buzul döneminde soğuktan ılımana sıklıkla geçiş yapan iklim değişiklikleri yaşandı. Son buzul dönemi yaklaşık 115.000 – 11.500 yıl önce yaşandı.
Bu dönemde Gulf Stream akıntısının hareketi azaldı. Deniz seviyesi günümüz seviyesinin 40 metre altına düştü. Ortalama sıcaklık 0 ile 6 derece arasında değişiyordu. Bitki örtüsü esas olarak iğne yapraklı ormanlardan oluşuyordu.
Kuverterner (Quaternary) döneminde çam, ladin ve huş ağaçları filizlenmeye başladı. 85.000 ile 74.000 yıl önce Stadial dönemde ise tundra ve bozkır manzaraları ön plandaydı.70.000 yıl öncesine gelindiğinde soğuk dönem tekrar başladı. Bitki örtüsü önemli ölçüde azaldı.
Böylece Neanderthaller ateş yakmak için yeterli malzeme bulmakta zorlandılar. Yakacak odun bulabilmek soğuk dönemlerde oldukça önemliydi. Bu soğuk fazda sıcaklık ortama – 2 ile – 5 derece arasında değişiyordu. Deniz seviyesi günümüz seviyesinin 100 metre altına düştü. Bu dönemde İngiltere ada değildi. Günümüz İsveç, Danimarka toprakları orta Avrupa ile bir kara köprüsü ile bağlantılıydı.
Neanderthaller kuzey bölgelerden güneye göçtüler. Bitki örtüsü sadece cüce ağaçlar ve otlardan oluşuyordu. 58.000 ile 28.000 yıl arasında sıcak ve soğuk fazlar arasında sürekli değişimler yaşandı.
İklim koşullarındaki düzelme yaklaşık 38.500 ile 36.500 yılları arasında oldu. Günümüzden 10.000 yıl önce artık Neanderthal insana komşu olacak modern insan ortaya çıkmaya başladı.
Neanderthallerin kaldıkları yerler açık mağaralar ve çadır benzeri kulübelerdi. Mağaralar içine çadırlar kurulmaya başladı. Çünkü büyük hacimleri nedeniyle mağaraları ısıtmak zordu.
Neanderthaller Hangi Yiyecekleri Tüketiyordu
Almanya (Neanderthal), Fransa (Marillac, St. Césaire, Les Rochers-de-Villeneuve), Belçika (Scladica, Spy, Engis) ve Hırvatistan’da (Vindija) arkeolojik buluntular incelendi. Neanderthallerin kalıntılarında karbon ve azot izotopları arasındaki ilişkilerin araştırılması sonucu % 90 et tükettikleri sonucu çıkartılabilir. Dişlerin çiğneme yüzeyindeki aşınma et yeme yoğunluğunun bir başka kanıtıydı. Neanderthallerin yemek menüsünde şu hayvanlar vardı: Mamut, yünlü gergedan, bizon, vahşi at ve geyik.
İspanya’ da mağaralarda yapılan keşiflere göre bölgedeki Neanderthal insanının deniz hayvanlarını da tükettiği ortaya çıktı. Fok, yunus, balık ve deniz kabuklularının kalıntıları bunu kanıtlamaktadır. Sıcak dönemlerde ise meyve, mantarlar ve bitkiler yenildi.
İlgili Yazılar
Homosapiens Neandertalensis Günümüzden 30.000 Yıl Önce Neden Kayboldu?
Bu sorunun yanıtı belli değildir. Bir teoriye göre modern insana doğru gelişme ve elde etmeye başladığı kültürel üstünlük gelişmeyi sağlayamayan Neandertallerin yok olmasından sorumluydu. 300.000 yıl süren iklim değişikliklerine uyum sağlayamama diğer bir neden olarak düşünülebilir.
40.000 ile 30.000 yıl önce kaybolma süreci, modernleşen insanın varlığının ortaya çıkması ve göçlerin tarihleriyle çakışmaktadır. Daha iyi çevre koşulları bulmak için sürekli göçler yaptılar.
