Roma sikkelerini tarihlendirmek Roma’nın karmaşık para sistemi göz önüne alındığında zor olabilir. Burada, madeni paranızı tanımlamanıza ve tarihlendirmenize yardımcı olabilecek birkaç nümismatik yöntemi tartışacağız.
Roma sikkelerinin belirlenmesi ve tarihlendirilmesi karmaşık bir süreçtir. Roma para sistemi, Avrupa ve Orta Doğu’daki etkileyici uzun yönetimi sırasında sürekli değişiyor ve gelişiyordu. Her gün milyonlarca madeni para açığa çıkarıldı ve hala keşfediliyor, bu nedenle bir madeni paranın türünü ve yaşını belirlemek zor olabilir. Burada, madeni paraları tanımlamaya ve tarihlendirmeye yardımcı olabilecek nümismatların kullandığı birkaç temel yöntemi tartışacağız.
Roma Sikkelerini Tanımlamak ve Tarihlendirmek İçin Uygun Literatür Kullanın
Madeni paranızı analiz etmeden önce, kendinizi uygun araçlarla donattığınızdan emin olun. Nümismatlar (tarihsel para birimlerini inceleyen bilim adamları) için bu araçlar; kılavuzlar, kataloglar ve çevrimiçi veritabanlarıdır. Yeni başlayan biriyseniz terminoloji, tasnifler ve genel kurallar hakkında bilgi sahibi olmak için Roma sikkeleri üzerine birkaç kitap veya makale okumanızı tavsiye ederim. Başlamak için çok sayıda nümismatik kitap, makale ve kılavuz içeren mükemmel bir araştırma aracı ve harika bir yol olan Digital Library Numis’e göz atmaktır.
Her nümismatın kullandığı iki ana kaynak, İngiliz kataloğu Roma İmparatorluk Sikkeleri (Roman Imperial Coinage – RIC) ve Henry Cohen’in Roma Cumhuriyet sikkeleri üzerindeki devasa külliyatları (Description Generale des Monnaies De La Republique Romaine, Communement Appelees Medailles Consulaires) ve Roma İmparatorluk Sikkeleri (Description historique des monnaies) frappées sous l’Empire Romain). Bunların basılı versiyonlarını bulabilirsiniz (yeni buluntular eklemek için sürekli olarak yeniden basılıyorlar) ama neyse ki dijital versiyonları da var.
Koleksiyonculara tavsiye edebileceğim iki çevrimiçi madeni para veritabanı daha var. WildWinds; hem Cumhuriyet hem de İmparatorluk madeni paraları hakkında, faydalı bağlantılar ve literatür önerileriyle birlikte kapsamlı bir katalog sunar. OCRE (Roma İmparatorluğunun Çevrimiçi Sikkeleri); müze koleksiyonlarına ve haritalarına ve ayrıca imparatorluk sikkeleri kataloğuna bağlantılar sağlar.
Roma madeni paraları koleksiyoncular arasında son derece popülerdir ve madeni paraların belirlenmesi ve tarihlendirilmesi konusunda ipuçları sağlayan çok sayıda çevrimiçi kaynak (web siteleri, açık artırmalar, forumlar vb.) vardır. Ancak, bu kaynaklara başvururken dikkatli olmanızı tavsiye ederim. Roma ve Yunan madeni paraları hakkında çok bilgili birçok koleksiyoncu olmasına rağmen, özellikle yeni başlayanlar için öncelikle tarihçilerin ve bilim adamlarının eserlerine güvenmelisiniz.
Efsane Size Her Şeyi Anlatabilir
Madeni paranızı analiz ederken, madeni paranızın ön yüzünde ve arka yüzünde gördüğünüz her şeyi yazdığınızdan emin olun. Ön yüzün ortak unsurları baş/büst (genellikle bir imparatora veya önde gelen bir Romalıya ait), efsane (yazılı kelimeler), alan (büstün etrafındaki boşluk) ve çerçevedir (efsaneyi çerçeveleyen boncuklu bir çizgi ve görüntü).
Efsane ile başlayın. Tüm harfler açıkça görülüyorsa, işinizin yarısı zaten tamamlanmış demektir. Efsane genellikle madeni para üzerinde tasvir edilen kişinin adını ve unvanlarını içerir. Efsaneyi okuyabiliyorsanız, madeni paranızın karşılığını bulmak için veritabanlarını kullanabilirsiniz. Romalıların yerden tasarruf etmek için kısaltmalar kullandığını unutmayın, bu nedenle metni çözmek için kılavuzlarınıza bakın.
Örneğin, efsane şöyledir: IMP TRAIANO AVG GER DAC P M TR P COS VI P P. Kısaltmaları çözdüğünüzde şöyle görünür: Imperator Traiano Augustus Germanicus Dacicus Pontifex Maximus Tribunitia Potestas Consul VI Pater Patriae (Komutan Trajan, İmparator, Germania Fatihi) ve Dacia, mahkeme yetkisine sahip Baş Rahip, altıncı kez Konsolos, ülkenin babası).
Yani paranızın 98’den 117’ye kadar imparator olan Trajan döneminde yapıldığını hemen anlarsınız. Ancak, Trajan’ın unvanlarına göre tarihlendirmeyi daha da daraltabilirsiniz. Biraz araştırma yaparsanız imparatorun 97 ve 102’de Germanicus ve Dacicus unvanlarını ve 112’de altıncı konsüllüğünü aldığını öğreneceksiniz. Artık madeni paranızın 112 ile 117 arasında yapıldığı sonucuna varabilirsiniz.
