Eski Dünyanın Harika Tozu ‘Miltos’
Klasik zamanlarda, kırmızı aşı boyası miltos olarak adlandırıldı. Antik dünyada miltos, Yunan Adaları’ndan Kea ve Limni adaları ile Türkiye’den Kapadokya olmak üzere başlıca üç yerden çıkarılmaktaydı.
Gemi bakımı, sanat, tarım, ilaç ve kozmetik için hangi pigment kullanılabilir? Greko-Romen dünyasında Miltos adı verilen çok kullanımlı aşı boyası pigmenti tüm bu görevleri yerine getirirdi. Bu pigmentin ateş gibi rengi klasik duvar resimlerini canlandırırdı. Ayrıca antik Atina’da da koyunları işaretleme ve ağır leke görevlileri tarafından da kullanılırdı.
Pigmentin bu kadar çeşitli alanlarda verimli olarak uygulanması bilim adamlarında merak uyandırmıştır. Olası bir açıklama, miltosun çıkarıldığı alana bağlı olarak faklı jeokimyasal ve mikrobiyolojik özelliklere sahip olması ve her birinin farklı amaçlar için çeşitli ve ideal şekillerde olmasıdır. Aynı zamanda, aşı boyasının (toprak boyası olarak da bilinir) yüz binlerce yıldır insanlar tarafından kullanıldığını da belirtmek gerekir.
Aşı Boyasının Kökeni ve Kullanımı
Aşı boyası, demir oksitlerden oluşan toprak bazlı bir pigment türüdür. Genellikle kırmızı renkte olduğu düşünülmekle birlikte sarı aşı boyası da bulunmaktadır. Sarı aşı boyası, minerallerin hidrasyon ve oksidasyonunda değişikliklerle kırmızı yapılabilir.
Güney Afrika’da 100.000 yıllık arkeolojik sit alanı olan Blombos Mağarasın’da da aşı boyasının bir pigment olarak kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca, yerlilerin aşı boyası parçalarının içine soyut resimler oyarak en eski sanat eserlerini yarattıkları anlaşılmaktadır. Bu, aşı boyasının insanlar tarafından pigment olarak kullanılmasına dair en eski kanıtlardan bazılarını temsil etse de bundan 300.000 yıl daha önce de kullanıldığı öne sürülmektedir.
- Klasik Dönem Heykelleri Eskiden Nasıl Boyanıyordu Merak Ediyorsanız Bu Yazımızı Mutlaka Okumalısınız
Klasik Dönemde Miltos
Klasik zamanlarda, kırmızı aşı boyası miltos olarak adlandırıldı. Antik dünyada miltos, Yunan Adaları’ndan Kea ve Limni adaları ile Türkiye’den Kapadokya olmak üzere başlıca üç yerden çıkarılmaktaydı. Miltosun çıkarıldığı kaynağa bağlı olarak farklı kullanımlara sahip olduğu düşünülmektedir. Örneğin, Kea Adası’ndan çıkarılan miltosun gemilerin bakımında etkili olduğu düşünülmektedir. Tıbbi amaçlı kullanılan miltoslar da vardı. Ayrıca bazı miltos türleri gübre olarak bile kullanılabiliyordu.
Miltosun bu kadar verimli kullanımı, neden bu kadar çok kullanıldığını merak eden arkeolog ve tarihçileri oldukça etkiledi. Son zamanlarda yapılan bir araştırma, miltosun bulunduğu her bir alanın farklı jeokimyası ve mikrobiyolojisi ile ilgili olabileceğini öne sürmektedir.
İlgili Yazılar
Harika Tozların Arkasındaki Bilim: Mikroorganizmalar, Kurşun ve Titanyum Dioksit
Glasgow Üniversitesi’nden bilim adamı Effie Photos-Jones başkanlığındaki bir ekip Kea ve Limni adalarından getirilen örneklerin özelliklerini inceledi ve ilginç farklılıklar buldular. Bu çalışmanın kapsamında Türkiye’den çıkarılan örnekler bulunmamaktadır.
Kea kaynaklı miltosun kurşun içeriği yüksek bulunmuş ve bu miltosun, gemilerdeki mikroorganizmaların birikmesiyle oluşan balçıklara engel olduğu anlaşıldı. Bu önemlidir çünkü bu balçık, balanid gibi daha büyük organizmaların geminin dışında gelişmesine izin vererek geminin kabuğunun kirlenmesine neden olabilir. Kirlenmenin yanı sıra bu, geminin hızlı hareket etmemesine de neden olmaktadır. Bir geminin gövdesine kurşun bakımından yüksek miltos boyasını uygulamak, biyotik büyümeyi engelleyerek tıkanmayı önleyebilir. Kea miltosunun Atina’da değer görmesinin nedeni, gemi bakımında kullanılabilir olması olabilir.
Limni kaynaklı miltosun, etkili bir antibakteriyel ajanı olan titanyum dioksit izlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu da Limni kaynaklı miltosun neden yaraları ve hastalıkları tedavi etmekte kullanıldığını açıklayabilir. Bu miltos, bakteriyel enfeksiyonların büyümesini de engelleyebilir.
İlaveten, bazı miltoslarda demirin önemli rol oynadığı topraklarda azotun sabitlenmesi ile ilişkili mikrobiyal topluluklar olduğu bulunmuştur. Bu mikrobiyal topluluğun varlığı, miltosların tarımda gübre olarak kullanılmasını açıklamaktadır.
Yapay Miltos Yapımı
Doğal olarak elde edilen miltoslara ek olarak, sarı aşı boyasının ısıtılması ile kırmızı bir renk üretilerek “yapay” miltos elde edilebileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır. Bu yapay miltosun kalitesiz olduğu düşünüldüğünden sadece pigment olarak kullanılmaktadır. Kalitesiz olarak düşünülmesinin bir nedeni de ısıtma ile elde edilirken kendine özgü özellikleri olan mikrobiyal toplulukların yok edilmesi olabilir.
Miltos, Kırmızı Aşı Boyası ve İnsan Evrimi
Miltos, sadece klasik antik dönemdeki rolüyle değil, aynı zamanda kırmızı aşı boyası adı altında insan türünün tarihindeki rolü nedeniyle de önemlidir. Kırmızı aşı boyası, neredeyse tüm insanlık tarihinde ve tarih öncesinde kullanılmıştır. Aşı boyasının pigment olarak kullanılması, insan türünün en eski teknolojik ilerlemelerinden birini temsil etmektedir. Ayrıca, antik dünyada verimli miltosun kullanımı uygarlıkların, sanat, kozmetik, ilaç, tarım ve gemi yapımı gibi pek çok cephede ilerlemesi için kullanıldığını göstermektedir.
Kırmızı aşı boyasının insan türünün erken teknolojik gelişimindeki bu önemli rolü, miltosları sadece eski Akdeniz dünyası için değil aynı zamanda tüm insan ırkı için de harikulade kılar.
Çeviri: Yeşim Serin
Kaynak
Ancient-Origins