Goethe Üniversitesi’nde görev yapan bir grup arkeolog, Johannes Gutenberg Üniversitesi’nden araştırmacılar ve Rus meslektaşlarıyla birlikte Ural Bölgesi’nde ortaklaşa bir çalışma yürütüyorlar. Araştırmacılar MÖ ikinci bin yıl dolaylarında Ural Bölgesi’ndeki yaşam biçiminde büyük dönüşümlere yol açan şeyin neler olduğu üzerine yoğunlaşıyorlar. Alman Araştırma Vakfı 2020 yılının sonuna kadar projeye 600.000 Avro tutarında bir bütçe ayırdı. Araştırma çalışmaları yeni bir proje olmayıp, bölgede 2009-2014 yılları arasında sürdürülen çalışmaların devamı olarak nitelendiriliyor.
Çalışmaların amacı Sintaşta-Petrovka Dönemi olarak da bilinen Geç Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na geçişe kadar olan süreçte bölgedeki demografik değişimleri ve yerleşim planlarını araştırmak ve incelemek olarak öne çıkıyor. Bugüne kadar yürütülen çalışmalarda ortaya çıkartılan eserler, Avrasya bozkırının kuzeyi ile Avrupa ve Asya kıtalarını ayıran sınır hattında yer alan güney Trans-Ural Bölgesi’nin eşine az rastlanır bir kültür manzarası oluşturduğunu gözler önüne serdi.
Araştırmalarda gün yüzüne çıkartılan mezar höyükleri (kurganlar) ve yerleşim yerleri gibi Tunç ve Demir Çağı’ndan kalma yapılar buranın M.Ö. üçüncü bin yıldan kalma bir sosyokültürel ve ekonomik kalkınma merkezi olduğunu gösteriyor. Zaman içerisinde korunaklı yerleşim yerlerinin azalmasıyla birlikte konut yapısı değişime uğramış ve daha az korunaklı evlerden oluşan ‘’açık’’ yerleşimler ortaya çıkmıştır. Rus araştırmacılara göre, bu yerleşimler M.Ö. ikinci binyılın ortasına, yani Geç Tunç Çağı’na denk düşmektedir.
Profesör Rüdiger Krause 2008’den 2014’e kadar Sintaşta-Petrovka Dönemi’nin korunaklı yerleşim bölgeleri üzerine yoğun araştırmalarda bulundu. Bu dönemde savaş arabaları, yoğun bakır madenciliği ve dayanıklı bronz aletleri ön plana çıkıyor. Araştırmaların sonraki aşamasında tüm dikkatler Yandyrka ve Akmulla nehirlerinin birleştiği bölge ile Karagaily-Ayat vadisinin yukarısı gibi Bronz ve Demir Çağı’na ait birçok arkeolojik alana çekildi.
İlgili Yazılar
Yerleşim yapıları nasıl değişime uğradı? Bu bölgede hayvancılık nasıl uygulandı? Defin gelenekleri nasıl değişti? Araştırmacılar, tüm bu soruların altında yatan demografik süreçleri gün yüzüne çıkarmaya çalışıyorlar. Bu aşamada paleogenetik tekniklerin yanı sıra arkeolojik kazılar, jeofizik yüzey araştırmaları, kültür öğelerinin yorumlanması ve arkeobotanik bulgular da oldukça büyük bir öneme sahip.
Yerleşik hayat tarzından göçebeliğe geçiş yapan bu insanlar kimlerdi? Soyları nereye dayanıyordu ve Urallara nasıl gelmişlerdi? Arkeoloji ve paleogenetik uzmanları bu soruların cevaplarını bulmak için ortaklaşa bir çalışma yürütüyorlar. Bu çalışmanın amaçlarından birisi de modern genom analiz yöntemlerini kullanarak bu insanların nüfus genetiğini gün yüzüne çıkarmak.
Mainz Üniversitesi’nden Profesör Joachim Burger’in ekibi, arkeolojik iskelet genomları analizinde oldukça başarılı bir profil sergiliyor. Bu proje kapsamında uzman ekip, Avrupa ya da Orta Asya bozkırlarının genetik etkilerinin Trans-Ural bölgesinde gözlenen kültürel dönüşüm ile ne ölçüde örtüştüğü sorusuna cevap arayacaklar.
Bu dönüşümün esas sorumluları bölgeye gelen yabancılar mıydı yoksa bölge kendisi mi bir dönüşümün içerisindeydi? Bin yılı aşkın bir süredir nüfus yapısı nasıl değişti? Tüm bu soruların cevaplarını bulmak için araştırmacılar geliştirdikleri istatistiksel yöntemlere ve yüksek çözünürlüklü sıralama esaslarını kullanacaklar. Bu sayede arkeolojik alanlardaki genomları titizlikle inceleme fırsatı bulacak olan araştırma ekibi öte yandan Tunç ve Demir Çağı’nda yaşamış insanlarla ilgili detaylı bilgilere de ulaşabilecekler.
Çeviri: Gürkan Çimen
Kaynak
heritagedaily