Çin’in Tıp ve Tarım Tanrı – Kral’ı: Shennong
‘’Tanrı-çiftçi’’ ya da ‘’Tanrı-köylü’’ anlamına gelen Shennong, Çin inancındaki bir tanrıdır. O, efsanevi bir lokman hekim ve tarih öncesi Çin’in imparatoruydu. Aynı zamanda Wugushen ‘’beş tohum’’ ya da Wuguxiandi ‘’beş tohumun ilk tanrısı’’ olarak da bilinir. Çinlilere nasıl tarım yapılacağını, bitkisel ilaçların kullanımını, bitkisel tıp uygulamasını ve akupunkturu öğrettiğine inanılır.
Efsanevi Shennong
Çin mitolojisinde, çapa, saban, balta, kazma kuyuları, sulama, depolanmış tohumları muhafaza etme (özellikle kaynatılmış at ürini içinde), pazar ve Çin takviminin icadıyla bilinir. Nabız ölçümlerinin tıbbi kavramı olan Moksibüsyon uygulamasını (vücudun belirli bölgelerine yakıcı misk otu koyularak yapılan tıbbi tedavi uygulaması) ve hasat şükran törenini başlattığına inanılır. (Zhaji Kurban Töreni ya da Laji Töreni olarak adlandırılır.)
Shennong’un M.Ö. 2737- 2697 yılları arasında yaşadığı düşünülür ki bu da genel anlamda kabul görmüş yaklaşık 5000 yıl önce başlamış olan Çin tıbbıyla aynı zamana denk gelir. Ancak bitkisel tıp uygulamasının sadece yaklaşık 1800 yıl öncesine dayanan tıbbi bitkilerin kullanımını konu alan el kitabı ‘’Shennong Otu’’ndan önce başladığına dair çok az kanıt var.
Efsaneye göre Shennong’un, HuaShan dağlarında uzanan antik Çin başkenti Xian’ın kuzeydoğu taraflarında doğduğu ve prenses ya da kutsal ejderha olması için dünyaya getirildiği söylenir. Shennong’un öne sürülen diğer efsanevi doğum yeri ise şu anki Fufeng vilayetidir. Bölgede eski uygarlıkların bulunduğunu gösteren ve yaklaşık 3000 yıl öncesine dayanan karmaşık metal eserler bulunmuştur.
Çin’in yalnızca efsanevi bir figürü değil aynı zamanda gerçek imparatoru olan Shennong’un evinin, Ki Dağları’nın güneybatısında bulunan Jiang Nehri kıyısında, bugünkü Shaanxi Eyaleti’nin güney sınırına yakın olduğu muhtemeldir. Shennong’un evi için diğer bir yer ise Hudei Eyaleti’nde bir dağ olan Lishan’dır. Burası aynı zamanda Shennong Mağarası olarak adlandırılan bir mağaranın içinde Shennong’un mezarının olduğu öne sürülen yerdir.
Ateş İmparatoru
Önceleri ‘’Yan-Di’’ olarak bilinen ateş tanrısı daha birçok ad ve başlıklarla bilinegelmiştir. Shennong’un ana elementi ateş olduğu için ‘’Kızıl İmparator’’ denmiştir ve ‘’Yanan Rüzgârın Tanrısı’’ olarak da bilinir. Çin efsaneleri onu, insanlara ateşi kullanarak tarlaların nasıl temizleneceğini öğrettiğini söylediği için ateşle özdeşleştirilmiştir.
Tanrı-İmparator onunla özdeşleştirilen çeşitli özelliklere sahipti. Öküz kafalı, keskin boynuzlu, bronz alınlı ve demir kafataslı olduğu söylenir. Bir efsane, doğduğunda öküz başlı ve insan vücutlu olması, üç gün sonra konuşmaya başlaması, bir hafta içinde yürümesi ve üç yaşında tarlalarda saban sürmeye başladığı için etrafındaki herkesin onun üstün bir varlık olduğunu bildiğini belirtir. Öküz kafalı görüntüsü, tarım hayatı ve Çin’de neredeyse tüm tarım faaliyetlerinde özellikle de sulak pirinç alanları boyunca kullanılan manda arasındaki ilişkiden dolayı tarım efsanelerinde yaygındır.
