Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Tıp Kadınları: Neden Eski Dönemlerde Çağdaş Ev Halkı Arasında İlk Tıbbi Müdahaleyi Gerçekleştirenler Kadınlar Oldu?

Modern çağın başlarında (MS 1500-1800) birincil kadın mesleği tıp idi. Yaptıkları çeşitli işler tarafından detaylandırılan ve çeşitli başlıklar altında bilinen resmi doktorlar olsa da, ev kadınları sıklıkla tıbbi yardımın birinci, ikinci ve bazen de üçüncü kaynağıydılar.

Üstekki Fotoğraf: ‘Nezleden muzdarip efendisine ilaç ve çorba getiren bir kız.’ (1857)
0 1.296

Modern çağın başlarında (MS 1500-1800) birincil kadın mesleği tıp idi. Yaptıkları çeşitli işler tarafından detaylandırılan ve çeşitli başlıklar altında bilinen resmi doktorlar olsa da, ev kadınları sıklıkla tıbbi yardımın birinci, ikinci ve bazen de üçüncü kaynağıydılar. İlk olarak erkekler ”uygun” doktorlar olarak çalıştılar: Eczacılar, ilaçlar ve merhemler yaparlarken berber cerrahları ameliyatları gerçekleştirdiler; kadınlar ise doğum sırasındaki yakınlık durumundan dolayı ebe olarak atanmışlardı. Bununla beraber kadının tıp alanındaki rolü, kadın ebelerin bile sayısının ”birkaç”a inmeye ve daha da seyrekleşinceye kadar gitgide küçülmüştür. Toplumun kadınları tıp alanından ayırma girişimine rağmen, insanlar, hem mesleki hem de uygulama tekniklerindeki doktorluk rollerini tamamlayan kadınların tamamını kaybetmeyi göze alamamışlardır.

Doğum sonrası iyileşmeye bırakılan bir kadın, bebeği yıkayan bir ebe ve anneye bakan bir başka görevli.Gravür

Tıbbi Bakımda İlk Tercih

Tıbbi bakıma gelince ilk tercih kadınlara oluyordu. Çoğu zaman, eski çağdaş insanların yaralarına ya da eczacılarının ilaçlarına bakması için uygun bir berber cerrahına gücü yetmiyordu; bu nedenle öncelik olarak evlerindeki kadınların ellerinde iyileşmeyi arıyorlardı. Anneler, eşler ya da kızkardeşler yaralara ellerinden gelen en iyi bakımı göstermeye çalışırlardı; gerektiğinde yaraları sararlar ya da yaralanma veya hastalığa bağlı olarak kendi şifa yöntemlerini demlenmeye (genellikle bunlar iksirler, sakinleştirici çaylar ya da çorbalar olurdu) bırakırlardı. Kadın ev üyelerinin bakımı başarısızlıkla sonuçlansa bile, hastanın bir sonraki tercihi kendi köyünün bilge kadını olurdu. Genellikle bu kadın ya bir kadın aktarla aynı çizgide olur ya da bazı durumlarda bir cadı. İlaç, iksir, losyon ve merhem hazırlama yeteneğine sahip olan kadın, herhangi bir eczacının alacağı miktardan daha az ya da hiçbir ücret talep etmeden genellikle yaralı kişinin üzerine dualar veya ilahiler okurdu.

### Mezopotamya’da Tıp ve Tıbbın Gelişmesi Konulu Yazımız İlginizi Çekebilir

Bir cadı, kolunu kazanın üzerine kaldırarak bir iksir hazırlarken kazanın önüne genç bir kadın diz çökmüştür.

Bilge kadının ardından sıra, zengin, yardımsever, insana acıyan ve ücret talep etmeden yardım etmek isteyen bir köy figürü olan elit kadına geliyordu. Elit kadının teknikleri bile bittikten sonra, yaralı ya da hasta kişi, ya iş adamlarına, ya toplu doktor muayenehanelerine ya da bir şekilde ücretini göze alarak gerçek berber cerrahlarına yöneliyordu. Ancak kişinin hayatında bu noktaya gelindiğinde, ya parasının aşırı derecede azalacağına ya da çeşitli denemelerden dolayı öleceğine dair bir kaçınılması neredeyse imkansız olan bir ihtimal doğmaktaydı.

Alexey Tyranov tarafından resimlenen genç bir ev kadını.

Kadınlardan Yardım Almak için Nesnel ve Dini Gerekçeler

Bu zincir, eski çağdaş insanların zihniyetine öncelikle evin kadınlarına dönülmesinin kazınmış olduğunu kanıtlıyordu. Bu durum yalnızca maddi nedenlerden kaynaklanmıyordu diğer nedenleri ise kadın oldukları ve tıbbi bakımda doğuştan yetenekli olduklarına inanıldığı içindi. Ev halkı yaralı kişiyi tedavi edemediği takdirde başka bir kadının bulunması sağduyu olarak düşünülüyordu. Bu mantık, gerek pratik gerekse dini, çeşitli sebeplerden gelmektedir.

