Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Antik Yunan Vazolarında Nuh ve Nemrut İmgeleri

Yunanlılar Nuh'un kim olduğunu kesinlikle biliyordu. Ona Nereus, "Islak Olan" ve Halios Geron," Yaşlı Tuz - Deniz Adamı" gibi isimler vermişlerdi.

0 1.871

Yaratılış Kitabı, insanlığın tarihini anlatır. Antik Yunan’daki dinsel sanat ise insanlık tarihinin resmini yapar. Bakış açıları zıt olmakla birlikte, anlatılan olaylar ve karakterler inandırıcı detaylara sahip olup, birbirleriyle örtüşmektedir. Aşağıdaki kısa ve öz makale, Yunan dinsel sanatının Nuh’u ve onun otoritesine başarıyla başkaldıran Nemrut’u nasıl betimlediğine odaklanmaktadır.

“Antik Yunan Sanatındaki Yaratılış Karakterleri ve Olayları” adlı yeni çıkan renkli kitabımda ve burada da belirttiğim gibi ne Nuh ne de Nemrut tesadüfen veya gelişigüzel resmedilmedi. Her iki karakter de, Zeus-dininin ifade ettiği övünme açısından çok önemlidir: Kabil’in Nuh’a karşı zafer kazanması (insanoğlunun her şeyin ölçüsü olarak yüceltilmesi) ve onun Tufan sonrası dünyadaki dindar evlatları; Tanrı’nın yolunun unutulması ve kadim cennet bahçesindeki kutsal yılanın “aydınlanması”nın hoş karşılanması gibi..

Aksi belirtilmedikçe, resimler ve heykeller yaklaşık olarak MÖ 460-440 arasında tarihlendirilmektedir. Burada göz önüne serilenler için “hayret verici” demek yeterli olmaz:

Nuh ve Nemrut’un 2500 yıl önce boyanmış ve yontulmuş imgeleri! 

Nuh/Nereus’a ait antik vazo imgeleri

Aslında ön sayfa haberi olması gerekirdi; ancak, geçerli olan evrimci yaklaşıma uymadığından, büyük olasılıkla göz ardı edilecektir. Neler olacağını hep birlikte göreceğiz.

Nereus—Yunanlıların Nuh’u

Yunanlılar Nuh’un kim olduğunu kesinlikle biliyordu. Ona Nereus, “Islak Olan” ve Halios Geron,” Yaşlı Tuz – Deniz Adamı” gibi isimler vermişlerdi. Yukarıda, antik Yunan vazolarındaki üç farklı Nereus betimlemesini görüyoruz. Üçünde de oldukça yaşlı, tahtta oturur gibi görünüyor ve saltanat sembolü olan bir asayı tutuyor. En basit sanatsal mesaj şudur: İşte hükmeden yaşlı adam.

Yaratılış Kitabı 6:9’da Nuh’un karakterinden epey bahsedilir:

“Nuh sadece bir adam. Nesiller boyunca kusursuz hale geldi. Tanrı ile birlikte yürür Nuh.”

Antik Yunan şairi Hesiod, Nereus hakkında özünde aynı şeyi söyler: “Meğer, büyük deniz Pontos, dürüst, yalan söylemeyen, en büyük oğlu Nereus’un babasıydı. Ona Yaşlı Centilmen derler, çünkü o güvenilir, nazik ve doğru olanı asla unutmaz. Meğer, zihnindeki düşünceler kibar ve erdemlidir. ” (Theogony 233).

Hesiod’un, Nereus’u büyük denizin en büyük oğlu olarak tanımlamasına dikkat ediniz; yani, Tufan ile gelenlerin en büyüğü.

Yaratılış Kitabı Nuh’un karısını tanımlamaz, ancak Yunanlılar, Nereus’un karısının Okeanid Doris (Okeanid: Kaynak, dere ve akarsu tanrıçaları) olduğunu söylemişlerdi. Onu bir Okeanid yapan şey ise, Nuh/Nereus ve aileleri ile birlikte neredeyse 1 yıl Nuh’un gemisiyle okyanusu dolaşması gerçeğiydi.

Yunanlı sanatçılar, Tanrıyı reddeden ve yılanı yücelten dinlerinin yükselişini tarihe kaydederken, Nuh’un yaşam süresinden başlamışlardır. Genellikle de Nuh/Nereus’u alt yarısı bir balık şeklinde ve/veya elinde bir balık tutarken tasvir etmişlerdi, böylece, insanlığı Tufan’dan çıkartan balık-adam olduğunu işaret ediyorlardı.