Isınma ile ilişkili potansiyel neden, Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Patrick Chinnery’nin araştırmalarında bulunabilir. ( 2008 yılında araştırma yapıldığı sırada New Castle Üniversitesi’ndeydi.)
Neandertaller özellikle Buzul Çağı boyunca soğuğa iyi adapte oldular. Neanderthaller buzul çağı boyunca yüksek oranda ATP ( = Adenosin Trifosfat) ürettiği varsayılmaktadır.
Mitokondrilerin kimyasal olarak kullanılabilir enerjiden daha fazla enerji ürettiği varsayılmaktadır. Soğuk havalarda normal olan budur. Ancak, havalar ısınınca ATP dezavantaj olur. Bu nedenle sıcaklık yükselmeleri Neanderthaller dezavantaj oldu.
Bilgi: ATP: Adenozin 3′-trifosfat, hücre içinde bulunan çok işlevli bir nükleotiddir. İngilizce Adenosine Triphosphate’den ATP olarak kısaltılır. En önemli işlevi hücre içi biyokimyasal reaksiyonlar için gereken kimyasal enerjiyi taşımaktır. Fotosentez ve hücre solunumu sırasında oluşur. (Vikipedi))
Neanderthal kemik hücrelerinin (mitokondri) analizi günümüz insanına göre belirli gen dizilerinde farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Modern insanın mitokondrileri sıcak dönemlere daha iyi adapte olabilecek yapıdadır. Neanderthallere atfedilen Orta Paleolitik kültürünün Üst Paleolitik kültüründen farklı olduğu açıktır.
Bu son aşama da artık modern insanlarla çakışma başlar. Burgundy’nin mağara bulguları, Homo sapiens neanderthalensis’in delinmiş kabuklar ve hayvan dişleri ilk mücevher üretimine bile işaret edebilir. Bilimsel olarak tartışmalıdır. Bununla birlikte, Neanderthaller ve modern insanlar arasında nadiren karşılaşılan bu durum göz ardı edilemez. Fakat bütün bu nedenler Neanderthal insanlarının yok olmasının nasıl gerçekleştiğini yeterince açıklayamamaktadır.
Çeviri: Bülent Pekardan
Referanslar:
Esteban E. Sarmiento, Gary J. Sawyer, Kenneth Mowbray, Richard Milner, Viktor Deak, Donald C. Johanson, Ian Tattersall, Son İnsan: Soyu Tükenmiş İnsan Türlerine İlişkin Bir Kılavuz, 2007 Yale University Press.
Cédric Beauval , Bruno Maureille , François Lacrampe-Cuyaubère , David Serre , David Peressinotto , Jean-Guillaume Bordes , David Cochard , Isabelle Couchoud , David Dubrasquet , Véronique Laroulandie , Arnaud Lenoble , Jean-Baptiste Mallye , Sylvain Macun , Jérôme PRIMAULT , Nadin Rohland , Svante Pääbo ve Erik Trinkaus, “Les Rochers-de-Villeneuve’den geç bir Neandertal femur, Fransa ”, PNAS (Ulusal Bilimler Akademisi), Cilt 102, 7085-7090.
Patrick F. Chinnery, Massimo Zevian, çalıştay raporu, 155. ENMC çalıştayı: Polimeraz gama ve mitokondriyal DNA sentezi bozuklukları, 21-23 Eylül 2007, Naarden, Hollanda.
GJ Sawyer, Blaine Maley, “Neandertal Yeniden İnşa Edildi”, Anatomik Kayıt Bölüm B Yeni Anatomist 283 (1) , 2005, s. 23-31.
Marcus Anhauser, “Neandertallerle Tanışın”, MaxPlanckAraştırma 3, 2017.
Klaus Wilhelm, “Neandertallerle yüz yüze”, MaxPlanckAraştırma 3, 2017.