Shennong’un Öğretileri
Tıbbi bitkilerin efendisi olduğu için görevinde şeffaf mideli bir adama benzerdi. Bu şeffaflık sayesinde yerken, bitkilerin etkilerini görebildiğine inanılırdı.Tıbbi özellikleri araştırmak için vücudunu kullanırken yüzlerce bitki yediği söylenir. M.Ö. 139 yıllarındaki bir Çin tartışma koleksiyonu olan ‘’Huainanzi’’, Shennong gelmeden önce insanların güçsüz, sağlıksız, çok aç ve hastalıklı olduğunu ve onlara nasıl ekip biçeceklerini ve kendilerine nasıl bakacaklarını öğrettiğini belirtir. Efsaneler de onun insanların et, midyeler ve yabani meyveden, tahıl ve sebzelere dayalı bir beslenmeye geçmelerine yardımcı olduğunu belirtir.
Shennong’un en iyi bilinen eseri ‘’Tanrı Çiftçi’nin Bitki Köklü Eseri’’dir. İlk olarak Batı Han İmparatorluğu’nun sonlarında (M.Ö. 306- MS. 209 yılları civarında) Shennong’un yaşadığına inanılan 2000 yıl sonra derlenmiştir.
Eser, özelliklerinin yanı sıra enderliklerine de dayalı olarak ayrılmış sayısız bitkiyi listeler. Çin’in en eski farmakopesi olduğu sanılır ve bitkiler, mineraller ve hayvanlardan üretilen 365 ilaç içerir. İlaçlar ‘’üstün’’(zehirsiz ve yenileyici), ‘’orta’’( dozuna bağlı olarak az miktarda toksikliği olan ve tonik etki gösteren) ve ‘’düşük’’ (zehirli ama hızlıca ateşi düşürebilir ve hazımsızlığa iyi gelir) olarak sınıflandırılmıştır.
Bu eser, Shennong’un çayı keşfettiğini öne sürer. Hikaye yaprakları olduğunu, yanan bir ateşin üstündeki bir sıcak hava direğinin yaprakları kaldırması ve yakınlarda kaynayan bir kazana düşmesi ile başlar. Bu olay sonucunda bugün hala dünya çapında kullanılan çayın tıbbi amaçlarını bulmuştur.
Çin efsanesine göre Shennong’un ölümünün şifalı otların ellerinden olduğu söylenir. İddialara göre panzehir çayı içmeye zamanı olmadan bağırsaklarının parçalanmasına neden olan bir otun sarıçiçeğini yemiştir.
Üç Asilzadeden İkincisi
Shennong efsaneler haricinde ‘’üç asilzade’’ olarak bilinen grubun ikinci imparatoruydu. Bu grup tarih öncesi Çin’i yöneten tanrı-kralların grubuydu. Onlardan farklı bir zamanda yaşamasına rağmen akran imparatorlukları Fu Xi ve Sarı İmparatorluğu’yla dostluk ettiği söylenir.
Aslında Shennong tıp, ölümsüzlük ve altın yapımıyla ilgili simya sırları açık bir şekilde Sarı İmparatorluk ile paylaşmıştır. Shennong, Fu Xi ve Sarı İmparatorluğu eski bir Çin telli çalgısı olan Guqin efsanesinin oluşumunda da rol oynamışlardır.
Shennong bir tanrı ve kral olduğu için ay takvimine göre 26 Nisan’da olan doğum gününde havai fişekler, tütsüler; inekleri, öküzleri, koyunları ve domuzları kurban ederek ona tapılır. Günümüzde çiftçilerin, pirinç tüccarlarının ve geleneksel Çin tıbbı hekimlerinin koruyucu tanrısı olarak kalmıştır.
Antik Çin’de Baykuş İmgesi ve Liu He’nin Mezar Buluntuları
Eskiçağ’da Tıp Uygulamaları (Bölüm 4 Antik Yunan)
Çeviren: Esra Demirezen
Kaynak: ancient-origins “Shennong: The God-King of Chinese Medicine and Agriculture“
References
Subhuti Dharmananda (n.d.) ‘THE LESSONS OF SHENNONG: The Basis of Chinese Herb Medicine’ http://www.itmonline.org/arts/shennong.htm
Tel Asiado (2017) ‘Shennong’ http://www.ediblewildfood.com/bios/shennong.aspx
The Editors of Encyclopædia Britannica (2010) ‘Shennong’ https://www.britannica.com/topic/Shennong