Olimpia’daki Zeus Tapınağı’ndan orjinal renkli görüntüleriyle, Herakles’in ilk üç görevi. Bunlar, Tanrı’nın Yaratılış Kitabı’nda insanoğluna yeryüzündeki her hayvanı, su yaratığını ve cennetteki uçucuları kontrol altına almayı emretmesi ile örtüşmektedir.

Herakles—Yunanlıların Nemrut’u

Yunanlılar, Nemrut’un kim olduğunu da tam olarak biliyordu. Çoğumuz Nemrut’u “yeryüzündeki güçlü, kudretli savaşçı” ve “güçlü avcı” olarak okumuşuzdur (Yaratılış Kitabı 10:8-9)

Herakles bir unvan veya sıfattır. Yunancadaki gerçek ismi ise, “güçlü olan” anlamındaki Alcaeus olarak bilinirdi.

Tıpkı Yaratılış Kitabı’ndaki Nemrut’un Tufan sonrası dünyada en büyük avcı ve savaşçı olması gibi, Herakles de Yunan dinsel sanatında en büyük avcı ve savaşçıdır. Herakles, Yaratılış Kitabı’ndaki Nemrut’tur, büyük bir kahraman olarak yüceltilmiş ve Yunan topraklarına taşınmıştır.

Tufan’dan sonra Tanrı, insanoğluna “verimli olup, çoğalarak yeryüzünü doldurmasını ve kontrol altına almasını” emretti (Yaratılış Kitabı 9:1). Bu emir, yeryüzündeki her canlı hayvanı, denizlerdeki tüm balıkları ve cennetteki her uçucuyu kontrol altına almayı içeriyordu (Yaratılış Kitabı 9:2-3). Yunan sanatı Herakles’i, Tufan sonrası dünyada işte tam olarak bunu yapan “usta avcı” olarak resmetmişti.

Nemrut/Herakles’in ilk üç hizmeti, yukarıda görüldüğü gibi Holmes Bryant tarafından Olimpia’daki Zeus Tapınağı’ndaki görüntüsüyle yeniden yapılmıştır. Bu tasvirlerde Herakles, karada, suda ve havadaki en güçlü hayvanları zaptetmesiyle övünmektedir: Nemea aslanı, korkunç Lerna Suyılanı ve Stymphalos Gölü’nün saldırgan kuşları.

Bu üç hizmetin hepsinde de Athena ona eşlik etmiş olsa da heykeltıraşlar su canavarını öldürme tasvirinde ona yer vermemişlerdir.

İlgili Yazılar
Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’u devirerek otoritesine el koyuyor.

Nemrut/Herakles, Tanrı’nın emirlerini yerine getiriyor gözükse de, onları mümkün olan en korkunç şekilde çiğner. Yaratılış Kitabı’nda belirtilmiş olan buyruğu alır ve onun yönünü Nuh’un Tanrısını yüceltmekten ziyade, kendisini ve insanlığı övme yönünde değiştirir.

Tevrat’ın Aramice tercümesinde şöyle der: ” Dünya kurulduğundan beri avcılıkta ve Tanrı’ya karşı ayaklanmalarda Nemrut gibi güçlüsü bulunmadı.”

Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’un Otoritesine El Koyar 

Nemrut/Herakles, Nuh’un otoritesini geçersiz kılarak, yılanı-ve insanoğlunu- yücelten ayaklanmasına başladı. İnsanlığı Tufan’dan kurtaran bu peygamberin resmin dışına itilmesi ve iktidarının sona erdirilmesi gerekiyordu.

Yukarıda, kırmızı-desenli bir ufak iğ (dokumacılıkta kullanılan bir makara) üzerinde, Nemrut/Herakles, hükümdar asasını tutmakta olan Nuh/Nereus’u bertaraf eder. Böylece onun otoritesini geçersiz kılarak, kendisi onun yerine geçer. Herakles, kahramanlığının işaretleri olarak aslan başıyla ve elinde sopasıyla görülür. Nuh/Nereus’u elindeki balığı düşürmeye zorlar, ki bu da Tufan ile ilişkili ve şimdi bozulmuş olan otoritesini sembolize eder.

Nemrut/Herakles, arkasından gelerek Nuh/Nereus’u şaşırtıyor, onu omzundan ve asasını tutan bileğinden yakalıyor. Böylece, Tufan-sonrası dünyadaki otoritesinin sona erdiğini haber veriyor.

Yukarıdaki muhteşem kırmızı-desenli betimlemede, Nemrut/Herakles tamamen aslan derisine bürünmüş olarak Nuh/Nereus’un arkasından gelir. İktidarının sembolü olan asasını tutan bileğinden yakalayarak onu durdurur. Artık Nemrut/Herakles egemen olmuştur. Zeus-dini ufukta görülmeye başlar.