Ayrıntılara Dikkat Edin
Bir diğer tavsiye ise harflerin üslubuna dikkat etmektir. En azından genel bir dönem belirlemenize yardımcı olabilir. Örneğin, madeni paranızın üzerindeki N harfinin iki Romen rakamına (II) benzediğini fark ederseniz, madeni paranız muhtemelen Geç Roma İmparatorluğu döneminde, Konstantin hanedanlığı döneminde yapılmıştır.
Bazen tarihi daraltmak için resmi kullanabilirsiniz. Örneğin parlak taçlar, MS 1. yüzyılın ortalarından itibaren madeni paralarda görünmeye başladı. Ön yüzde sakallı bir imparator görürseniz, sikkenizin İmparator Hadrian’ın saltanatından (117 – 138) sonraki bir döneme ait olması gerektiği anlamına gelir.
İlgili Yazılar
Zırhlı imparatorların ayrıntılı büstleri MS 3. yüzyılın sonlarında tipik olarak kabul edilir ve zırhlı imparatorlar ilk olarak Trajan saltanatından sikke üzerinde görünmeye başlar. Bazen imparatorun tacında gösterilen noktaların sayısı imparatoru ve/veya yüzyılı belirlemenize yardımcı olabilir. Madeni paranızı görüntüye göre tanımlamak ve tarihlendirmek imkânsız değil ancak çok fazla araştırma gerektiriyor.
Madeni paranızın tarihini kupür bazında (ki bu madeni paraların ağırlığına ve çapına göre) genel olarak belirlemek mümkündür. Ancak bu yöntem, deneyimli koleksiyoncular ve nümismatlar için bile zorlayıcıdır. Roma sikkelerinin isimleri tarihleri boyunca birçok kez değişti ve hala bazı belirsizlikler ve cevaplanmamış sorular var. Daha iyi bir yaklaşım, madeni paranızı ön ve ters unsurları kullanarak tarihlendirmek ve ardından bir değer oluşturmaktır. Madeni paranızın tarihini bulduğunuzda, o dönemde geçerli olan değerleri araştırmak için kılavuzlarınızı kullanın.
Arka Tarafını Unutma
Madeni paranızla (randevuya) çıkmak söz konusu olduğunda, bazen en iyi arkadaşınız olabilir. Arka taraftaki bir efsane, SC (Senatus Consulto) gibi bir döneme özgü olabilir.
Bu kısaltma MS 3. yüzyılın sonlarında kullanımdan kalktı, bu yüzden SC ile bir madeni paranız varsa, o yüzyılın sonundan önce yapıldığına emin olabilirsiniz.
Bazen imparatorların unvanları arka tarafa yazılır, bu yüzden buna dikkat edin ve onları doğru bir şekilde araştırmaya dikkat edin. İmparatorluk madeni paralarında genellikle nane işaretleri bulunur (madalyonun alt kısmında, resmin altında).
Darphane işareti iki unsurdan oluşur: darphanenin faaliyet gösterdiği şehrin kısaltılmış adı ve özel madeni parayı yapan atölye (officina) mektubu. Nane ve atölyeyi tanımak, madeni paranızı çıkarmanıza yardımcı olabilir. Roma kenti Siscia’daki darphane, imparator Gallienus (253 – 268) döneminde kuruldu bu nedenle Siscia işaretli bir madeni paranız varsa (genellikle SIS veya SISC), madalyonun 3. yüzyılın ortasından daha eski olamayacağını bileceksiniz.
Daha da fazla araştırma yaparsanız, belirli ofislerin çalışma yılları hakkında bilgi bulabilirsiniz, böylece tarihlendirmenizde net olabilirsiniz. İşte çalışma tarihleriyle birlikte Roma darphanelerinin oldukça ayrıntılı bir listesi.
Ters taraftaki resimler bazı durumlarda yardımcı olabilir ancak yalnızca ters görüntülere dayalı olarak madeni paranızı tarihlendirmek için çok fazla tür ve çeşitlilik vardır. Genel dönemi veya belirli bir imparatorun saltanatını zaten kurduysanız tarihlemeyi daraltmanıza yardımcı olabilir.
Cumhuriyetçi mi, İmparatorluk mu?
Cumhuriyetçi veya İmparatorluk madeni paranız olup olmadığını en baştan bilmek büyük bir avantajdır. Araştırmanızı kolaylaştıracaktır. Cumhuriyet ve İmparatorluk madeni paraları bazı unsurlarda farklılık gösterir ancak Roma madeni paralarının birçok çeşidinin olduğunu ve istisnaların yaygın olduğunu unutmayın. Bu sonraki birkaç ipucu, bir kural değil, genel yönergelerdir. Yine de araştırma ve analiz ile tarihlendirmeyi onaylamanız gerekecek.
Cumhuriyet paraları genellikle daha büyük ve ağırdır. Geç İmparatorluk madeni paraları küçük ve hafif olma eğilimindedir. Ekonominin gerilemesi nedeniyle madeni paradaki değerli metal miktarını korumak önemliydi.
Cumhuriyet sikkelerinin üzerindeki efsaneler çok daha kısadır (efsanesiz sikkeler bile vardır) ve resimler o kadar özenli ve ayrıntılı değildir. Ön yüz genellikle yüz görünümünde bir tanrının başını gösterir. Arka taraftaki ortak bir motif; Remus ve Romulus’u besleyen dişi kurt gibi bazı mitolojik sahnelerdir.
Çeviri: Büşra Şenel
Kaynak
THE COLLECTOR