Pratik düzeyde, doktorluk hiyerarşisinde en düşük seviyede olmasına rağmen, kadınların zaten ayrılmış oldukları, yalnızca cinsiyetlerine dayanan çeşitli görevleri nedeniyle tıpta oldukça yetenekli olduklarına inanılıyordu. Çocuk bakımı, ebelik ve mayalama, eski çağdaş kadınların kolaylık veya dini eğilimi dışındaki tüm uğraşlarıydı.

Kadınlar genellikle eve baktıkları için onlara becerilerini göstermek için çeşitli fırsatlar sunan küçük çocuklar,  genellikle oyunlarda kendilerini hasta ettiklerden ya da yaraladıklarından onların bakımındaydı. Hizmetli alacak kadar zengin ailelerde bile, çocukları gören ve böylece hasta olduklarında ya da yaralı olduklarında onlara bakan kişiler yine kadınlardı.

### Antikçağ’da Kişisel Temizlik Yazımızı Mutlaka Okumalısınız

Bakire Meryem’e ilk banyosunu yaptıran bir ebe. Anna, doğumda onu kutlayan iyilikseverler tarafından ziyaret edilmektedir. Renkli çizgi gravür.

Kadın bakımının dini tarafı ise İncil’de yazan, ‘’…kadınlar ‘deneyimle bu tür çocuklara nasıl bakılacağını herhangi bir hekimden daha iyi bilirler.’’ açıklamasından gelmektedir.

Bu teori, dolayısıyla erkeklerin kadının yeteneklerini kabul etmesi, kadınların çocuk doğurması ve onlara karşı sezgisel eğilimde olmaları hakkında İncil’de yazan emirlerden gelmektedir (bu eski modern çağda farklı şekilde anlaşılmış olabilir), dolayısıyla diğer varlıklara da nasıl bakılacağını da anlamış olmaları da mantıklıdır.

Kadınların tıbbi rolleri bilim çalışmalarıyla değişmeye başlamış ve zaman ilerledikçe eski yöntemlerin yerini yenileri almıştır. Klasik bilim adamından çıkan ilk Galenik yaklaşım sıvısal esaslı bir sistemden oluşmaktaydı. Çoğu hastalığın nedeni olarak sıvıların dengesizliğinden olduğuna inanılıyordu, bu yüzden bütünsel tıp, dengeyi yeniden kurarak hastayı iyileştirmek için kullanılmıştır. Örneğin, eğer bir hasta kadın eğilim gösteriyorsa, Galens sıvılarına göre kadınlar soğuk ve nemli olduklarından, eşitleyebilmek için onu boğan sıvılarından birisine sıcak bir ilaç verilirdi.

### Eskiçağ Anadolusunda Tıp ve Tıbbi Uygulamar Yazımızı Okumak İçin…

18. yüzyılın dört mizacının tasviri: Soğukkanlı ve sinirli (yukarıda)
Hüzünlü ve melankolik (aşağıda).

Leydi Grace Mildmay Tıbbi Teknikleri Birleştiriyor

Bununla birlikte, 16. yüzyıldan önce, Paracelsus başka bir genel uygulama modeli ortaya koymuştu. Paracelsus, Galen’in yaklaşımına katılmamış, onun yerine hastalıkların vücutta enfeksiyon tohumlarından kaynaklandığına inanmıştı. Bu yeni ilaç, Pollock’un da tanımladığı gibi, hastalıklarda ‘’türler’’ ve sıvı dengesinin gerekliliğine bakmak yerine, tedaviyi belirlemeden önce belli belirtilere bakılması inancını başlatmıştı. Paracelsus fikri

insanın doğanın ham ürünlerini insan kullanımına uygun bir hale getirmesi

idi ve bu üründen şifa gelmişti. İlaca yönelik bu bitki ve sebze solüsyonu, “simya tıbbı geleneği” nedeniyle İngiltere’de kabul edilmiştir. Özellikle bilge kadınlar ve cadılar olmak üzere birçoğu bitkisel tıbba yönelmiş kadınlar, simya kökenli olduğu için bu yeni yaklaşımı onaylamışlardır.

İlgili Yazılar

Bir kadın, Galenik ve Paracelsus teknikleriyle kadınların tıbbı çalışmasında devrim yapmıştır. Elit bir kadın olan Leydi Grace Mildmay, profesyonel olmayan, ilaçları okuyarak ve onlarla deney yapmaktan büyük bir beceri kazanmış olan kadın doktorunun başta gelen örneklerindendir. Leydi Mildmay, işini işte öğrenmek yerine, Galen ve Paracelsus gibi bitkiler ve astroloji ile ilgili belgeleri tıbbi konular hakkında bilgi edinmek için okumuş şifacı kadınlardan biriydi. Seçkin bir kadın olarak Leydi Mildmay’in ilaçlar ile deney yapabilmek için epeyce bir miktar parası vardı. Egzotik materyalleri almaya gücü yetiyordu ve hizmetlerini herhangi bir ücret talep etmeden, kendi üzerinde çok az bir etkiyle sunabiliyordu.

