Ölü Yakma Mezarlığı: Stonehenge

İngiltere’nin güneyindeki Wiltshire bölgesinin Salisbury kentinde bulunan Stonehenge, bir Neolitik / Bronz Çağ anıtıdır. Alandaki ilk yapı MÖ 3100 civarında dikilmiştir. Yaklaşık 110 metre çapındaki bu dairesel taş yapıt topraktan yapılmadır. Bu yapı Aubrey Delikleri olarak adlandırılan 56 sütun çukurlarını da kapsamaktadır.

MÖ 3000 civarlarında bu anıtların içinde bir tür ahşap yapı inşa edilmiş olduğu tahmin ediliyor. Stonehenge’in şimdiye kadar Birleşik Krallık ’ta keşfedilen en eski ve en büyük ölü yakma mezarlığı olarak kullanıldığı da bilinmektedir.

MÖ 2550 civarlarında başlayan Stonehenge ’in III. evresi ise basit toprak ve ahşapların benzersiz bir taş anıta dönüştürüldüğü evredir. İlk aşamada, ana girişi Kuzey Doğu’ya açılan anıtın ortasına, 80 ‘göztaşı’ (dolorit, riyolit ve tüf) sütundan oluşan iki eşmerkezli daireler dikilmiştir. Her biri yaklaşık 4 ton ağırlığındaki bu göztaşlarının kaynağı Galler’in güneybatısında bulunan Pembrokeshire’daki Preseli Dağları’ndan gelir ve muhtemelen en az 297 km uzaklıktaki bir rota üzerinden Salisbury düzlüğüne getirilmiştir.

• Stonehenge Taşları Nasıl Yapıldı?

• Arkeologlar Göbekli Tepe’de 15 Tapınak Ve 200’Den Fazla Dikili Taş Buldu

Göztaşı dışında altar taşı olarak da bilinen yaklaşık 5 metre uzunluğundaki yeşilimsi bir kumtaşı levhası, Preseli Dağları’nın güneyindeki Milford Haven yakınlarında bulunan Kidwelly ve Galler’in güneydoğu kesiminde bulunan Abergavenny arasında bir yerden Stonehenge’e getirilmiştir. Yapının kuzeydoğu girişinin III. evrede yeniden yapıldığı ve böylece dönemin yaz ortası gün doğumu ve kış ortası gün batımı ile tam olarak aynı zamana denk geldiği düşünülmektedir. Bu girişin dışında, Stonehenge alanına Avenue olarak bilinen başka bir yer daha dahil edilmiştir. Avenue (muhtemelen bir tören geçitidir), Stonehenge ‘den Avon Nehrine 4 km boyunca uzanan paralel bir çift su yolu ve tümseklerden oluşur.

MÖ 2400 civarında ise göztaşlarının kazıldığı ve yerlerine yaklaşık 39 km kuzeydeki Marlborough Downs’daki bir taş ocağından getirilen devasa sarsen bloklarının yerleştirildiği tahmin ediliyor. Bununla birlikte, Sheffield Üniversitesi Arkeoloji Profesörü Mike Parker Pearson tarafından yürütülen son çalışmada Pearson, sarsen evresinin tarihini MÖ 2640-2480 olarak yeniden düzenlenmesini ileri sürmüştür öyle ki bu durum alanın kronolojisini önemli ölçüde etkilemiştir.

• Piramitlerden Stonehenge’e – Tarih Öncesinin Gök Bilimci İnsanları

• Stonehenge’nin Daha Önce Hiç Görmediğiniz Resimleri

Her biri yaklaşık 4 metre yüksekliğinde, 2 metre genişliğinde ve yaklaşık 25 ton ağırlığındaki bu devasa sarsenlerin otuzu, yaklaşık 30 metre çapındaki bir çemberin içine dikilmiştir. Bu sarsenlerin üstüne daha küçük sarsen lentolar (yatay taşlar) yerleştirilerek üzerlerini kapsayan zıvana delikleriyle birleştirilmiştir. Sarsen çember içinde, beş triliton (üstlerinde bir üçüncüyü desteklemek için dik şekilde yerleştirilmiş iki büyük taş) yapan 15 sarsen daha at nalı şeklinde dikilmiştir. MÖ 2280 ile 1900 yılları arasında, göztaşları en az üç kez yeniden dikilmiştir ve sonunda sarsen çemberi ile trilitonlar arasında bir iç çember ve at nalı oluşturularak sarsen taşlarının iki dizilimini yansıtmıştır.

Günümüzde kalıntılarını gördüğümüz bu dizilimler aslında o zamanlar bir anıt niteliğindeydi. MÖ 2030 ile 1520 yılları arasında, muhtemelen başka bir taş dizilimini sağlamak için, en dıştaki sarsen çemberinin dışına, Y ve Z delikleri olarak bilinen dikdörtgen çukurlardan oluşan bir çift çember kazılmıştır. Bununla birlikte, deliklerin taş veya ahşap sütunları tuttuğuna ve en sonunda kendiliğinden çamur haline geldiğine dair bir kanıt bulunmamıştır. Y ve Z delikleri, bölgedeki önemli faaliyetlerin sonunu işaret ediyor. Buna ek olarak MÖ 1520’den sonra Stonehenge ‘de başka bir yapının inşa edilmediği ve alanın terk edildiği tahmin ediliyor.

Peki Stonehenge neden inşa edildi ve hangi amaçla kullanıldı? Yukarıda bahsedildiği gibi, anıt tarihte muhtemelen klanların seçkin üyelerinin veya önde gelen yerel aile fertlerinin gömülmesi için bir ölü yakma mezarlığı olarak kullanılmıştı. Aralarında Bournemouth Üniversitesi’nden Profesör Timothy Darvill’in de bulunduğu bazı araştırmacılar, Stonehenge çevresinde travma veya fiziki sakatlık geçirmiş olan çok sayıda ceset kalıntılarının varlığıyla anıtın tarih öncesi Lourdes’e benzeyen bir şifa yeri olduğunu ileri sürdü.

• Stonehenge’in Taşlarının Nasıl Taşındığı Bulundu

• Stonehenge Yakınlarında Ortaya Çıkarılan “Ölüler Evi”Nin Gizemi Çözülüyor

Sheffield Üniversitesi’ndeki Stonehenge Riverside Projesi’nin başkanı Profesör Mike Parker Pearson gibi diğer araştırmacılar, Stonehenge’in kullanım amacının yakındaki Durrington Duvarlarındaki anıtın kutsal geçit törenlerini kapsayan ve ölüler için yapılan bir ritüel alanı olduğunu düşünüyor. Ancak Stonehenge’i tek bir kullanım amacı dahilinde tanımlamaya çalışmak elbette ki doğru bir yaklaşım olmaz. Anıtın kullanım şekli 1500 yıllık tarihi boyunca farklı toplumların çevredeki alana gelip gitmesi ve toplum doğasının Neolitik Çağ’dan Tunç Çağı’na geri dönülemez bir şekilde değişmesiyle muhtemelen birçok kez değişmiştir.

Çeviri: Rabia Karaoğlu

• Devasa Taşlar Antik Dönemde Nasıl Taşındı?

• Bilge Ve Büyücü Halk: Druidler