Lambityeco (simdiki Tlacolula de Matamoros, Oaxaca, Meksika) antic kentinin kalıntıları 1960’lı yıllarda bir grup kazıcı tarafından ortaya çıkarılmıştır. Sit alanına en son döndüğünde, Field Müzesi arkeologları tarafından keşfedilmiş oymalı timsah taşı, sit alanı hakkında uzun zamandır düşünülen fikirlerin değişmesini sağladı.
İlk kazı yapıldığında, arkeologların anladıkları kanıtlar tutarsızdı. Bir yandan, Lambityecove yakınındaki, bölgedeki daha büyük bir şehir yerleşimi olan Monte Albán arasında ilişkilerin yakın olduğunu belirten, ikonik fresklerle dolu bir saray. Yine de, bu çalışmada bulunmuş parçaların bir kısmı bu açıklamaya uygun görünmedi. Eserlerin bazıları Monte Albán’dakilerden belirgin farklılıklar gösterdi. Bu farklılıklardan dolayı, arkeologlar Lambityeco, Monte Albán’dan genç olduğunu sanıyorlardı. Bunlara rağmen, Lambityeco’dan alınmış materyallerin son zamanlarda tekrar analiz edilmesi gösterdiki bu sit alanı Monte Albán ile aynı döneme aittir. Bu sonuç yeni sorulara sebep olmaktadır.
Son 4 senedir, Gary Feinmanve Linda Nicholas’ın yönettikleri çalışmalar büyümüş ve keşifleri, Lambityeco’nun bilinenden çok daha zengin bir tarihi olduğunu göstermiştir.Lambityeco’nun ilk medeni yerleşimi gerçekleştiğinde, kamu binalarının düzeni Monte Albán’daki düzene yakındı. Yine de, zaman geçtikçe, Lambityeco’nun tören merkezinde büyük değişiklikler yapılmıştır. Mimarlığının biçimi öyle değiştirilmişki büyük sit alanındaki inşaat modellerinin özelliklerini artık taşımıyordu. Bu değişim Oaxaca Vadisindeki iki merkez arasındaki ilişkilerin değiştiğini göstermektedir.
İlgili Yazılar
Son 4 sene boyunca toplanmış kanıtlar bu değişikliği anlatmaya yardımcı oldu. Lambityeco’nun değişen temel özelliği, İspanyol öncesi dönemi Mezoamerika’da tören ve eğlence için önemli yapı olan stadyumudur. Orijinal Lambityeco yapısında, stadyum Monte Albán’dakine benzer bir şekilde inşa edilmişfakat kısasürede, yerliler şeklini değiştirmeye başlamışlardır. Aynı zamanda, 1960lı yıllarda keşfedilmiş saray freskleri tamamen kaplanmış ve asla yeniden çizilmemiştir.
Lambityeco’nun değişmesini gösteren diğer bir ipucu ise, son saha çalışmalarında keşfedilmiş büyük, üç tarafta oymalı timsaht aşı yardımcı oldu. Bu taş Lambityeco’da bulunmuş en büyük oymalı taştır. Oaxaca Vadisi’ndeki başka sit alanlarında da buna benzeyen timsah taşları bulunmasına ragmen, bu taş eşsiz bir keşiftir. Çünkü Field Museum ekibine gore sadece İspanyol öncesi döneminde yapılmış olan birkaç oymalı taştan biri değil, Labityeco’nun varlığından once bu taşın yer değişmiştirmesi bu keşfi eşsiz kılmaktadır. Taş en son bulunduğu yerde ters yüz şekilde durmaktaydı ve oymalı üç tarafından birisi tamamen gizlenmişti. Bu gösteriyorki taş asıl yerinden farklı bir yere getirilmişti.
Lambityeco kanıtların sayısı artmakla beraber soruların sayısı da artıyor. Lambityecove Monte Albán arasındaki siyasi ilişkiler neden değişmiş? Şehirdeki binaların değişiminin kapsamı nedir? Antropologlar bu sorulara cevap vermeye çalışmalarına rağmen, bir gerçek yerini koruyor. Bu kısa süren tarihinde önemli bir merkez olan Lambityeco, ispanyol öncesi Oaxaca Vadisinin zengin tarihini anlamak için halen bir çok ipucunu içinde barındırıyor.
Çeviri: Sara Gürcan
Kaynak: phys