Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Şaman Noel Baba’nın Yeni Dünyaya Gelişi: Antik Dünyadan Bugüne Kimlik Değiştiren Büyücü Adam

Geminin uç kısmındaki direğin üzerinde bulunan figür ise denizcilerin koruyucu azizi olarak bilinen Aziz Nicholas’tan başkası değildi

0 3.088

1626 yılında Hollandalı yolcuları taşıyan bir gemi, daha sonra New York olarak bilinecek şehrin limanına yanaştı ve bu insanlar Yeni Amsterdam olarak bilinen Hollanda kolonisinin ilk vatandaşlarıydı. Geminin uç kısmındaki direğin üzerinde bulunan figür ise denizcilerin koruyucu azizi olarak bilinen Aziz Nicholas’tan başkası değildi. Hollandalılar ona “Sinter Claes” adını verdi ve böylece “Noel Baba” (Santa Claus)yeni dünyaya adımını atmış oldu.

Ancak ortaya çıkmasıyla kaybolması bir oldu. Sadece otuz sekiz yıl boyunca Amerikalıların bayram geleneğinin bir parçasıydı. Yeni koloni İngiltere’ye devredilince koloninin ismi New York olarak değiştirildi ve koloni, “Sinter Claes” hakkında hiçbir şey bilmeyen, kış gündönümü geleneklerini pagan gelenekleri olarak aşağılayan İngiliz halkıyla dolup taştı.

Noel Yazıları İçin Bu Başlığımızı Takip Edebilirsiniz

Aziz Nicholas

Noel Baba’yı Tekrar Canlandırmak

Noel Baba figürünü Amerika’da tekrar canlandırmak yüz elli yıldan fazla sürdü ve bunu başaranlar, bir tarihçi, bir şair, bir karikatürist ve pazarlama departmanıydı. Böylesine karmaşık bir hikayeyi basitçe şöyle özetleyebiliriz:

Washington Irving, Aziz Nicholas hakkındaki Hollanda geleneklerini kısaca Knickerbocker History of New York adlı kitabında anlatan Amerikalı deneme yazarı ve tarihçiydi. Kitabı çok az kişi okudu ve Clement C. Moore olmasaydı bildiğimiz Noel Baba hikayesi o zamanlar tarihe karışabilirdi. Irving’in kitabını okuduktan sonra Moore, 1823 yılında Aziz Nicholas’tan Bir Ziyaret adlı şiiri yazdı ve Noel Baba’yı “dürüst, sevecen ve yaşlı bir cin” olarak betimledi.

Dürüst, sevecen, yaşlı bir cüce

Evet, Virginia

Kırk yıl sonra şiire, Harper’s Magazine dergisinin yılbaşı sayısında yer verildi. Editör, şiirin yanına çizim eklemenin daha iyi olacağını düşündü. “Neşeli ve yaşlı cinin” nasıl görünmesi gerektiği hakkında hiçbir fikri olmayan karikatürist Thomas Nast’tan çizimi yapmasını istedi. Kendi Noel geleneklerini hatırlayan Nast, hayvan derisinden yapılmış kıyafetler giyen ve yaramaz çocukları süpürgeyle korkutan Bavyeralı bir cüce olarak resmetti. Şiir herkes tarafından sevildi ve çizim de çocuklara yönelik olması için yıllar içinde geliştirildi.

1897 yılında The New York Sun Gazetesinde yazan Francis Church, Virginia O’Hanlon adındaki genç bir okuyucudan gelen soruya cevap vermeye yeltenince Noel Baba hakkındaki bütün hikaye değişti. O’Hanlon’ın , “Lütfen bana doğruyu söyleyin. Noel Baba gerçekten var mı?” sorusuna Church o ünlü, “ Evet, Virginia, Noel Baba gerçekten var.” cevabını verdi.

Yeni Yıl Kutlamalarının Antik Çağlara Kadar Gittiğini Biliyor musunuz? O zaman Bu Yazımız Tam Size Göre

Noel Baba Pazarlama Tekniği Olarak Kullanılmaya Başlanıyor

Noel Baba, 1931 yılında pazarlama tekniği olarak kullanılmaya başlandı. Coca- Cola şirketi, çocuklara yönelik satışlarını artırmak istedi ancak kutuların üzerinde çocukları ürünlerini içerken resmetmek yasalar tarafından yasaklanmıştı. O zamanlar Coca- Cola, uyuşturucu etkisi olduğu düşünülen coca bitkisinden yapılıyordu (O zamandan sonra tariflerini değiştirdiler). Şirketin pazarlama departmanı çocukları kola içerken gösteremediği için kırmızı bir takım giyen, kırmızı yanaklı, gülen, sevimli ve çocuk dostu Noel Baba tasvirini kullandı. Noel görevlerine mola vermişken çocukların onun için bıraktığı bir şişe kolayı içerken resmedilen Noel Baba, satışların tavan yapmasını sağladı. Noel Baba ve Coca- Cola dünyayı birlikte fethetti.