Kadın doktor kan alırken. 1400 – 1425 (15. yüzyıl başlarından kalma İngiliz el yazması, Britanya Kütüphanesi).

Diğer Önemli Kadın Doktorlar

Kadın doktorlarından oluşan geniş bir nüfusu temsil etmese de, önemi, o zamanlarda kadınlar için tıp alanında başarılı bir ün kazanabilmenin mümkün olduğunu da gösteren erkek doktor sınıfının saygısını kazanabilmiş olmasında yatmaktadır. 17. yüzyılın sonlarına doğru, kadınların seçtikleri tıbbi alanlarda ruhsat almak için ortak uygulama haline geldiği bile görünüyor. Bir diğer kadın tıp alanına olan dini bağlantının göstergesi olan kiliseler tarafından sıklıkla verilen, Margaret Neale gibi kadınlar, doktor gibi kabullenilmek istemişlerdir, onun durumunda ise bir cerrah olarak. O tarihlerde kadınlara verilen lisanslarda da bir artış olduğu ve bu da resmi bir tıp mesleğine sahip kadınların kabulünde artış olduğunu göstermektedir.

Grace Mildmay

Zaman ilerledikçe, erkekler kendilerini “daha iyi hazırlanmış” saydıkları için, pek çok kadın doktor ortadan kaldırıldılar. Asırlardır tek başına kadın rolü olduğu için ebelik, bu değişimin en güzel örneğidir. Erkeklerin, eşlerin bile doğumun mahrem doğası nedeniyle doğum alanında yeri yoktu. Bununla birlikte, doktorlar bilgisini kadın tıp alanında genişlettikçe, kadın olarak kişisel muayene için gizlenmiş doğum odasına sızmaya başlamışlardı. Kısa bir süre önce kadınlar bir kez daha tıbbi görevlerin arkasında kaldılar ve erkekler baskın ebe olarak görüldüğü için evde ebelik öğretme uygulaması bile yok olmuştu. Bu nedenle, bu beceri ailelerden silinmiştir.

Mesleğin erken modern çağda değişikliğe uğramasına rağmen, kadınlar mesleki pozisyonlarını tamamen kaybetmeyecek kadar şanslıydılar. Üniversiteler müfredatlarını genişletmeye karar verdiklerinde ebelik her ne kadar çalkantıya uğramış olsa da, tıbbi bilgi ve beceriye sahip kadınlara halen başka ruhsatlar verilmektedir.

İki kadın doktor hastayı konuşurlarken

Kiliseler tarafından desteklensin ya da desteklenmesin zengin ailelerde doğacak kadar ayrıcalıklı olan kadınlar, modern çağın çeşitli dönemlerinde çeşitli seviyelerde tıp sahnesinde yer almışlardır. Bu mesleğin değişmesi, kadınların erkekler tarafından yapılan girişimlere rağmen asla tamamen göz ardı edilmemesini sağlamıştır; çünkü hastalıklara ve tedavilerine her zaman eğilim gösterilmelidir; “uygun” doktorlar ve berber cerrahları hiçbir zaman sayıca veya akılcı bir seçimle ekonomik olarak yeterli olamamışlardır.

Kadın doktorlar kadın hastaların bakımı için eğitiliyor. 1887, Grafik.

Üstekki Fotoğraf: ‘Nezleden muzdarip efendisine ilaç ve çorba getiren bir kız.’ (1857)

GELENKESEL AFRİKA TIBBI VE ÇAĞDAŞ DÜNYA TEDAVİLERİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ
ESKİÇAĞA AİT AÇIKLIK KAZANMIŞ EN ÖNEMLİ TIBBİ KEŞİFLER
BİTKİSEL TIPIN, AKAPUNKTURUN VE TARIMIN TANRISI

Çeviri: Gülnihal Kafadar

Kaynak: ancient-origins “Medicine Maidens: Why Did Women Become the Primary Medical Providers in Early Modern Households?

Kaynakça
Bennett, Judith M. 1996. Women’sWork in a Changing World 1300-1600: Ale, BeerandBrewsters in England. Oxford: Oxford UniversityPress.

Coxe, John Redman. (eds.) 1846. TheWritings of Hippocratesand Galen. EpitomisedfromtheOriginal Latin translations. Philadelphia: LindsayandBlakiston. AccessedAugust 7, 2017.

Debru, Armelle. 1997. Galen on Pharmacology: Philosophy, History, andMedicine: Proceedings of theVth International Galen Colloquium, Lille, 16-18 March 1995. BRILL.

Ehrenreich, B. and D. English. 1974. Witches, MidwivesandHealers: A History of WomenHealers. London.

Pollock, Linda. 1993. WithFaithandPhysic: The Life of a TudorGentlewoman, LadyGraceMildmay 1552-1620. London: Collins& Brown Ltd.

Nutton, V. 2004. Ancient Medicine. Routledge: NY.

Webster, Charles. 2008. Paracelsus: Medicine, Magic, andMission at theEnd of Time. Yale University Press.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More