Kom Ombo (“Ombo Tümseği” anlamına gelir), bugün Aswan’ın yaklaşık 50 km. (31 mil) kuzeyinde yer alan, Yukarı Mısır’ın Aswan Vilayeti içerisindeki eski bir Mısır kasabasıdır. Kom Ombo esasen, Kom Ombo Tapınağı olarak bilinen yapı ile göze çarpar. Söz konusu tapınak, Sobek ve Horus adlı iki tanrıya birden adanmış olduğu için benzersizdir.
Pharaohs’un Altın Şehri
Kom Ombo’nun tarihi, Pharaohs zamanlarına kadar uzanır. O zamanlar, Mısır’ın güney sınırına yakın bir garnizon kasabası olarak hizmet veriyordu. Kasabanın adı esasen “Altın Şehir” anlamına gelen Nubt olarak bilinirdi. Aziz Batlamyos ve Roma dönemlerinde adı değişse de, kasaba olarak işlevini korudu. Yunanlılar kasabaya Omboi adını verirken, Romalılar Ambo diyorlardı. Kom Ombo en çok, günümüze kadar ayakta kalabilmiş muhteşem tapınağı ile meşhurdur.
Kom Ombo Tapınağı, Orta Krallığın Kalıntılarından mı İnşa Edilmişti?
Kom Ombo tapınağının inşaatı, yaklaşık 100 yıl boyunca sürdü. Ana tapınak, M.Ö. 2.yy’da hüküm sürmüş olan Ptolemy VI Philometor zamanında yapılmış olup, yapının süslemelerin çoğu ise, M.Ö. 1.yy’da hüküm sürmüş olan Ptolemy XII Neos Dionysos zamanında tamamlanmış. Romalılar devrinde ise tapınağa bazı ilaveler yapılmış. Mevcut yapıdaki tekrar kullanılmış blokların varlığı, Orta Krallık döneminden kalma daha eski bir tapınağın bir zamanlar bölgede yer aldığını düşündürse de bu eski tapınağın varlığını gösteren fazla da bir bulgu bulunmuyor.
Tapınağı Paylaşan Düşman Tanrılar Kimdi?
Kom Ombo’nun en çarpıcı yanı, timsah-başlı tanrı Sobek ve şahin-başlı tanrı Horus olmak üzere, iki Mısır tanrısına birden adanmış olmasıdır. Konuyu daha da karmaşık hale getirecek şekilde, antik Mısırlılar, Horus’a karşı bir çatışma olduğunda, Sobek ve Set’in birlik olduğuna inanıyorlardı. Set’in yenilgisinden sonra, onun müttefikleri, Horus’tan kaçmak için timsaha dönüşmüştü. Bir başka deyişle, Sobek ve Horus düşmandı. Buna rağmen, her iki tanrı da, Kom Ombo tapınağı ile onurlandırılmıştı.
Tapınağın iki tanrıya birden adanmış olması, yapının mimarisine de yansımıştır. Kom Ombo Tapınağı, bir ana eksen üzerinde yer alan iki simetrik bölüme ayrılabilir. Tapınağın batı tarafı Haroeris’e (“Büyük Horus” veya “Kıdemli Horus”), doğu tarafı da Sobek’e adanmıştır. Tapınağın her iki yarısı da, devasa giriş kapısı ile hipostil (tavanı sütunlar üzerine oturtulmuş) bir ön avludan (birbiriyle bağlantılı) ve içerideki tanrı mabedinden oluşmaktadır. Biri Horus mezhebi, diğeri de Sobek mezhebi için olmak üzere, iki grup rahip olduğu düşünülebilir.
İlgili Yazılar
Kom Ombo Tapınağı Başka Hangi Amaçlara Hizmet Ediyordu?
Kom Ombo Tapınağı, sadece Horus ve Sobek’e ibadet etmek için değil, aynı zamanda, Ptolemy hanedanını yüceltmek amacıyla da yapılmıştı ki, Tapınak rölyeflerinin bazılarında bu durum açıkça görülmektedir. Giriş avlusunun sağ tarafındaki taş panoda, Sobek seyrederken, Horus ve Thoth’un Ptolemy XII’nin üzerine kutsama suyu dökmeleri tasvir edilir. Ön avlunun sol tarafındaki taş panoda ise, bu sahne küçük bir değişiklikle tekrar edilir: Horus ve Sobek’in rolleri değiştirilmiştir.
Ptolemy Hanedanı’nın tapınakta yüceltilmesinin bir başka örneği de, iç salonda Horus tarafından Ptolemy VIII’e kıvrık bir silah (temsili zafer kılıcı) sunulmasını gösteren rölyeftir. Ptolemy’nin arkasında yer alan kardeşi-eşi-yardımcısı Cleopatra II’nin varlığıyla, hanedan propagandasının daha da pekiştiği görülür. Romalılar Mısır’ı ele geçirdiğinde, onlar da tapınakta izlerini bıraktılar. Ön avluda, Roma imparatoru Tiberius’u kurban sunarken gösteren rölyeflerde bu izler görülebilir.
Restorasyon ile Ortaya Çıkan Yeni Bulgular
Eninde sonunda, Kom Ombo Tapınağı terk edilip, yıkıldı. Yüzyıllar boyunca hem doğal afetler, hem de insan kaynaklı felaketler, yapıda pek çok hasara neden oldu. Tapınak, ancak 19. yy. sonlarına doğru Batılı arkeologların dikkatini çekti. 1893 yılında Fransız arkeolog Jacques de Morgan, Sobek’e adanmış olan bölümü temizledi ve restore ettirdi. Daha yakın dönemlerde ise, tapınakta yürütülen arkeolojik çalışmalar sonucu bazı ilginç bulgular ortaya çıktı. 2018 yılında topraktan çıkarılan sfenks heykeli ve iki adet antik resim bunlardan bazılarıdır.
Çeviri: Gamze Kamacı
Kaynak
Ancient-Origins