Hristiyan mitolojisiyle hiçbir ilgisi olmayan “Chirst- Mass” ile ilgili birkaç geleneğe gelin birlikte bakalım:

Şaman Noel Baba

İlgili Yazılar

Noel Baba mitinin pek çok öğesinin ilk kullanılmaya başlandığı zamanlar Hollandalıların Noel geleneklerinden çok daha geriye gider. Hatta, Noel Baba Amerika’ya gelmeden önce Şamandır

Hristiyan mitolojisiyle hiçbir ilgisi olmayan “Chirst- Mass” ile ilgili birkaç geleneğe gelin birlikte bakalım:

  • Ateş Ağacı: Ateş, büyük ihtimalle insanlık tarihindeki en önemli keşiflerden biriydi. Uzun zaman önce, kabilenin şamanı, ya da kutsal kişi, hediyelerin her daim yeşil kalan bir bitkinin üzerine veyaçoban püskülü, sarmaşık ya da ökse otu gibi çalıların üzerine konduğu ve insanların aldığının bir kısmının tanrılara armağan edildiği kurban törenlerinde yakıldığı ayinleri yönetirdi. Bu ağaç ve bitkiler en renkli meyvelerini kış mevsiminde verirdi bu nedenle yılın bu zamanı kutsal kabul edilirdi. Tören, güneş yine doğsun ve içleri ısıtan sıcaklığını geri getirsin diye yılın en uzun gecesi olan kış gündönümünde yapılırdı. Ağacı evlerin içine getirme gelenek haline gelince ateş yerine mumlar kullanılmaya başlandı. Günümüzde ise daha güvenli olan ışıklar kullanılıyor.
Çoban püskülü, kurban törenlerinde yakılırdı
  • Noel Kütüğü: Kuzey Avrupa’da aralığın kısa günlerinde Yule kütüğünü köyün meydanına getirip koymak gelenekti. Kimse “yule” kelimesinin nereden geldiğini bilmiyor. Bu konu hakkında pek çok teori var ama yılın en karanlık gününde büyük bir kütük ya da ağaç yakma geleneği Şamanlar arasında oldukça yaygındır.
  • Bacadan Girme: Doğu Avrupa’da kullanılan hikayede bacalar, Noel Babanın eve girebileceği en uygun yer olarak tasvir edilmiştir. Ayrıca, sadakatli insanların dualarını Tanrı’ya götüren dumanlar da yaratılan imgenin bir parçasıydı.
  • Zamana Karşı Koyma: İyi bir Şaman, zaman kavramının dışına çıkıp aynı andan pek çok yerde olabilirdi. Zaten Noel Baba bütün dünyayı bir gecede gezip bu yorucu hıza başka türlü nasıl ayak uyduracaktı? “Şaman” kelimesinin kökeni Sibirya’ya, en kuzey bölgelerde yaşayan Tunguz halkının dilinden gelmektedir. Noel Babanın ulaşım aracına gelirsek bu halkın tabi ki ren geyiği sürüleri vardı.
  • Ziyafet ve Hediye Verme: Uzun ve karanlık kış gecelerinde Şaman kültürleri genelde ziyafet için bir araya gelir ve sabaha kadar şarkı söylerlerdi. En bilge kişi olarak kabul edilen Şaman, “ne zaman uyuduğunu ne zaman uyanık olduğunu bilirdi. İyi ya da kötü olduğunu da bilirdi.”
Ateş Hediyesi

Noel Baba Dini Bir Öge Olarak Kullanılmaya Başlanıyor

Hristiyanlık Avrupa’da yayılana kadar Noel Baba geleneği ülkelere göre farklılık gösterse de kendine oldukça sağlam bir yer edinmişti. İnsanlar bu geleneği bırakmak istemiyordu ancak bu geleneğin temeli paganlara dayanıyordu. Cemaati köy meydanında Noel kütüğünün yanmasını izleyip şarkılarla ve danslarla kutlarken bir papaz ne yapabilirdi?

Bu sorunun cevabı basit ve açıktı. “Onları yenemiyorsanız dininize katın!” İncil’de İsa’nın aralık ayında doğduğu hakkında hiçbir bilgi yer almamasına rağmen Kurtarıcının Aralık gündönümünde doğmuş olması oldukça uygundur. Şamanların Roma’nın “Asker Tanrısı” Mithras da aralık ayında doğmuştu. Onun ibadeti, bir bakirenin doğumu, müritleriyle paylaştığı bir ekmek ve şarap ve geri dönme sözüydü.

Hristiyanlıkta Kutsal Sayılan Azizler Hakkında Yazılar İçin Bu Başlığımızı İncelemelisiniz

Kanadalı Noel Baba ve ren geyiği, Noel 1875.

Mitlerin, Sembollerin ve Geleneklerin Karışımı

Semboller kolaylıkla aktarılabilirdi. Bu nedenle Şamanizm ve Hristiyanlık birbiri içine geçmiş ve uyum içinde var olan iki gelenektir. “ I Saw Mommy Kissing Santa Claus” ve “ Hark! The Herald: Angels Sing” şarkıları Noel zamanında radyoların vazgeçilmez şarkılarıdır. Noel Babayı İsa’nın beşiğinde diz çökmüş şekilde tasvir ederek Gene Autry, her şeyi yerli yerinde tutmaya çalışmıştır ama günümüzde bu iki geleneği birbirinden ayırmak neredeyse imkansızdır.

Antik şaman geleneği bugün de yaşamaya devam etmektedir. Noel, karşı konulmayacak kadar eğlenceli geçen bir bayramdır. Ayrıca Şamanların hediye verme ve ziyafet çekme gelenekleri artık daha sade ve dini bir Noel geleneğiyle telafi ediliyor ve ayrıca ekonomiye de oldukça katkısı vardır. Mutlu Noeller!

Arkeoloji Müzesi, Aquileia. Üzerinde Mithras’ın kabartmasının bulunduğu bir madalyon (ikinci yüzyıl)

Güncel Tarih Araştırmaları İçin Bu Başlığımızı Takip Etmelisiniz

Çeviri: Sinem Ayan

Kaynak Ancient-Origins
Üzerinden Matt Toussaint. Shaman Claus: The Shamanic Origins of Christmas. RealitySandwich.com

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More