İnka Yol Sistemi kraliyet yolu veya qhapaq ñan olarak da bilinen İnka imparatorluğunun paha biçilemez parçası olan bir ağdı ve bu ağ sadece orduların, halkın ve malların dolaşımını kolaylaştırmak ile kalmıyor aynı zamanda imparatorluk kontrolünün önemli bir fiziksel sembolünü oluşturuyordu. Ovalar, çöller ve dağlar boyunca bu ağ yerleşim ve idari merkezleri birbirine bağlıyordu. İyi inşa edilmiş, dayanıklı yollarda köprüler, caddeler, merdivenler ve aynı zamanda küçük merkezler (chaskiwasi) bulunuyordu. Bu yollarda bazen seyyahların geceyi geçirip dinlenebilecekleri daha büyük, lüks her 20 km’de bir bulunan kompleksler (tambos) de olurdu. And Dağları yol sistemi UNESCO tarafından Dünya Mirası Sit Alanı listesine dahil edilmiştir.
İnka Yol Ağı
İnka yolları Antik Peru, Ekvator, Şili, Bolivya ve Arjantin’e uzanan, İnka İmparatorluğu boyunca kuzeyden güneye iki ana yol şeklinde 40,000 km (25,000 mil) idi. Yollardan biri kıyıya doğruyken, diğeri dağlık arazilere ulaşıyordu. Diğer bir önemli rota doğuda Quito (Ekvator)’dan Mendoza (Arjantin)’ya uzanıyordu ve aynı zamanda kuzey kıyısındaki ovalar boyunca da büyük bir rota mevcuttu. Bu ana yolları kesen 20 adet ikincil yol ve daha küçük patikalar da bulunuyordu. Belki de komşu halk ile ticareti veya onlara karşı düzenlenecek askeri operasyonları kolaylaştırmak için İnka kontrollündeki yerleşimlerin dışına uzanan yollar da yapılmıştı. Daha önemli yolların bazılarında kilometre taşları her bir İnka uzaklık birimini (topo- 7 km’ye eş değer) işaretledi.
Bazı İnka yolları daha eski Wari, Tiwanaku ve Chimu kültürleri tarafından inşa edilenler gibi daha eski rotaları kullanmasına rağmen, İnkalar rotalarını belirlemekte oldukça yaratıcıydı ve nüfusun olmadığı bölgelere geçmek konusunda tereddütleri de yoktu. Coğrafi zorluklar İnka mühendislerinin gözünü korkutamıyordu ve 5,000 m yüksekliğe kadar vadiler, nehirler, çöller ve dağ geçitleri boyunca yollar inşa ediyorlardı.
Mühendislik Yöntem & Materyalleri
İnka yolları yalnızca tahta, taş ve bronz aletler kullanılarak gelişmiş ölçme ekipmanları olmadan inşa ediliyordu. Yerel halkı kullanarak farklı coğrafi alanlarda inşa edildikleri için, yollar tasarım ve materyal olarak bir uyum içerisinde değildi. Çoğu yolun genişliği 1-4 metre arasında farklılık gösteriyordu fakat Huanuco Pampa şehrindeki 15 m genişliğindeki yol gibi bazıları çok daha büyük olabiliyordu. Özellikle daha büyük şehir merkezlerine yakın paralel bir şekilde inşa edilen 2 veya 3 yol da vardı. Genellikle yükseltilen, düzleştirilmiş yol tabanları sıkıştırılmış toprak, kum ve ot kullanılarak yapılırdı.
Daha önemli yollar özenle düzenlenmiş parke, kaldırım taşları ile tamamlanırdı. Yollar küçük taş duvarlar, taş işaretleyicileri, ahşap veya kamış sütunlar ya da taş yığınları ile çevrilir ve korunurdu. Kanalizasyon yağmur sularını yol yüzeyinden boşaltan, suları yol boyunca yönlendiren veya yolun altına ileten su yolları ve borular ile sağlanıyordu. Bataklık alanlarda yollara destek duvarlar yapılır veya geçitler üzerinde inşa edilirdi. Taş veya kamış köprüler dağlık arazilerde büyük, taş merdivenler gibi daha düz rotalardaki mesafeleri kısaltmak için yapılırdı. Hatta Chaka Suyuyuq diye adlandırılan imparatorluk köprülerini gözetlemekten sorumlu görevli bir memur vardı.
