Yahudilerin Hanuka Bayramı Hakkında Merak Edilenler
Eğer merak ediyorsanız işte Yahudi olmayanların (hatta bazı Yahudilerin de) bu bayram ile ilgili sorduğu birkaç temel soruyu sizler için cevapladık
(CNN) – Bazı festival filmlerinin sizi inandırıyor olmasına rağmen, Hanuka Noel’in Yahudilikteki karşılığı olmamakla beraber öğrenmesi zor bir bayram değildir. Eğer merak ediyorsanız işte Yahudi olmayanların (hatta bazı Yahudilerin de) bu bayram ile ilgili sorduğu birkaç temel soru:
Pekala, “Yahudi Noeli” değilse nedir bu Hanuka?
Hanuka, MÖ 160’larda Kudüs’teki İkinci Tapınağın yeniden adanmasının kutlanmasıdır. Yahudi dinini ve uygulamalarını yasakladıktan sonra, Kral IV. Antiokhos, Yahudilerin tapınakta Yunan tanrılarına ibadet etmeleri gerektiğine karar vermiştir. En nihayetinde, Yahudi rahip Mattahias, oğlu Judah Maccabee ve orduları ayaklanıp IV. Antiokhos’u bölgelerinden çıkmaya zorlamıştır. Maccabee ve onun yolundakiler Tapınağı geri alarak sunağı yeniden inşa etmiştir.
O halde bu bayramın mumlarla alakası nedir?
Hanuka’nın “Işıklar Festivali” olarak adlandırıldığını duymuş olabilirsiniz hatta önceden bir menorada görmüş olabilirsiniz. Menoralar uzun zamandır Yahudilikte kullanılan bir sembol olmuştur. Sunak, Maccabee ve arkadaşları tarafından yeniden inşa edildiğinde menoralar da yeniden aydınlatılmıştır.
Öyle ki askerler sadece bir gece menora yakmaya yetecek kadar gaza sahipti ancak hikâye, az miktardaki gazın tam sekiz gece sürdüğünü gösteriyor. Böylece Hanuka Mucizesi olarak görülüyor. Kutlamanın sekiz gece sürmesinin sebebi de budur.
Her ne kadar çoğu insan menora kelimesini Hanuka bağlamında kullansa da, aslında araştırmacıların bizi aydınlattığı şey hanukkiya (ha-noo-kee-ah) olarak adlandırılmasıdır. Bu sekiz uçlu menoraya çok benzer ancak diğer mumları yakmak için de kullanılan dokuzuncu mum ‘’Shamash’e’’ sahiptir.
Hanuka başka hangi yollarla kutlanır?
Pek çok modern Yahudi aile, hanuka yakarak kutlama yapar. Her Hanuka gecesi başına İbranicenin okunma şekli gibi, sağdan sola doğru bir mum yakılır. İnsanlar ayrıca dreidel (yahudilerin ışık festivalinde oynadıkları dört kenarlı topaç) oyunları oynar, sufganiyot (jöleli çöreklere benzer) ve latkes (kızarmış patates krepleri) gibi bazı yiyecekleri yerler. Makabilerin uzun süre yanan yağının mucizesini anmak için her iki yiyecek de yağda kızartılır.
ÖNEMLİ BİR NOT
Latkelerin elma püresiyle mi yoksa ekşi krema ile mi daha iyi servis edilip edilmediği konusunda heyecanlı bir tartışma günümüzde de hala devam etmektedir. Benim düşünceme göre ise cevap her ikisidir.
Ayrıca elbette ki her yaşa uygun ve eğlenceli olan ”Rugrats Chanukah” izleme geleneği de kutlamanın başka bir yoludur.
İlgili Yazılar
Dreidel nedir ve neden Hanuka’da oynanır?
Dreidel, her yüzeyinde oyunun kurallarını ifade eden ve İbranice harfler (Hay, Gimel, Nun ve Shin) bulunan dört kenarlı bir topaçtır. IV. Antiokhos iktidardayken Yahudiliğin kutsal kitabı olan Tevrat’ı okumak, incelemek ve diğer tüm Yahudi uygulamalarını yapmak yasaklanmıştı. Askerler Yahudi cemaatlerinden geldiğinde, Tevrat’ı gizlice inceleyenler yakalanmamak ve tutuklanmamak için dreidel oyununu oynuyormuş gibi yaparlardı.
Hanuka en önemli Yahudi Bayramı mıdır?
Bu soruyu herhangi bir Hahama sorarsanız kocaman bir “hayır.” cevabı alırsınız. Bir mucizeyi kutlamak için Yahudilikte birçok kutsal bayram vardır. Genellikle Kutsal Günler olarak adlandırılan Rosh Hashanah (Yahudi Yeni Yılı) ve Yom Kippur (kefaret günü) sonbaharda kutlanan en kutsal bayramlardan ikisi olarak kabul edilir.
O zaman insanlar neden bunu bu kadar büyütüyor?
Yüzyıllar boyunca birçok Yahudi, hanukkiya’yı yakarak, belirli dualar söyleyerek ve belirli yiyecekleri yiyerek hanukayı kutlarken, Amerikalıların alışkın olduğu hanuka kutlamaları nispeten yeni bir olgudur.
Buna en basit cevap ise; Noel zamanı yakınlarında gerçekleşir ve şirketler bu zamanlamadan yararlanmak için çok heyecanlıdırlar. Yeni geleneklerin çoğu, hanuka’nın “Yahudi Noeli” gibi görünmesi için ne kadar metalaştırıldığına dair doğrudan alay eden dil kavramlarıdır.
Noel genellikle Amerikan çocukluk çağında önemli ve evrensel bir olay olarak kabul edildiğinden diğer inançların çocukları genellikle bu kutlamaların dışında kalırlar. Noel ve Hanuka’nın tesadüfi zamanlaması nedeniyle, bazı Yahudi aileler mevcut değişim ve dekorasyona katılırlar.
Hanuka tarihleri neden her yıl değişiyor?
Yahudi bayramlarının tarihleri, 1582’de Papa Gregory XIII tarafından tanıtılan Gregoryen takviminin aksine, en aşina olunan eski İbrani (veya Yahudi) takvimi tarafından belirlenir. İbrani takvimi bir ay döngüsüne dayanmaktadır. Bu nedenle, hanuka her yıl İbrani takviminde (25 Kislev) aynı günde başlarken, Gregoryen takvimi ile eksiksiz bir şekilde senkronize edilmez, bu nedenle her yıl farklı bir tarihte kutlanır. Kasım sonu ile Aralık sonu arasında bir zamana denk düşer.
Hanuka’yı söylemenin neden bu kadar farklı yolları var ve hangisi en doğru olarak kabul edilir?
Hanukkah kelimesi aslında bir harf çevirisidir ve İbranice adanmışlık kelimesinin doğrudan çevirisi değildir, bu nedenle asla kusursuz bir İngilizce yazımı olmayacaktır. Merriam-Webster “Hanukkah” yazımını kullanırken, “Chanukah” da yaygın olarak kabul edilmektedir.
Orijinal Yazı: Emma Marticke
Çeviri: Rabia Karaoğlu
Kaynak
CNN