Yukarıdaki vazo sahnesinde Nemrut/Herakles, gücünün sembolü olan sopasını doğrultarak Nuh/Nereus’u kovalamaktadır. Nereus, Nemrut/Herakles’in saldırgan beden diline tepki vererek geri döner. Sanatçının mesajı basittir: Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’a geri durmasını ve yoldan çekilmesini söylemektedir.

Sopasını tehditkâr bir biçimde kullanan Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’u bertaraf ederek kovalıyor. Adeta, zaman aşımına uğramış, göz ardı edilmesi gereken, geçmişin bir kalıntısını kovalar gibi.

Dikkat ederseniz, yılan kendini Nemrut/Herakles’in kemerine dolamıştır. Bu ifade bize yılanın buradaki kontrolü ele geçirme olayıyla karmaşık olarak ilişkili olduğunu gösterir. Silahsız olan Nereus karşı koymaz; Tufan sonrasındaki bu büyük dinsel dönüşüm karşısında her zaman pasif, hatta metin durmaktadır.

Yaklaşık M.Ö. 550 yılından iki benzer vazo sahnesinde Nemrut/Herakles, yoluna çıkan Nuh/Nereus’u yere yıkarken betimlenmektedir.

Yukarıdaki iki benzer vazo sahnesinde Nemrut/Herakles, yoluna çıkan şaşırmış ve direnmeyen bir Nuh/Nereus’u yere yıkmaktadır. Yunan sanatçılar Herakles’i hiçbir zaman Nereus’a fiziksel zarar verir şekilde betimlemediler; ancak, her zaman onu ya yolundan iterken veya durdururken betimlediler.

Nuh/Nereus, “hane” sinin Nemrut/Herakles tarafından yağmalanmasına karşı çıkıyor.

Yukarıdaki vazo betimlemesinde, Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’un hanesini yağmalarken, diğeri de ona durması için yalvarır. Sahne semboliktir. Nemrut/Herakles, Nuh/Nereus’un evini somut olarak harap etmiyor. Nuh/Nereus’un hükümdarlık hanesinin otoritesini yürürlükten kaldırıyor ve yerine kendi hükümdarlık hanesini koyuyor. Bu hükümdarlık adamakıllı Roma İmparatorluğu’na uzanmaktadır.

Cihan fatihi Büyük İskender (M.Ö. 356-323), Nemrut/Herakles’ten nesil/evlat (ve insanlığa hükmetme yetkisi) talep etmiştir. Bastırdığı sikkelerin çoğunda Herakles betimlenmiştir.

Roma İmparatoru Commodus, hükümdarlığı sırasında (M.S.180-192) o kadar ileri gitmişti ki, gövde heykelini Herakles (Romalılarda Herkül) olarak yontturmuştu. Aslan başlığını takmış, sopasını savuruyor ve sol elinde elmalar tutuyor. Bu elmalar sembolik olarak, Herakles’in bir zamanlar Nuh/Nereus’u bertaraf edip kendi ayaklanmasını gerçekleştirdiği kutsal bahçedeki yılanlı elma ağacından elde ettiği elmalardır.

Elmaların sahibi olma durumu, artık Nuh ve Tanrısının egemenliğinin kalmadığı anlamına gelmektedir. Ve artık insanlık Tufan öncesi yaşam biçimine geri dönmüştür: Tanrı’nın mevcut olmadığı ve Yaratılış Kitabı’ndaki yılanın “aydınlanması” ile uyum içinde olan.

Roma İmparatoru Commodus kendisini Herakles’in gücüne ve otoritesine sahip bir hükümdar olarak betimliyor.

Sonuç 

Artık, antik Yunan dinsel sanatını efsane diyerek önemsizleştirmeye bir son vermenin zamanı geldi. Bu sanat, insanlığı yüceltme açısından, soyumuzun tarihini betimlemektedir. Aynı zamanda da Yaratılış Kitabı’nın başlangıç bölümlerinin doğruluğunu onaylamaktadır.

Yaratılış Kitabı, insanlık tarihinin başlangıcındaki olayları ve kişileri anlatırken; antik Yunan dinsel sanatı ise aynı olayları ve kişileri, yılanın cennetteki ilk çifti kandırması açısından değil, yılanın aydınlanması açısından betimlemektedir. Yaratılış Kitabı ve antik Yunan dinsel sanatı, aynı tarihsel sikkenin farklı yüzleridir. Durum bu kadar basittir.

Çeviri: Gamze Kamacı 

Yazar Robert Bowie Johnson, Jr. The Parthenon Code: Mankind’s History in Marble (Fransızca ve Yunancaya çevrildi) ve Noah in Ancient Greek Art kitabının yazarıdır.

Kaynak Ancient-Origins

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More