İlgili Yazılar
Genellikle Roma benzeri uzun düz yollarının ününe rağmen, İnka yolları yolun düz alanları nadiren birkaç km’den uzun olduğu için doğal sınırları izlemeye eğilimliydi. Aynı zamanda İnka yollarının sıklıkla gerekenden çok daha gösterişli ve iyi inşa edilmiş olması takdire değerdi. Bu detaya dikkat etmelerinin sebebi seyyahları etkilemek ve İnka kültürünün asillerinin beğenisini fethetmekti.
İnka yollarının çoğu zaman gerekenden çok daha gösterişli ve iyi inşa edilmiş olmasının sebebi şüphesiz ki seyyahları etkilemek ve İnka kültürünün asillerinin beğenisini fethetmekti.
Tabii ki İnka mühendisliğinin en etkileyici manzaralarından biri tehlikeli vadilerden geçen ipten asma köprülerdi. Bu köprüler ahşap tabanlar ile kamış veya ot ip örgüleri kullanılarak inşa edilirdi. Belki de bu köprülerin en ünlüsü Cuzco yakınındaki Apurimac Nehrinden geçen 45 m uzunluğundaki köprüydü. Asma köprüler genellikle biri halk diğeri asiller için olmak üzere çift halinde inşa edilirdi. Bu köprülere bir alternatif tek seferde iki veya üç insanı ip köprünün ulaşabileceği çok daha uzak mesafelere taşıyan asılı sepet oroya idi. Yerel halk her yıl imparatorluğa vergi olarak bu dayanıksız yapıları korumak, bakımını yapmak ile sorumluydu.
Yol Kullanıcıları
Yol ağının birçok yere ulaşması İnkaların imparatorluklarını genişletmek ve iç düzenlerini sürdürmek için ordularının topraklarında daha iyi hareket etmelerini sağladı. Fethedilen halktan elde edilen ticaret malları ve haraçlar büyük İnka merkezlerine karavan ve taşıyıcılar kullanılarak daha kolay taşınıyordu. Aynı zamanda İnka idari görevlileri adaleti dağıtmak ve yerel tarımsal üretim, harç kotaları ve nüfus kayıtlarını tutmak için bu yolları kullanıyordu. Sıradan insanlar resmi izin olmadıkça yolları özel amaçlar için kullanmaya izinli değildi. Hatta bazen özellikle köprülerde geçiş için ücret ödemek zorundaydılar.
İnka yollarının diğer bir ilginç özelliği çığırtkanlardı (chaski or chasquis). Olabildiğince hızlı hareket ederek her 6-9 km’de konumlanan bir diğer çığırtkana bilgiyi iletiyorlardı. Ancak nüfus merkezleri arasında taşınan şey sadece mesajlar değil aynı zamanda İnka asilzadelerinin masalarında yemeleri için taze balık ve deniz mahsülleri gibi kolay bozulur yiyeceklerdi. Bu sistem ile bilgiler (balıklar) tek bir günde 240 km kadar seyahat edebiliyordu. Uzun mesafelerce taşınan mesajlar yüzlerce sözlü ifadeyi içeriyordu, bu nedenle orijinal mesajın doğru anlamını korumak için muhtemelen çığırtkanın hatırlamasına yardımcı olmak için kodlanmış dizeler bütünü olan quipu kullanılıyordu.
Miras
İnka yol ağının çoğu kısmı günümüze ulaşmıştır ve hala daha büyük taş merdivenlerin ve köprülerin modern turistlerin alana ulaşmasını sağladığı özellikle Machu Picchu gibi alanların yakınında yayalar tarafından kullanılmakta. Buna ek olarak, orijinal İnka rotalarının bazılarının üzerine inşa edilen modern yollar İnka mühendisleri ve yol işçilerinin arazileri ve mesafeleri aşmak için sahip oldukları becerileri ve vizyonu gösteriyordu.
Çeviri: Belgin Avşar
Cartwright, Mark. “The Inca Road System.” Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia.
Kaynak
ancient.eu